Αδένωμα επινεφριδίου: Τι πρέπει να γνωρίζουμε

Τα επινεφρίδια είναι δύο ενδοκρινείς αδένες που βρίσκονται στο πιο πίσω μέρος της κοιλιάς, δίπλα από τη σπονδυλική στήλη, και παράγουν μια σειρά από ορμόνες οι οποίες ρυθμίζουν την πίεση και πολλές λειτουργίες του οργανισμού. Το αδένωμα του επινεφριδίου είναι ένα ογκίδιο το οποίο εμφανίζεται σε κάποιους ανθρώπους είτε σε νεαρή είτε σε πιο προχωρημένη ηλικία.

Υπάρχουν αδενώματα που παράγουν πλεόνασμα ορμονών και ονομάζονται “λειτουργικά αδενώματα”, ενώ αυτά που δεν παράγουν ονομάζονται “ανενεργά αδενώματα” ή “μη λειτουργικά”. Η διερεύνηση για το εάν ένα αδένωμα είναι λειτουργικό ή όχι γίνεται με ορμονικές εξετάσεις αίματος και ούρων.

«Τα λειτουργικά αδενώματα υπερπαράγουν ορμόνες που προξενούν υπέρταση όπως η αλδοστερόνη (αλδοστερώνομα) ή η αδρεναλίνη (φαιοχρωμοκύττωμα), ενώ στο σύνδρομο Cushing υπάρχει υπερπαραγωγή κορτιζόλης. Επίσης, κάποια αδενώματα που υπερεκκρίνουν ορμόνες του φύλου (ανδρογόνα, οιστρογόνα) ή κορτιζόλη μπορεί να σχετίζονται με υπογονιμότητα και άλλα προβλήματα», επισημαίνει ο δρ Αριστοτέλης Κεχαγιάς, MD, PHD, FACS, Ειδικός Προηγμένης Λαπαροσκοπικής και Ελάχιστα Επεμβατικής Οπισθοπεριτοναϊκής Χειρουργικής, τ. Διευθυντής Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Τάμπερε Φινλανδίας, Εξιδεικευμένος Συνεργάτης Metropolitan General.

Ποια είναι η αντιμετώπιση των λειτουργικών αδενωμάτων;

Όλα τα λειτουργικά αδενώματα πρέπει να χειρουργούνται και ο ασθενής έχει πολλαπλά οφέλη ανάλογα με το είδος της ορμόνης που υπερπαράγεται. Για παράδειγμα, εάν πρόκειται για την αλδοστερόνη τότε διορθώνεται ή βελτιώνεται η αρτηριακή πίεση μειώνοντας δραματικά τον μελλοντικό κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού, ή καρδιακής ανεπάρκειας. Αναλόγως, τα οφέλη είναι πολλαπλά για ασθενείς με σύνδρομο Cushing ή με κάποιο άλλο είδος λειτουργικού αδενώματος.

Πώς βρίσκονται τα μη λειτουργικά αδενώματα επινεφριδίου;

Τα ανενεργά αδενώματα ονομάζονται και «τυχαιώματα» επειδή ανευρίσκονται τυχαία σε απεικονιστικό έλεγχο (αξονική/μαγνητική), ο οποίος παραγγέλνεται για διερεύνηση άλλης πάθησης (π.χ. πέτρα στα νεφρά, σκωληκοειδίτιδα, νόσοι πνεύμονα). Κάποια πρέπει να χειρουργηθούν, ενώ άλλα χρειάζονται παρακολούθηση ώστε εάν παρατηρηθεί κάποια αλλαγή τότε να αφαιρεθούν.

Πότε πρέπει να χειρουργείται ένα μη λειτουργικό αδένωμα επινεφριδίου;

Τα κριτήρια για το πότε πρέπει να αφαιρείται ένα ανενεργό αδένωμα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Γενικά, σε χώρες με ανεπτυγμένη τη χειρουργική επινεφριδίου όπως οι Σκανδιναβικές, η Ολλανδία και οι Η.Π.Α. χειρουργούνται όλα τα αδενώματα με διαστάσεις 4 εκατοστών και άνω. Αυτό οφείλεται στο ότι όσο μεγαλύτερο είναι ένα αδένωμα τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να εμπεριέχει καρκινικά κύτταρα ή να αναπτυχθεί κακοήθεια (καρκίνος) εντός του αδενώματος στο μέλλον. Ενδεικτικά, αδενώματα πιο μικρά από 4 εκατοστά έχουν πιθανότητα κακοήθειας στο 2%. Το ποσοστό εκτοξεύεται στο 25% εάν το αδένωμα είναι 6 εκατοστά ή μεγαλύτερο. Τα αδενώματα μεταξύ 4-6 εκατοστών έχουν ενδιάμεση πιθανότητα κακοήθειας. Η πιθανότητα κακοήθειας γίνεται γνωστή με σιγουριά μόνο όταν βγει το πόρισμα της ιστολογικής εξέτασης του χειρουργικού παρασκευάσματος.

Τι ισχύει για αδενώματα μικρότερα των 4 εκατοστών;

Αυτά τα αδενώματα πρέπει να αφαιρούνται εάν έχουν ύποπτα χαρακτηριστικά στην απεικόνιση (πχ. αξονική). Εάν δεν έχουν ύποπτα χαρακτηριστικά πρέπει να παρακολουθούνται με διαδοχικές απεικονίσεις για διάστημα 5 ετών και με ορμονικές εξετάσεις. Εάν σε αυτό το διάστημα παρουσιάσουν αύξηση σε μέγεθος ή ορμονική λειτουργία, θα πρέπει να χειρουργηθούν.

Τι συστήνετε σε κάποιον που δεν έχει ελεγχθεί εάν έχει επινεφριδικό αδένωμα;

Στοχευμένος έλεγχος για αδένωμα επινεφριδίου απαιτείται σε άτομα που έχουν κάποιο σύμπτωμα όπως υπέρταση ή κρίσεις υπέρτασης με πονοκεφάλους, υπερτρίχωση-ακμή-υπογονιμότητα σε γυναίκες, γυναικομαστία σε άνδρες, ή σύνδρομο Cushing (παχυσαρκία κοιλιάς και αυχένα με λεπτά πόδια, υπέρταση, διαβήτης, λιπαρό εύθρυπτο δέρμα, τάση για μελανιές, αδύναμες τρίχες, ραγάδες, οστεοπενία, άγχος, οξυθυμία, γαστροπάθεια).

Εκτίμηση από εξειδικευμένο χειρουργό επινεφριδίων για δεύτερη γνώμη (second opinion) είναι απαραίτητη για κάθε τυχαίωμα ακόμα και εάν αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως μικρότερο των 4 εκατοστών σε πόρισμα απεικόνισης. Είναι πολύ συχνή η υποεκτίμηση των διαστάσεων από μη εξειδικευμένα κέντρα. Γενικά, ο αριθμός των τυχαιωμάτων αναμένεται να αυξηθεί λόγω της αύξησης των απεικονίσεων πχ. λόγω πνευμονοπάθειας ως συνέπεια λοίμωξης με COVID ή παθήσεων της κοιλιάς.

Ποια είναι η καλύτερη μέθοδος για τη χειρουργική αφαίρεση του επινεφριδίου;

Το επινεφρίδιο είναι οπισθοπεριτοναϊκό όργανο και βρίσκεται στην περιοχή της μέσης. Η πλέον σύγχρονη τεχνική είναι η ασφαλής Ελάχιστα Επεμβατική Οπίσθια Οπισθοπεριτοναϊκή Επινεφριδεκτομή που πραγματοποιείται με 3 μόνο οπές από την περιοχή της μέσης. Η οπισθοπεριτοναϊκή επέμβαση έχει ταχεία ανάρρωση με νοσηλεία μικρότερη των 24 ωρών, και ελάχιστο έως καθόλου πόνο. Αντίθετα, η κλασική λαπαροσκοπική επέμβαση (πρόσθια, ή πλάγια) έχει πολλαπλά εγγενή μειονεκτήματα επειδή πρέπει πρώτα να χειρουργηθούν άλλα κοιλιακά όργανα ώστε να φθάσει ο χειρουργός στην περιοχή του επινεφριδίου αυξάνοντας άσκοπα τον κίνδυνο επιπλοκών.