Ήλιος: πότε γίνεται εχθρός για το δέρμα μας;

Ο ήλιος ενοχοποιείται για πολλά προβλήματα στο δέρμα μας, από τα οποία κάποια γίνονται αμέσως φανερά και κάποια άλλα εμφανίζονται πολύ αργότερα. Όμως, πόσο βλαβερός είναι πραγματικά ο ήλιος; Πόσο και πώς μπορούμε να προστατευθούμε σωστά;

Ο ήλιος είναι ζωογόνος και έχει πολλές ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία μας. Όμως, δεν είναι λίγες και οι βλαπτικές επιδράσεις του, που -όσον αφορά στο δέρμα μας- συνοψίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

– Αυτές που φαίνονται άμεσα (οξείες βλαπτικές επιδράσεις), στις οποίες ανήκουν το ηλιακό ερύθημα και έγκαυμα, το μέλασμα (πανάδες), οι φαρμακευτικές φωτοευαισθησίες και οι φωτοδερματοπάθειες (παθολογική ευαισθησία του δέρματος στον ήλιο).
– Αυτές που θα φανούν πολύ αργότερα (χρόνιες βλαπτικές επιδράσεις), οι οποίες είναι και οι πιο σοβαρές. Σ’ αυτές ανήκουν κυρίως η φωτογήρανση (ρυτίδες, σκούρες δυσχρωμικές κηλίδες, αγγειακές βλάβες-ευρυαγγείες, γεροντική πορφύρα-πάχυνση του δέρματος κ.ά.), η ανοσοκαταστολή και κυρίως η φωτοκαρκινογένεση, που περιλαμβάνει τις ακτινικές υπερκερατώσεις και τα καρκινώματα του δέρματος.

Είναι αλήθεια πως ο ήλιος τα τελευταία χρόνια θεωρείται ακόμη πιο επικίνδυνος απ’ ό,τι άλλοτε, αφού η μείωση του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα σημαίνει και μείωση του φιλτραρίσματος της υπεριώδους ακτινοβολίας. Κάθε 10 χρόνια το όζον μειώνεται κατά 5% (επομένως 0,5% κάθε χρόνο). Έτσι, η υπεριώδης ακτινοβολία που δεχόμαστε είναι περισσότερη.

Η ακτινοβολία που δεχόμαστε κάθε φορά συσσωρεύεται και τα τελικά αποτελέσματά της φαίνονται πολύ αργότερα. Έτσι δικαιολογούνται οι χρόνιες βλαβερές επιδράσεις του ήλιου στο δέρμα μας, π.χ. η φωτογήρανση, η οποία είναι αποτέλεσμα της αθροιστικής έκθεσης του δέρματός μας στον ήλιο για πολλά χρόνια.

Εκτός από τη συσσωρευτική δράση της ακτινοβολίας, σημασία έχει και η έκθεση στον ήλιο στις διακοπές, διότι έχει αποδειχθεί πως η ευκαιριακή έκθεση στον ήλιο είναι η πλέον επικίνδυνη για την εμφάνιση μελανώματος (του πιο επιθετικού καρκίνου του δέρματος).

Μεγάλη σημασία έχει η προφύλαξη στις μικρές ηλικίες διότι τα παιδιά έχουν πολύ ευαίσθητο δέρμα και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να υποστούν ηλιακά εγκαύματα. Αν τα ηλιακά εγκαύματα μέχρι τα 20 έτη της ηλικίας υπερβαίνουν τα 5, πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος κάποια στιγμή στη ζωή. Γι’ αυτό εξάλλου και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην αντιηλιακή προστασία των παιδιών.

Η σημασία των αντηλιακών

Ένα αντηλιακό προϊόν μας προφυλάσσει μέσα από κάποια αντηλιακά φίλτρα που μπορούν να τροποποιούν τη διείσδυση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα μας. Τα φίλτρα αυτά χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

– Τα χημικά φίλτρα, τα οποία απορροφούν τις βλαβερές ακτίνες.
– Τα φυσικά φίλτρα, τα οποία αντανακλούν τις βλαβερές ακτίνες (όπως το διοξείδιο του τιτανίου και το οξείδιο του ψευδαργύρου).

Ο δείκτης αντηλιακής προστασίας (SPF) που αναγράφεται στα αντηλιακά προϊόντα, είναι ένας αριθμός που δηλώνει πόσες φορές μπορεί να πολλαπλασιαστεί η φυσική αντοχή του δέρματός μας κάτω από τον ήλιο ώστε η υπεριώδης ακτινοβολία να μη μας προκαλέσει έγκαυμα (ηλιακό ερύθημα). Έτσι, για παράδειγμα ένα αντιηλιακό με SPF 30 επιτρέπει την έκθεσή μας στον ήλιο 30 φορές περισσότερο από τον χρόνο έκθεσης χωρίς αντηλιακή προστασία. Ακόμη και εδώ, όμως, τα πράγματα δεν είναι ίδια για όλους. Σ’ έναν τύπο δέρματος που μπορεί να εκτεθεί στον ήλιο π.χ. για 5 λεπτά χωρίς αντηλιακή προστασία, αν χρησιμοποιηθεί ένα αντιηλιακό με SPF 30, ο χρόνος έκθεσης πλέον θεωρητικά θα είναι 30 x 5’ = 150’ ή 2,5 ώρες. Αναφερόμαστε όμως σε «θεωρητική» άποψη, γιατί ο χρόνος αυτός θα εξαρτηθεί και από άλλες συνθήκες. Είναι γεγονός π.χ. πως τα αντηλιακά φίλτρα αλλοιώνονται μετά από κάποιες ώρες- τις πρωινές ώρες στην πόλη ένα αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας μπορεί να αντέξει το πολύ έως 4 ώρες, ενώ στην παραλία που θα ιδρώσουμε και θα βραχούμε η αντοχή του θα είναι πολύ μικρότερη.

Οι δερματολόγοι προτείνουν για τον μέσο Έλληνα και την Ελληνίδα, που συνήθως έχει φωτότυπο 2 με 3 (ούτε πολύ ανοιχτό ούτε πολύ σκούρο δέρμα), ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας (SPF) 15 έως 30. Με ένα τέτοιο αντηλιακό μπορεί κανείς να εκτεθεί στον ήλιο τις πρώτες ημέρες και τις επικίνδυνες ώρες (μεταξύ 11.00 και 16.00). Όσο το δέρμα μαυρίζει, δεν χρειάζεται τόσο υψηλούς δείκτες, καθώς θα διαθέτει και μεγαλύτερη φυσική άμυνα.

Η χρήση και οι κίνδυνοι

Θα πρέπει να απλώνουμε το αντηλιακό τουλάχιστον 15 λεπτά πριν εκτεθούμε στην ήλιο, σε όλο το πρόσωπο, το λαιμό και το ντεκολτέ, επίσης στα αφτιά αν μένουν ακάλυπτα και στην επιδερμίδα του κεφαλιού στην περίπτωση των ανδρών που είναι φαλακροί. Έπειτα από 3-4 ώρες το πολύ θα πρέπει να το ανανεώσουμε αν θέλουμε να συνεχίσουμε την παραμονή μας στον ήλιο. Φυσικά, αν ιδρώσουμε πολύ ή βραχούμε απαιτείται άμεσα ανανέωση. Το αντηλιακό μας θα πρέπει να το φοράμε – στη χώρα μας τουλάχιστον – κάθε εποχή και όχι μόνο το καλοκαίρι.

Τα αντηλιακά μπορούν να προκαλέσουν σε κάποιους δερματίτιδα εξ επαφής (έκζεμα). Αν συμβεί να υπάρξουν τέτοια συμπτώματα στο δέρμα μας (π.χ. κοκκινίλα, απολέπιση, ερύθημα, φαγούρα κ.λπ.), ενώ χρησιμοποιούμε κάποιο αντηλιακό, θα πρέπει να επισκεφθούμε δερματολόγο, ο οποίος θα ελέγξει τη σύστασή του -το είδος των φίλτρων- και θα συστήσει κάποιο άλλο, που θα περιέχει διαφορετικά αντιηλιακά φίλτρα.

Οι άνδρες έχουν εξίσου ανάγκη για αντηλιακή προστασία. Ακόμη και αν κάποιοι δεν ενδιαφέρονται για την εμφάνιση πρόωρης γήρανσης στο δέρμα τους, δεν μπορούν να αγνοήσουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δείχνουν όσοι δεν έχουν μαλλιά, καθώς η γυμνή επιδερμίδα του κεφαλιού τους θα πρέπει απαραιτήτως να προστατεύεται, όπως και το πρόσωπο, με αντηλιακό. Υπάρχουν ειδικά αντηλιακά σε μορφή σπρέι ή κάποιες μη λιπαρές κρέμες που ενδείκνυνται για άνδρες.

Στην όμορφη, ηλιόλουστη χώρα μας μπορούμε όλοι να απολαύσουμε το ζωογόνο ήλιο, αρκεί να μην ξεχνάμε το ρητό «μέτρον άριστον».

Γράφει ο
Ανδρέας Δ. Κατσάμπας
Δερματολόγος- Αφροδισιολόγος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Δερματολογίας Ομίλου ΥΓΕΙΑ
Από το hygeia.gr