Η δυσφαγία και η αντιμετώπισή της

Της Βάνιας Λαμπροπούλου, Λογοθεραπεύτρια – Επιστημονικός συνεργάτης Κ.Α-Α Φιλοκτήτη

Τι είναι η δυσφαγία

Ο όρος δυσγαφία καλείται να περιγράψει τις δυσκολίες στη μάσηση και την κατάποση υγρών και στερεών τροφών καθώς αυτές μεταφέρονται από τη στοματική κοιλότητα στο στομάχι. Η δυσφαγία εμφανίζεται σε παιδιά και ενήλικες. Τα συνηθέστερα αίτια είναι τα αγγειακά εγκεδαλικά επεισόδια, οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, οι όγκοι εγκεφάλου, η παρατεταμένη σίτιση με ρινογραστρικό καθετήρα (Levin) ή γαστροστομία, κάποια χρόνια νευρολογική πάθηση ακόμα και ψυχιατρικές νόσοι.

Για μια φυσιολογική κατάποση απαιτείται ένα υγιές νευρικό σύστημα, ορισμένες δομικές προϋποθέσεις στην περιοχή του φάρυγγα και του λάρυγγα , καθώς επίσης και ένα λειτουργικά ικανό μυϊκό σύστημα. Συγκεκριμένα απαιτείται ο συντονισμός και ο έλεγχος 50 μυϊκών ομάδων και 5 κρανιακών νεύρων.

Τα στάδια

Η κατάποση είναι μια δυναμική διαδικασία, η οποία πραγματοποιείται σε 3 στάδια το στοματικό, το φαρυγγικό και το οισοφαγικό.

Το στοματικό στάδιο αφορά το χειρισμό της τροφής έτσι ώστε να διαμορφωθεί μια ενιαία μάζα (βλωμός/ μπουκιά), η οποία θα προωθηθεί προς το φάρυγγα.

Κατά το φαρυγγικό στάδιο ενεργοποιείται το αντανακλαστικό της κατάποσης, προωθώντας το βλωμό προς τον οισοφάγο καθώς κλείνει η αναπνευστική οδός (λάρυγγας- τραχεία), για να αποφευχθεί η είσοδος του βλωμού στον αεραγωγό και κατά συνέπεια ο πνιγμός.

Στο τελευταίο στάδιο το οισοφαγικό μεταφέρεται ο βλωμός από τον οισοφάγο στο στομάχι.

Η αξιολόγηση

Η δυσφαγία μπορεί να αξιολογηθεί με τρόπους, με την κλινική λογοθεραπευτική εξέταση και με την απεικονιστική εξέταση (fees, λαρυγγοσκόπηση, βίντεο – ακτινοσκόπηση).

Ένας ασθενής με δυσφαγία κινδυνεύει άμεσα από υποσιτισμό και αφυδάτωση. Επιπλέον, η δυσφαγία σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εισρόφησης υγρών ή στερεών τροφών στους πνεύμονες, γεγονός που μπορεί να επιφέρει πνευμονία. Ενώ οι παρατεταμένες εισροφήσεις στους πνεύμονες μπορούν να αποβούν μοιραίες.

Τα συμπτώματα

Φανερά συμπτώματα δυσφαγίας μπορεί να είναι ο βήχας ή ο πνιγμός, τα υπολείμματα τροφής στο στόμα μετά από κάθε γεύμα, η υγρή φωνή μετά την κατάποση, η έντονη προσπάθεια για κατάποση ή μάσηση, η δυσφωνία (αδύναμη φωνή), η σιελόρροια, η διαφυγή υγρής ή στέρεας τροφής από το στόμα ή τη μύτη, η αίσθηση «σκαλώματος» τροφής στο λαιμό, το συχνό καθάρισμα του λαιμού, η αναιτιολόγητη απώλεια βάρους, ο πυρετός και φυσικά οι συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις.

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της δυσφαγίας γίνεται από το λογοθεραπευτή σε συνεργασία με την διεπιστημονική ομάδα (ΩΡΛ, διατροφολόγο, νοσηλευτή, θεράποντα ιατρό, άλλες θεραπευτικές ειδικότητες). Ένας εξειδικευμένος λογοθεραπευτής αξιολογεί τα προβλήματα κατάποσης και καθορίζει ένα θεραπευτικό πλάνο. Σε μερικές περιπτώσεις απαιτείται ο ασθενής να υποβληθεί σε ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις ώστε να εκτιμηθεί η παρουσία εισρόφησης ή σιωπηρής εισρόφησης. Αυτές οι εξετάσεις επιπλέον χρησιμεύουν ως μέσο ανατροφοδότησης στους θεραπευτικούς χειρισμούς που δοκιμάζει ο λογοθεραπευτής, με σκοπό την ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη κατάποση του ασθενή.

Αυτό που πρέπει κλείνοντας να τονίσω είναι ότι η στοματική σίτιση εκτός από βιολογικά οφέλη προσφέρει τεράστια ψυχολογικά οφέλη και ποιότητα ζωής στους ασθενείς και τις οικογένειές τους