*Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ
Αλέξανδρος Κ. Κατούλης, Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας Διευθυντής Β΄ Κλινικής Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ – Π.Γ.Ν «Αττικόν»
Λόγω των περιβαλλοντικών μεταβολών και των αλλαγών στον τρόπο ζωής, τα κρούσματα μελανώματος έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στις χώρες της Ευρώπης και ειδικά σε αυτές που έχουν μεγάλη ηλιακή ακτινοβολία, όπως η Ελλάδα. Ο καρκίνος του δέρματος αποτελεί πλέον ένα από τα 10 είδη καρκίνων που εμφανίζονται συχνότερα στους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Περίπου 130.000 μελανώματα εμφανίζονται παγκοσμίως και περίπου 37.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από μελάνωμα. Η ετήσια αύξηση του αριθμού των νέων περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη φτάνει μέχρι και 8%.
Εκτός του μελανώματος, ιδιαίτερης αναφοράς χρήζουν και οι μη-μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος (ακτινικές υπερκερατώσεις, ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, βασικοκυτταρικό καρκίνωμα), που αποτελούν την πιο συχνή μορφή καρκίνων του δέρματος. Εξελίσσονται αργά, αλλά, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορεί να δώσουν ακόμα και μεταστάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση δίνει τη δυνατότητα ριζικής θεραπείας και ίασης.
Πολύτιμος σύμμαχος στην πρόληψη και καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του καρκίνου του δέρματος είναι, εκτός από την προστασία απέναντι στην υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ο Δερματολόγος, ο οποίος μπορεί είτε να συστήσει την προληπτική αφαίρεση σπίλων είτε να διαγνώσει εγκαίρως έναν καρκίνο του δέρματος.
Ο Αλέξανδρος Κ. Κατούλης, καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας, διευθυντής Β΄ Κλινικής Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ – Π.Γ.Ν. «Αττικόν» σε συνέντευξη που μας παραχώρησε, μας ενημερώνει για όσα πρέπει να ξέρουμε, προκειμένου να προλάβουμε το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος.
- Ποιοι παράγοντες προκαλούν το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος;
Ο καρκίνος του δέρματος είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στον άνθρωπο. Το μελάνωμα αποτελεί την πιο επιθετική και απειλητική μορφή καρκίνου του δέρματος, καθώς, αν δεν διαγνωστεί και έγκαιρα, μπορεί να δώσει μεταστάσεις και να αποβεί θανατηφόρο. Οι αιτιολογικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος είναι πολλαπλοί και περιλαμβάνουν γενετικούς, φαινοτυπικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Εντούτοις, η πιο συχνή αιτία για όλους τους τύπους καρκίνου του δέρματος είναι η υπέρμετρη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και τον ήλιο. Οι δύο κυρίαρχοι τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA και UVB) διεισδύουν στο δέρμα σε διαφορετικό βάθος αναλόγως με το μήκος κύματος. Η υπεριώδης ακτινοβολία ενοχοποιείται για την πρόκληση ανεπανόρθωτων βλαβών στο δέρμα, στο τοπικό ανοσοποιητικό σύστημα του δέρματος και στο γενετικό υλικό των κυττάρων του δέρματος (DNA). Η διακεκομμένη έντονη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως αυτή που συμβαίνει κατά τις καλοκαιρινές διακοπές, συσχετίζεται συχνότερα με το μελάνωμα, ενώ η χρόνια ηλιοέκθεση, όπως αυτή που συμβαίνει κατά την επαγγελματική δραστηριότητα (αγρότες, οικοδόμοι, ναυτικοί κ.α.) σχετίζεται με τους καλύτερης πρόγνωσης καρκίνους του δέρματος (βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα).
- Πως προλαμβάνονται το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος;
Ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να προληφθεί. Τα δύο πιο βασικά μέτρα για την πρόληψη του μελανώματος και γενικότερα του καρκίνου του δέρματος είναι η προστασία από την ηλιακή (υπεριώδη) ακτινοβολία και ο τακτικός έλεγχος του δέρματος για ύποπτες βλάβες.
- Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος και καρκίνου του δέρματος;
Ο καρκίνος του δέρματος αφορά όλους τους ανθρώπους όλων των ηλικιών. Είναι πιο συχνός σε άτομα άνω των 50 ετών ή σε άτομα με ιστορικό υπερέκθεσης στον ήλιο, αλλά μπορεί να συμβεί και σε άτομα χαμηλού κινδύνου. Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος είναι οι παρακάτω:
- Iστορικό ηλιακών εγκαυμάτων κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.
- Έκθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρατεταμένα, στον ήλιο (λόγω δουλειάς ή δραστηριοτήτων αναψυχής).
- Έντονη έκθεση στον ήλιο κατά τις διακοπές.
- Ηλιοθεραπεία ή χρήση τεχνητών πηγών μαυρίσματος (σολάριουμ).
- Μεγάλος αριθμός σπίλων δέρματος (> 50 σπίλους) στο σώμα.
- Παρουσία μεγάλων ή γιγαντιαίων συγγενών σπίλων.
- Παρουσία δυσπλαστικών (άτυπων) σπίλων ανάλογα με τον αριθμό τους.
- Φωτότυπος δέρματος Ι-ΙΙ (ανοιχτό χρώμα δέρματος – που καίγεται εύκολα και μαυρίζει λίγο ή καθόλου – φακίδες).
- Ανοικτόχρωμο χρώμα μαλλιών και ματιών.
- Διαβίωση σε χώρες κοντά στον ισημερινό.
- Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή καρκίνου του δέρματος.
- Ηλικία άνω των 50 ετών και μέγιστος κίνδυνος άνω των 65 ετών.
- Ανοσοκαταστολή λόγω νόσου, θεραπείας ή μεταμόσχευσης.
- Τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο;
Τα μέτρα που μπορούμε να πάρουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος είναι τα εξής:
- Αποφυγή της υπερβολικής ηλιοέκθεσης(προτιμήστε τη σκιά και μην εκτίθεστε τις ώρες μέγιστης ηλιοφάνειας 11 πμ. – 4 μμ.).
- Προστατευτικά ρούχα (προτιμήστε σκουρόχρωμες μακρυμάνικες μπλούζες, πλατύγυρο καπέλο και γυαλιά ηλίου με UV προστασία).
- Χρήση αντιηλιακού ευρέος φάσματος με υψηλό δείκτη προστασίας UVA-UVB (SPF>15).
- Τακτική εξέταση του δέρματος για ύποπτες βλάβες (αυτοεξέταση ανά μήνα και εξέταση από δερματολόγο ανά έτος ή συχνότερα αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου).
- Πόσο συχνά θα πρέπει να γίνεται εξέταση του δέρματος;
Η πλήρης αυτοεξέταση του δέρματος με συγκεκριμένο τρόπο (με τη βοήθεια καθρέφτη ή με λήψη φωτογραφιών) για τον εντοπισμό αλλαγών σε υπάρχουσες ελιές (σπίλους) ή για ύποπτες βλάβες, είναι πολύ σημαντική στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος και πρέπει να γίνεται μια φορά το μήνα. Εάν συνυπάρχουν και παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του δέρματος, θα πρέπει η αυτοεξέταση να γίνεται μια φορά το μήνα και η επίσκεψη στο δερματολόγο για παρακολούθηση μια φορά το χρόνο.
Σε έναν καλά φωτισμένο χώρο και μπροστά από έναν ολόσωμο καθρέφτη, θα πρέπει να γίνεται πλήρης έλεγχος όλου του σώματος μπροστά και πίσω, με ιδιαίτερη έμφαση στις περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο. Για τις περιοχές του σώματος που είναι δύσκολο να ελεγχθούν, όπως π.χ. το τριχωτό της κεφαλής, την πλάτη (ράχη) και το οπίσθιο μέρος του σώματος, χρησιμοποιείστε έναν καθρέφτη χειρός. Θα πρέπει να επισκεφθείτε άμεσα δερματολόγο σε περίπτωση που εντοπίσετε βλάβες που:
- Αλλάζουν μέγεθος, χρώμα και /ή σχήμα.
- Είναι διαφορετικές από τις υπόλοιπες.
- Έχουν ασυμμετρία ή έχουν ανομοιόμορφα όρια.
- Παρουσιάζουν ποικιλία χρωμάτων.
- Προκαλούν κνησμό (φαγούρα).
- Ματώνουν εύκολα.
- Έχουν γυαλιστερή όψη.
- Μοιάζουν με πληγή, αλλά δεν επουλώνονται.
- Παρουσιάζουν στην ψηλάφηση τραχύτητα ή «λέπια».
- Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος;
Ο καρκίνος του δέρματος αντιμετωπίζεται και η πρώιμη και έγκαιρη διάγνωση εξασφαλίζει ποσοστά πλήρους ίασης μεγαλύτερα του 90%. Η θεραπεία του πρώιμου καρκίνου του δέρματος (συμπεριλαμβανομένου του μελανώματος) είναι χειρουργική και περιλαμβάνει την πλήρη αφαίρεση του όγκου με τα απαραίτητα όρια ασφαλείας. Αξίζει να τονιστεί, ότι και στη προχωρημένη νόσο, το ποσοστό επιβίωσης των ασθενών έχει σημαντικά βελτιωθεί χάρη στις νέες θεραπείες του καρκίνου (ανοσοθεραπεία και στοχευμένες θεραπείες).
- Είναι το τεχνητό μαύρισμα (από κρέμες, σπρέι κλπ.) ασφαλέστερο από το μαύρισμα από τον ήλιο;
Το τεχνητό μαύρισμα με κρέμες, σπρέι ή ψεκασμό είναι ασφαλέστερο από το μαύρισμα στον ήλιο, γιατί προσδίδει στο δέρμα μαυρισμένη όψη, γρήγορα και χωρίς την έκθεση στην επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ήλιου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας χημικής αντίδρασης στο δέρμα, στην οποία η διυδροξυακετόνη (βασικό συστατικό αυτών των προϊόντων), αντιδρά με τα κερατινοκύτταρα της ανώτερης στιβάδας της επιδερμίδας και τα χρωματίζει. Καθώς τα προϊόντα τεχνητού μαυρίσματος δεν ενεργοποιούν την διαδικασία της μελανινογένεσης, το τεχνητό μαύρισμα όμως δεν προσφέρει προστασία για την ηλιακή ακτινοβολία και το ηλιακό έγκαυμα.
- Είναι επικίνδυνο να αποκτούμε τεχνητό μαύρισμα από σολάριουμ;
Το τεχνητό μαύρισμα από σολάριουμ είναι επικίνδυνο και δεν αποτελεί ασφαλέστερη επιλογή για μαύρισμα σε σχέση με τον ήλιο. Τα μηχανήματα σολάριουμ εκπέμπουν υπεριώδη ακτινοβολία, όπως και ο ήλιος, η οποία, ωστόσο, μπορεί να είναι πολλές φορές ισχυρότερη από την ηλιακή. Σε άτομα που χρησιμοποιούν τεχνητές πηγές μαυρίσματος, ο κίνδυνος για μελάνωμα αυξάνεται κατά 8 φορές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε την ακτινοβολία των μηχανημάτων τεχνητού μαυρίσματος «καρκινογόνο για τον άνθρωπο» – κατηγορία 1 (όπως ο καπνός του τσιγάρου ή ο αμίαντος).
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Αλέξανδρος Κατούλης είναι καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας και διευθυντής της Β΄ Κλινικής Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ».
Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (1989), όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή (2000). Πραγματοποίησε την ειδικότητα της Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» και απέκτησε τον μεταπτυχιακό του τίτλο στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Gratz της Αυστρίας με θέμα: «Δερματοσκόπηση και Προληπτική Δερματοογκολογία» (2020).
Την τρέχουσα περίοδο διδάσκει το μάθημα της Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας στο προπτυχιακό επίπεδο σπουδών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και στο Τμήμα της Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ.
Είναι ενεργό μέλος 19 Εθνικών και Διεθνών Επιστημονικών Οργανισμών, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας & Αφροδισιολογίας (EADV) και της Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας (AAD). Συγκεκριμένα, είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της EADV, εκπροσωπώντας την Ελλάδα, ενώ παράλληλα είναι αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Δερματοσκόπησης (ΕΛΕΔΕ).
Είναι συντονιστής του Euromelanoma για την Ελλάδα και υπεύθυνος της εκστρατείας πρόληψης για τον καρκίνο του δέρματος της Ελλάδας. Είναι, επίσης, μέλος της εκδοτικής ομάδας 5 διεθνών επιστημονικών περιοδικών και αξιολογητής (reviewer) σε 20 διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει εκδώσει δύο διεθνή βιβλία Δερματολογίας και έχει συγγράψει 20 κεφάλαια σε διεθνή βιβλία και 27 κεφάλαια σε ελληνικά βιβλία. Οι κύριοι τομείς ενασχόλησής του είναι οι εξής: Δερματοογκολογία, Δερματοσκόπηση, Παθήσεις των Τριχών – Αλωπεκίες, Ακμή και Διαπυητική Ιδρωταδενίτιδα, Ψωρίαση, Ατοπική Δερματίτιδα και Ψυχοδερματολογία. Τέλος, έχει δημοσιεύσει συνολικά πάνω από 150 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και έχει περισσότερες από 3.000 βιβλιογραφικές αναφορές.
Για μεγέθυνση πατήστε ΕΔΩ
