Η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά και γενικά στις φαρμακευτικές ουσίες (AMR) εξαιτίας της λανθασμένης και υπερβολικής χρήσης τους, είναι μία από τις σοβαρότερες απειλές που αντιμετωπίζουν η δημόσια υγεία και η ανάπτυξη παγκοσμίως. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το καλύτερο όπλο που διαθέτουμε για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής είναι η πρόληψη, ο έλεγχος των λοιμώξεων και η αντιμικροβιακή διαχείριση, που στοχεύει στη βελτιστοποίηση της χρήσης αντιβιοτικών προκειμένου να αποφεύγεται η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά και ταυτόχρονα να εξασφαλίζεται καλύτερη έκβαση της υγείας των ασθενών.
Για το λόγο αυτό, ο Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία – Ο.ΔΙ.Π.Υ. και το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO (www.cleoresearch.org) συνεργάζονται στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Αντοχής στα Αντιβιοτικά.
Οι βασικές παράμετροι του νέου Προγράμματος, ειδικά σε σχέση με την μικροβιακή αντοχή, σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΕΚΠΑ και πρόεδρο του ΟΔΙΠΥ, Δάφνη Καϊτελίδου αφορούν την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών λόγω παροχής μη ασφαλούς φροντίδας καθώς, παγκοσμίως, είναι μία από τις 10 κύριες αιτίες θανάτου και αναπηρίας.
Όπως εξηγεί η κα Καϊτελίδου, στις χώρες του ΟΟΣΑ εκτιμάται ότι το 15% της συνολικής νοσοκομειακής δραστηριότητας και δαπανών είναι άμεσο αποτέλεσμα αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών, συμπεριλαμβανομένων των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων και της αντοχής στα αντιβιοτικά.
Aν και στην Ελλάδα η συλλογή δεδομένων σχετικά με τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και η αναφορά τους έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αυτές οι βελτιώσεις στην καταγραφή και αναφορά δεν φαίνεται να έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των ποσοστών έκθεσης των ασθενών, τα οποία παραμένουν από τα χειρότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ (Health at a Glance, 2019) η Ελλάδα παραμένει πρώτη χώρα σε κατανάλωση αντιβιοτικών (DDDs/1000 pop.) μεταξύ των χωρών μελών του ΟΟΣΑ. Οι παραπάνω πρακτικές μπορούν να προληφθούν μέσω υλοποίησης μέτρων βελτίωσης της ποιότητας με χαμηλό σχετικά κόστος, ειδικότερα όταν συγκριθεί με το κόστος των λαθών των επαγγελματιών υγείας. Επιπλέον, η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας και η χρήση κατευθυντήριων γραμμών και πρωτοκόλλων παραμένει περιορισμένη. Από όλα αυτά, φαίνεται πόσο σημαντική είναι η μέριμνα για την ανάπτυξη προτύπων και διαδικασιών ποιότητας για την ασφάλεια των ασθενών, η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, η ανάπτυξη κουλτούρας μέτρησης δεικτών και αναφοράς λαθών, η υποχρεωτική τήρηση των διαδικασιών και η διασφάλιση της συμμόρφωσης στα πρότυπα και τις διαδικασίες, που αποτελούν και βασικό στόχο του Οργανισμού Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (Ο.ΔΙ.Π.Υ.) και τα οποία αποτελούν βασικούς άξονες επάνω στους οποίους ο οργανισμός κατά προτεραιότητα θα εργαστεί.
Η υλοποίηση του προγράμματος Πρόληψης και Εκπαίδευσης Ελέγχου των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων (ΝΛ) και της Μικροβιακής Αντοχής (ΜΑ), όπως λέει, αποτελεί μία από τις πρώτες δράσεις που θα αναλάβει ο οργανισμός και θα συνεχίσει με στόχο την επέκτασή τους σε όλα τα Νοσοκομεία της χώρας αναμένοντας ότι θα συμβάλλει ουσιαστικά στην βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας που λαμβάνει ο πολίτης».
Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, οι στόχοι του Προγράμματος είναι ιδιαίτερα επίκαιροι και περιλαμβάνουν:
- Ενίσχυση των επιτροπών λοιμώξεων σε επιλεγμένα νοσοκομεία με πρόσθετο νοσηλευτικό προσωπικό για τον έλεγχο των μολύνσεων, το οποίο θα είναι εκπαιδευμένο στον έλεγχο των λοιμώξεων.
- Ανάπτυξη εθνικού συστήματος παρακολούθησης λοιμώξεων που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη και συστήματος παρακολούθησης AMR, που θα παρέχει σε υποδομές υγείας, αρμόδιες τοπικές και εθνικές Αρχές και συνολικά στη χώρα τα δεδομένα που απαιτούνται για τον εντοπισμό προβληματικών περιοχών, την παρακολούθηση της προόδου των πολιτικών πρόληψης και, τελικά, για την εξάλειψη λοιμώξεων που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη και για τη μείωση της AMR.
- Δημιουργία εθνικού προγράμματος εκπαίδευσης και κατάρτισης, με διαπίστευση, πάνω στις βασικές αρχές πρόληψης και ελέγχου των νοσοκομειακών λοιμώξεων και της AMR.
- Δημιουργία δικτύου συνεργασίας 10 νοσοκομείων όπου θα εφαρμοστεί εντατικό πρόγραμμα βελτίωσης σε θέματα νοσοκομειακών λοιμώξεων και μικροβιακής αντοχής. Μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και καλών πρακτικών, ομάδες από διαφορετικούς οργανισμούς συνεργάζονται μεταξύ τους και με τους βασικούς εμπλεκόμενους φορείς ώστε να δοκιμάσουν και να εφαρμόσουν άμεσα αλλαγές που επιφέρουν βελτιωμένα αποτελέσματα με διάρκεια.
Σύμφωνα με τον κ. Βασίλη Μπαλάνη, διευθύνοντα σύμβουλο του ΟΔΙΠΥ, στόχος του Προγράμματος, είναι η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας με επίκεντρο τον ασθενή. Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτείται η διαρκής αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας, της τεχνικής αρτιότητας, καθώς επίσης και της προσβασιμότητας στις υπηρεσίες υγείας.
Το ρόλο αυτό όπως είπε, αναλαμβάνει ο ΟΔΙΠΥ και μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα από την σύστασή του βρίσκεται κοντά στην ολοκλήρωση της δημιουργίας του μνημονίου συνεργασίας με το CLEO για το Εθνικό Πρόγραμμα για πρόληψη και έλεγχο νοσοκομειακών λοιμώξεων και μικροβιακής αντοχής. Μέσω του Προγράμματος θα αναπτυχθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα δείκτες ποιότητας που θα παρακολουθούνται και θα χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της αξιολόγησης των φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας σε όλη τη χώρα.
Ενώ, ο καθηγητής Θεοκλής Ζαούτης, επιστημονικός διευθυντής του CLEO, επισημαίνει ότι τα συστήματα παρακολούθησης των λοιμώξεων προσφέρουν δεδομένα που είναι απαραίτητα για την ανάδειξη στόχων και τη δημιουργία παρεμβάσεων που θα περιορίσουν τη λανθασμένη χρήση και την κατάχρηση των αντιβιοτικών. Οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην εκπαίδευση, την επιτήρηση και σε ένα σύστημα ανατροφοδότησης των δύο, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της κατάλληλης διαχείρισης των αντιβιοτικών. Ενδεικτικά, όπως λέει, έπειτα από μελέτη- παρέμβαση που συντόνισε το CLEO σε 7 χειρουργικά τμήματα τριών μεγάλων ελληνικών νοσοκομείων το ποσοστό των ενήλικων ασθενών που έλαβαν κατάλληλη περιεγχειρητική αντιμικροβιακή προφύλαξη βελτιώθηκε από 6,2% σε 77,1%!»
Σύμφωνα με τον Δρ. Ζαούτη, τέτοιες παρεμβάσεις, σε συνδυασμό με την εφαρμογή σωστής συνταγοράφησης και ελέγχων ποιότητας αλλά και με την ενίσχυση της κουλτούρας όλων των επαγγελματιών υγείας και του γενικού πληθυσμού στη σωστή χρήση των αντιβιοτικών και σε πρακτικές πρόληψης όπως η συστηματική υγιεινή των χεριών, είναι εργαλεία που θα αξιοποιηθούν από κοινού με τον ΟΔΙΠΥ, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος το οποίο τίθεται σε λειτουργία, για να πετύχουν τους στόχους τους.
