Διαβητικό πόδι: Ο Δωδεκάλογος της πρόληψης των επιπλοκών του διαβήτη

Για άλλη μια φορά στο «επίκεντρο» της παγκόσμιας προσοχής τοποθετείται η σύγχρονη «επιδημία» που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους σε διεθνές επίπεδο: ο σακχαρώδης διαβήτης.

Για το 2016, η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, τον εορτασμό της οποίας έχει καθιερώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) στις 7 Απριλίου κάθε χρόνο, έχει ως κεντρικό θέμα το διαβήτη και, κατ’ επέκταση, τα προβλήματα που αυτός προκαλεί σε όλα τα οργανικά συστήματα.

Μια από τις συχνότερες και σοβαρότερες επιπλοκές της νόσου αποτελεί το διαβητικό πόδι. Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα των Η.Π.Α., η συνολική θνησιμότητα από τις παθήσεις του διαβητικού ποδιού μπορεί να ανέλθει σε πολύ υψηλά επίπεδα, φτάνοντας ακόμα και το 45% μέσα στην πενταετία. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο από εκείνο του καρκίνου του προστάτη, του μαστού και του λεμφώματος Non Hodgkin, καθώς και παρόμοιο με εκείνο του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Σύμφωνα, παράλληλα, με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation – I.D.F.), το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται σε όλο τον κόσμο αφορά διαβητικούς ασθενείς, οι οποίοι διατρέχουν 23 – 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν το ένα ή και τα δύο πόδια τους σε σύγκριση με τους άλλους. Επιπλέον, περισσότερα από 1.000.000 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους σε ετήσια βάση.

Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη των κάτω άκρων. Τόσο τα έλκη, όσο και οι ακρωτηριασμοί έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή των πασχόντων, οδηγώντας τους συχνά σε περιορισμένη αυτονομία κινήσεων, κοινωνική απομόνωση και ψυχολογικό στρες. Υπολογίζεται ότι το 25% των ατόμων με διαβήτη θα εμφανίσει έλκος στα κάτω άκρα έστω και μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, το 4-5% των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν έλκη στα πόδια, γεγονός που σημαίνει ότι 40.000 – 50.000 άτομα με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται περίπου 2.000 – 3.000 ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση.

Εκτός από το τεράστιο κοινωνικό κόστος, στα προβλήματα του διαβητικού ποδιού έρχεται να προστεθεί και το υπέρογκο οικονομικό κόστος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μάλιστα, το κόστος αυτό μπορεί να γίνει δυσβάστακτο για κάθε σύστημα υγείας, καθώς αναπαράγεται συνεχώς από τη μακροχρόνια παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο, τα έξοδα αποκατάστασης και την αυξημένη ανάγκη οικιακής φροντίδας και κοινωνικών υπηρεσιών.

Ωστόσο, με την εφαρμογή μιας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που θα περιλαμβάνει στρατηγικές επαρκούς πρόληψης και στη δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια περίθαλψη, τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ελκών από πολλές ιατρικές ειδικότητες (εξειδικευμένα Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού), την αποτελεσματική οργάνωση, τη συνεχή παρακολούθηση και την ειδική εκπαίδευση των πασχόντων, μπορεί να αποφευχθεί έως και το 85% των ακρωτηριασμών.

Για την πληρέστερη ενημέρωση των ατόμων με διαβήτη και του συγγενικού τους περιβάλλοντος, οι ειδικοί της Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.) έχουν καταρτίσει έναν ειδικό Οδηγό για τη φροντίδα των ποδιών, ο οποίος θα πρέπει να αποτελεί το «Δωδεκάλογο» της πρόληψης των επιπλοκών της νόσου:

1. Δεν περπατάμε ποτέ ξυπόλυτοι ή μόνο με τις κάλτσες, ακόμα και μέσα στο σπίτι. Στην παραλία ή στη θάλασσα φοράμε παπούτσια θαλάσσης.

2. Φοράμε άνετα παπούτσια με χοντρό πάτο. Προτιμούμε παπούτσια με βαθύ και ευρύ πέλμα, με αρκετό μήκος και ύψος μπροστά για να χωράνε τα δάχτυλα και αρκετό πλάτος στην περιοχή των μεταταρσίων (κουντεπιέ).

3. Προτιμούμε να αγοράζουμε παπούτσια στο τέλος της ημέρας και όχι τις πρωινές ώρες, καθώς τα πόδια μας το απόγευμα είναι πιο πρησμένα από ό,τι το πρωί.

4. Ελέγχουμε κάθε βράδυ τα παπούτσια για τυχόν μικροαντικείμενα στο εσωτερικό τους, ή για χαλασμένες ραφές στους πάτους.

5. Δε φοράμε σφιχτές κάλτσες.

6. Πλένουμε τα πόδια μας καθημερινά και τα στεγνώνουμε προσεκτικά, ιδιαίτερα στις περιοχές ανάμεσα στα δάχτυλα.

7. Ελέγχουμε τα πόδια κάθε βράδυ για μικρά τραύματα, ιδίως στα πέλματα, ή στα διαστήματα ανάμεσα στα δάχτυλα.

8. Αν ανακαλύψουμε οτιδήποτε που δεν είναι φυσιολογικό στο πόδι μας δεν προσπαθούμε να το θεραπεύσουμε μόνοι μας. Ενημερώνουμε άμεσα το Διαβητολόγο ή το Διαβητολογικό Ιατρείο που μας παρακολουθεί.

9. Δεν αφαιρούμε τους κάλους με ξυραφάκι ή με αυτοκόλλητα του εμπορίου. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ελαφρόπτερα, αλλά προτιμούμε η περιποίηση των κάλων να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό.

10. Δε χρησιμοποιούμε πολύ ζεστό νερό για το μπάνιο. Το χλιαρό νερό, θερμοκρασίας περίπου 37ο C, είναι το καταλληλότερο.

11. Καταπολεμούμε την ξηρότητα του δέρματος των ποδιών, κυρίως με ενυδατικές κρέμες ή αφρούς (περιέχουν ουρία) που συνιστούν εξειδικευμένοι ειδικοί.

12. Κόβουμε τα νύχια σε ευθεία γραμμή με το δέρμα. Είναι πάντα πιο ασφαλές να χρησιμοποιούμε λίμα και προτιμούμε η περιποίηση να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό.