Τα όσπρια αποτελούν μια ολόκληρη κατηγορία φυσικών τροφών, στην οποία περιλαμβάνονται τα φασόλια, οι φακές, η φάβα, τα ρεβίθια, ο αρακάς, τα λούπινα, το λαθούρι, τα κουκιά κ.α.
Πρόκειται για τα αποξηραμένα ώριμα σπέρματα συγκεκριμένων φυτών, τα οποία ονομάζονται ψυχανθή. Αποτελούν βασικό στοιχείο της ανθρώπινης διατροφής εδώ και χιλιετηρίδες, ενώ η υψηλή διατροφική τους αξία βοήθησε αποτελεσματικά στην επιβίωση και την ανάπτυξη του ανθρωπίνου είδους, ειδικά σε περιόδους που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες απειλούσαν με υποσιτισμό μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Χαρακτηριστική είναι η απόδοση τιμής από τον συγγραφέα Ουμπέρτο Έκο στη συνεισφορά των οσπρίων στην διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ιστορίας: «Χωρίς τα όσπρια ο ευρωπαϊκός πληθυσμός δεν θα είχε διπλασιαστεί σε μόλις λίγους αιώνες και δεν θα ήμασταν οι εκατοντάδες εκατομμυρίων που είμαστε σήμερα…».
Για τους λαούς που ζουν στη λεκάνη της Μεσογείου τα όσπρια αποτέλεσαν πάντα τη ραχοκοκαλιά της καθημερινής τους διατροφής. Ειδικότερα για μας τους Έλληνες τα όσπρια και πιο συγκεκριμένα τα φασόλια δεν αντιπροσωπεύουν μόνο βασικό διατροφικό στοιχείο, αλλά επίσης και πολιτισμικό στοιχείο, καθόσον η παραδοσιακή φασολάδα θεωρείται διαχρονικά το εθνικό φαγητό της χώρας. Δυστυχώς όμως για όλους μας και κυρίως για την υγεία μας, η παραδοσιακή αυτή αντιμετώπιση των οσπρίων έχει τις τελευταίες δεκαετίες αλλάξει και τα όσπρια έχουν αποχωρήσει από το καθημερινό μας τραπέζι και έχουν αντικατασταθεί από άλλες τροφές με πολύ λιγότερη θρεπτική αξία.
Ας δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά τη διατροφική αξία των τροφίμων.
Τα όσπρια αποτελούν μια εξαιρετική τροφή για τον άνθρωπο, πυκνή σε θρεπτικά συστατικά, πλούσια σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες που περιέχουν τα όσπρια αν και είναι κατώτερες σε βιολογική αξία από αυτές του κρέατος είναι εντούτοις πολύ ανώτερες από όλα τα άλλα φυτικά τρόφιμα. Τα όσπρια περιέχουν επίσης υδατάνθρακες βραδείας απορρόφησης και γι’ αυτό το λόγο θεωρούνται τρόφιμα επιλογής για καλή υγεία ακόμα και για τους διαβητικούς. Εκτός όλων αυτών των συστατικών, τα όσπρια είναι επίσης πλούσια σε βιταμίνες Β και Ε, σε άλατα σιδήρου, φωσφόρου, νατρίου, καλίου και ασβεστίου, καθώς επίσης και σε διαιτητικές ίνες.
Η μεγάλη ποσότητα και η ανυπέρβλητη ποιότητα των διαιτητικών ινών των οσπρίων, βοηθούν όχι μόνο στην καλή λειτουργία του εντέρου, αλλά και στην μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης, στην πρόληψη των καρδιοπαθειών, καθώς και πολλών μορφών καρκίνου.
Ιδιαίτερα για το θέμα του καρκίνου, οι επιστημονικές μελέτες που αναδεικνύουν τα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής και κατ’ επέκταση της κατανάλωσης οσπρίων έναντι του ενδεχομένου εμφάνισης καρκίνου σε διάφορους ιστούς είναι πάρα πολλές. Απάνθισμα αυτών των δεδομένων, αποτελεί το τελευταίο συμπέρασμα της μεγάλης πολυκεντρικής μελέτης EPIC ότι η «προσήλωση» σε αυτό που ονομάζεται Μεσογειακό μοντέλο διατροφής, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το ρίσκο για εμφάνιση καρκίνου.
Επίσης, πρόσφατες ιατρικές έρευνες ασχολούνται με τη σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση φασολιών και της εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου. Τα φασόλια περιέχουν μεγάλη ποσότητα από υδατάνθρακες, οι οποίοι δεν χωνεύονται, αλλά υφίστανται μια διαδικασία ζύμωσης στο παχύ έντερο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας σειράς λιπαρών οξέων, όπως είναι το οξικό, το προπιονικό και το βουτυρικό οξύ, τα οποία όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία της έρευνας, επιδρούν χημειοπροληπτικά στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
