ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ
Κωνσταντίνος Μ. Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE, επιστημονικός διευθυντής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, διευθυντής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής
Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Τα πλεονεκτήματα της Ρομποτικής Χειρουργικής σε ασθενείς με ογκολογικές παθήσεις μάς αναλύει ο πρωτεργάτης της Ρομποτικής Χειρουργικής στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, ο χειρουργός Κωνσταντίνος Μ. Κωνσταντινίδης, ενώ μας κάνει και μια μικρή ιστορική αναδρομή στο πώς ξεκίνησε και εξελίχθηκε η Ρομποτική Χειρουργική.
- Κύριε Κωνσταντινίδη, πότε μπήκε στον τομέα της Υγείας η Ρομποτική Χειρουργική;
Το 2000 η πρώτη ρομποτική πλατφόρμα εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ. Έκτοτε η χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας στη Χειρουργική αυξάνεται διαρκώς ιδιαίτερα στους τομείς της Γενικής Χειρουργικής, της Ουρολογίας, της Ορθοπαιδικής, της Καρδιο- και Θωρακοχειρουργικής, καθώς και σε εκείνον της Γυναικολογίας.
Μετά τις πρώτες εφαρμογές της, ιδίως στην αντιμετώπιση καλοήθων παθήσεων, και την αύξηση της εμπειρίας των χειρουργών και των δυνατοτήτων της ρομποτικής τεχνολογίας, η Ρομποτική Χειρουργική εξαπλώθηκε και στον ιδιαίτερα απαιτητικό και νευραλγικό τομέα της Χειρουργικής Ογκολογίας.
Η Γενική Χειρουργική, αποτελώντας έναν από τους πυλώνες της Χειρουργικής, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αντιμετώπιση παθήσεων, καλοήθων και κακοήθων, του οισοφάγου, του στομάχου, του δωδεκαδακτύλου, του λεπτού και παχέος εντέρου, του ήπατος, του παγκρέατος, του σπληνός, των χοληφόρων, καθώς και των ενδοκρινών αδένων, όπως των επινεφριδίων. Αναφορικά με τις επεμβάσεις για κακοήθειες, το βέλτιστο ογκολογικό αποτέλεσμα είναι βασικότατο επιπρόσθετο χαρακτηριστικό για την αξιολόγηση της επιτυχίας της επέμβασης σε σχέση με τις επεμβάσεις για καλοήθεις νόσους.
Την 1η δεκαετία του 21ου αιώνα, η Ρομποτική Χειρουργική Ογκολογία είχε περιορισμένη εφαρμογή κυρίως λόγω της περιορισμένης εμπειρίας, της έλλειψης δεδομένων και της ανησυχίας για πιθανή έκπτωση του ογκολογικού αποτελέσματος ειδικά συγκριτικά με τις ευρέως αποδεκτές, ανοικτές και νεότερες λαπαροσκοπικές τεχνικές.
Με την πάροδο των ετών, η αύξηση της χρήσης της ρομποτικής πλατφόρμας και η περαιτέρω βελτίωση των δυνατοτήτων της με νεότερες τεχνολογίες έφεραν αύξηση στην εμπειρία και τις πρώτες χρήσεις σε τομέα της Ογκολογίας.
- Ποιο ήταν το έναυσμα για να προχωρήσει η Χειρουργική σε νέες ανακαλύψεις;
Η Λαπαροσκοπική Χειρουργική Ογκολογία το 1990 έφερε επανάσταση στη Χειρουργική βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ογκολογικών ασθενών, λόγω των μικρότερων τραυμάτων και της δυνατότητας για ταχεία έναρξς επικουρικής θεραπείας όταν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Οι τομείς στους οποίους υπήρξαν οι πρώτες σκέψεις για χρήση του ρομπότ ήταν εκείνοι στους οποίους η Λαπαροσκοπική Χειρουργική αντιμετώπιζε τεχνικές δυσκολίες με αποτέλεσμα να χρειάζεται μετατροπή του χειρουργείου σε ανοικτό, ώστε να μην υπάρχει μείωση του ογκολογικού αποτελέσματος ή για να ολοκληρωθεί με ασφάλεια το χειρουργείο.
Σε ασθενείς με:
- μεγάλη ποσότητα ενδοπεριτοναϊκού λίπους, όπως παχύσαρκοι,
- όγκους χαμηλά στο ορθό και στενή πύελο, όπως οι άντρες,
- προεγχειρητική ακτινοβολία στο εγχειρητικό πεδίο,
- όγκους σε δύσκολα προσβάσιμα σημεία, που γειτνιάζουν με δομές, όπως τα μεγάλα αγγεία ή ο σπλήνας, όπως το πάγκρεας και άλλες οπισθοπεριτοναϊκές δομές,
- όγκους που μετά την εκτομή τους απαιτείται διενέργεια δύσκολων αναστομώσεων, όπως κολεκτομές σε κακοήθειες χαμηλά στο ορθό, γαστρεκτομές και παγκρεατεκτομές,
- όγκους που απαιτούν εκτεταμένο λεμφαδενικό καθαρισμό
υπήρχαν πολλές δυσκολίες στη διεκπεραίωση του χειρουργείου λαπαροσκοπικά, οπότε από το 2005 και μετά αυξήθηκαν οι αριθμοί των ρομποτικών ογκολογικών χειρουργείων.
- Τι αποτελέσματα έχει δείξει μέχρι σήμερα η χρήση της Ρομποτικής Χειρουργικής;
Σε δημοσίευση του 2018 σε ένα από τα πιο έγκριτα ιατρικά επιστημονικά περιοδικά («Surgical Endoscopy») συμπεριλήφθηκαν πάνω από 147.000 ασθενείς στις ΗΠΑ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση για ογκολογικό πρόβλημα. Συνηθέστερα ήταν τα χειρουργεία για κακοήθειες του παχέος εντέρου (75%), του παγκρέατος (7%), του λεπτού εντέρου (5%), του στομάχου (5%), του ήπατος (5%) και του οισοφάγου (3%). Το 2010 μόλις το 1,1% των περιστατικών έγινε ρομποτικά. Το 23,5% των περιστατικών έγινε λαπαροσκοπικά, ενώ το75,3% διεκπεραιώθηκε ανοικτά. Προοδευτικά με την πάροδο των ετών τα ποσοστά άλλαξαν, με τη συχνότητα των ρομποτικών ογκολογικών χειρουργείων να πενταπλασιάζεται σε λίγα χρόνια και συγκεκριμένα το 2014 φτάνοντας το 5,9%, ενώ τα ανοικτά χειρουργεία σημείωσαν στατιστικά σημαντική πτώση στο 66,5% (p<0.001). Αύξηση σε ρομποτικά ογκολογικά χειρουργεία σημειώθηκε σε όλες τις κατηγορίες, με πιο χαρακτηριστική την αύξηση στα χειρουργεία του οισοφάγου από 3% σε 9% και στα χειρουργεία παχέος εντέρου από 1% σε 7% του συνόλου χειρουργείων.
H αύξηση στην συχνότητα των ρομποτικών χειρουργείων συνδυάστηκε και με καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς. Ενώ στα ανοικτά ογκολογικά χειρουργεία ο μέσος όρος μετεγχειρητικών επιπλοκών ανήλθε στο 31%, στα ρομποτικά έφτασε το 22%. Παράλληλα με την πάροδο των ετών μειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό οι επιπλοκές των ρομποτικών επεμβάσεων στις επιμέρους κατηγορίες ογκολογικών επεμβάσεων σε σχέση με τις ανοικτές και τις λαπαροσκοπικές προσεγγίσεις. Πιο ειδικά περιγράφεται στατιστικά σημαντική μείωση των επιπλοκών για τις ρομποτικές επεμβάσεις σε σχέση με τις άλλες μεθόδους σε χειρουργεία στομάχου όπως γαστρεκτομές (p=0.04), κολεκτομές για όγκους του παχέος εντέρου (p<0.001), εντερεκτομές για το λεπτό έντερο (p<0.001) και ηπατεκτομές (p<0.001).
Η βελτίωση αυτή στα ρομποτικά ογκολογικά χειρουργεία συνδυάστηκε και με μείωση των ημερών νοσηλείας ακόμα και σε σύγκριση με τα λαπαροσκοπικά χειρουργεία σε ορισμένες κατηγορίες, όπως τα χειρουργεία για όγκους του παχέος εντέρου όπου ο μέσος όρος νοσηλείας μειώθηκε κατά περίπου μία μέρα (p=0.03), ενώ για τα χειρουργεία καρκίνου παγκρέατος η μείωση στην νοσηλεία έφτασε τις 3 μέρες (p=0.03).
Ακόμα και στο αρνητικό σενάριο των επιπλοκών που χρήζουν επανεπέμβασης, η αρχική ρομποτική παρέμβαση επιτρέπει την ασφαλή είσοδο στην κοιλιά και την επιδιόρθωση τυχών επιπλοκών δίχως τον κίνδυνο κάκωσης σπλάγχνων.
Επίσης, το τελευταίο ρομποτικό σύστημα περιλαμβάνει την τεχνολογία της πυγολαμπίδας. Με την τεχνική αυτή ο χειρουργός μπορεί διεγχειρητικά να ενεργοποιήσει την υπέρυθρη ρομποτική κάμερα και να φθορίζουν οι ιστοί που τον ενδιαφέρουν όπως η αιμάτωση της περιοχής, οι ουρητήρες και οι λεμφαδένες. Αυτό επιτρέπει διενέργεια χειρουργικών κινήσεων μέγιστης ακρίβειας και καθιστά το χειρουργείο ασφαλές. Επίσης μειώνονται οι επιπλοκές στο ελάχιστο.
Ένα από τα γνωστά «αγκάθια» της ευρύτερης αποδοχής και εφαρμογής της Ρομποτικής Χειρουργικής στην Ογκολογία είναι το κόστος. Ωστόσο γίνεται σαφές πως μεγάλο μέρος της οικονομικής επιβάρυνσης αντιρροπείται τόσο από τις ολοένα και μειούμενες επιπλοκές όσο και από τις λιγότερες μέρες νοσηλείας.
Προοδευτικά, και ειδικά τα τελευταία χρόνια, δημοσιεύονται μελέτες που αρχίζουν να αναδεικνύουν την υπεροχή της χρήσης ρομποτικής πλατφόρμας στον τομέα της ανάρρωσης και της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών.
Η υπεροχή αυτή έρχεται να προστεθεί στα γνωστά πλεονεκτήματα της ρομποτικής αεροδιαστημικής τεχνολογίας που συνοπτικά είναι:
- αρθρωτά ρομποτικά εργαλεία με πολλούς βαθμούς ελευθερίας που επιτρέπουν ακρίβεια στις κινήσεις και διεκπεραίωση περίπλοκων χειρισμών σε απαιτητικές ανατομικές περιοχές,
- η βελτιωμένη εργονομία για τον χειρουργό που κάθεται σε εργονομική στάση έχοντας τη δυνατότητα πιο ξεκούραστα να διεκπεραιώνει πολύωρες και απαιτητικές επεμβάσεις με μεγάλη ακρίβεια,
- τρισδιάστατη όραση με δυνατότητα μεγέθυνσης και πλήρους ελέγχου από τον χειρουργό,
- εξαφάνιση του «τρόμου» από τα εργαλεία αφού δεν τα συγκρατεί ανθρώπινο χέρι, όπως τα λαπαροσκοπικά εργαλεία,
- μειωμένο χειρουργικό τραύμα, λιγότερη απώλεια αίματος και πόνος, και συνολικά ταχύτερη ανάρρωση του ασθενούς.
- Στην Ελλάδα πότε υποδεχθήκαμε το σύστημα Ρομποτικής Χειρουργικής;
Το 2006 στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Από τότε έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα Ρομποτικής Χειρουργικής Ογκολογίας με την εμπειρία του τμήματος υπό της δικής μου διεύθυνσης. Η εμπειρία μέχρι σήμερα ξεπερνά τις 3.000 ρομποτικές επεμβάσεις για ογκολογικά προβλήματα. Στα χειρουργεία αυτά περιλαμβάνονται εξ ολοκλήρου ρομποτικές επεμβάσεις για κακοήθεις παθήσεις: οισοφάγου-στομάχου, λεπτού και παχέος εντέρου, παγκρέατος, ήπατος και χοληφόρων, σπληνός, επινεφριδίων, καθώς και των γυναικολογικών οργάνων.
- Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτών των επεμβάσεων στους ογκολογικούς ασθενείς;
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ρομποτικής τεχνολογίας παρατηρείται στις πιο απαιτητικές επεμβάσεις. Στις ολικές γαστρεκτομές, η αφαίρεση του όγκου με σωστά όρια εκτομής, οι αναστομώσεις και ο λεμφαδενικός καθαρισμός γίνονται με ασφάλεια δίχως αιμορραγία ή άλλες σοβαρές επιπλοκές.
Στα χειρουργεία παχέος εντέρου, ακόμα και όταν η κακοήθεια εντοπίζεται πολύ χαμηλά στην πύελο ή όταν η περιοχή είναι ακτινοβολημένη, κοινή πρακτική στην ανοιχτή Λαπαροσκοπική Χειρουργική Ογκολογία είναι η διενέργεια προφυλακτικής στομίας λόγω του κινδύνου αναστομωτικής διαφυγής. Με την τεχνική μας όμως στη ρομποτική προσέγγιση και την μεγάλη μας εμπειρία στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, έχουμε φτάσει στο σημείο αυτός ο κίνδυνος μειώνεται δραματικά.
Η τελευταίας τεχνολογίας τρισδιάστατη εικόνα, η εργονομία του χειρουργού και η μεγάλη ακρίβεια και δεξιότητα των ρομποτικών εργαλείων επιτρέπουν τη διεκπεραίωση των χειρουργείων αυτών πλήρως ρομποτικά, χωρίς τη διενέργεια προφυλακτικής στομίας ή μετατροπής σε ανοικτή και με άριστο ογκολογικό αποτέλεσμα. Ο συνδυασμός αυτών προσφέρει στον ασθενή την ελάχιστη δυνατή νοσηρότητα και ταλαιπωρία μετά το χειρουργείο, γρήγορη επάνοδο στην καθημερινότητα και, το βασικότερο, την ταχύτερη δυνατή έναρξη επικουρικής χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας αν και όταν αυτό κριθεί σκόπιμο μετεγχειρητικά.
Στον καρκίνο του ορθού η χαμηλή πρόσθια εκτομή με ολική αφαίρεση του μεσο-ορθού είναι η ενδεδειγμένη χειρουργική επέμβαση. Πρόκειται για μία πολύ δύσκολη τεχνικά επέμβαση, δεδομένου ότι εξελίσσεται στην ελάσσονα πύελο, στον στενό σαν σωλήνα χώρο, ειδικά σε άνδρες, που αφορίζεται από τα οστά της λεκάνης. Ο περιορισμένος ανατομικός χώρος, το μεγάλο βάθος και η απαίτηση για τέλειο καθαρισμό και αφαίρεση του μεσο-ορθού δημιουργούν το υψηλό επίπεδο δυσκολίας.
Την επέμβαση καθιερώσαμε να γίνεται λαπαροσκοπικά από το 1994, ωστόσο, λόγω των περιορισμών των άκαμπτων λαπαροσκοπικών εργαλείων, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη.
Οι τεχνικές δυνατότητες του ρομποτικού συστήματος Da Vinci βρίσκουν σε αυτό το πεδίο την τέλεια εφαρμογή, έτσι ώστε να έχουμε εγκαταλείψει τις άλλες μεθόδους και να εφαρμόζουμε μόνο τη Ρομποτική από το 2006. Τα πλεονεκτήματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα όταν πρόκειται για καρκίνο κοντά στον πρωκτό. Όσο πιο χαμηλά είναι ο καρκίνος τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες ο ασθενής να καταλήξει με μόνιμη κολοστομία και μερικές φορές η διαφορά κρίνεται από ένα εκατοστό μήκους στο έντερο. Τα ρομποτικά εργαλεία μάς δίνουν τη δυνατότητα να φτάσουμε πολύ χαμηλά μέσα στην πύελο, αυξάνοντας τις πιθανότητες για ένα άριστο ογκολογικά χειρουργείο και μειώνοντας τις πιθανότητες για δημιουργία μόνιμης κολοστομίας (παρά φύση έδρας).
Παραπλήσια πλεονεκτήματα παρατηρούνται και στα χειρουργεία ήπατος, παγκρέατος και χοληφόρων. Επεμβάσεις όπως η παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (έπεμβαση Whipple) για όγκους της κεφαλής του παγκρέατος ή των χοληφόρων και η ηπατεκτομή διενεργούνται από την ομάδα μας από το 2010 πλήρως ρομποτικά με ελάχιστο τραύμα και επιπλοκές, γεγονός που μεταξύ άλλων μεταφράζεται και σε ελάχιστες μεταγγίσεις αίματος, καθώς και σε αποδέσμευση κλινών ΜΕΘ (Μονάδας Εντατικής Θεραπείας), δεδομένου πως οι ασθενείς, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, μετά το πέρας το χειρουργείου, δύνανται να νοσηλευθούν σε κανονικό θάλαμο αποφεύγοντας τη νοσηλεία σε ΜΕΘ.
Στο παρελθόν οι ασθενείς που υποβάλλονταν σε τέτοιας φύσης χειρουργεία σε μεγάλο βαθμό χρειάζονταν να νοσηλευτούν σε ΜΕΘ ή ΜΑΦ (Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας) για κάποιες ημέρες μέχρι να ξεπεράσουν το χειρουργικό stress και να μπορούν να νοσηλευτούν σε απλό θάλαμο.
Οι μειωμένες μέρες νοσηλείας, η μη χρήση ΜΕΘ και η ελάχιστη δυνατή νοσηρότητα που καθιστά τις επανεπεμβάσεις σπάνιο γεγονός στο τμήμα μας αντιρροπούν το εξτρά κόστος της χρήσης της ρομποτικής τεχνολογίας.
Στις εποχές μας, το πλεονέκτημα αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφού, εκτός από τα οικονομικά οφέλη, συμβάλλει στην αποσυμφόρηση των ΜΕΘ που διατίθενται πρωτίστως για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στην προφύλαξη των αποθεμάτων αίματος μετάγγισης που επίσης έχουν επίσης έχουν πληγεί λόγω παρατεταμένης πανδημίας, ενώ παράλληλα προσφέρει στους ασθενείς τον ιδεατό συνδυασμό του άριστου ογκολογικού αποτελέσματος και της βέλτιστης ποιότητας ζωής.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Δρ Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE, είναι διευθυντής της Κλινικής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, επιστημονικός διευθυντής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, Adjunct Professor of Surgery, Ohio State University, USA, Governor του Ελληνικού Τμήματος Αμερικανικού Κολεγίου Χειρουργών, Clinical Professor of Surgery, European University Cyprus, EUC, πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής CRSA, μέλος του Διεθνούς Διοικητικού Συμβουλίου της Society of Robotic Surgery. Έχει αφιερώσει την καριέρα του στην εκπαίδευση των νέων χειρουργών τόσο στη Λαπαροσκοπική όσο και στη Ρομποτική Χειρουργική. Εκατοντάδες χειρουργοί έχοντας εκπαιδευτεί δίπλα του πλέον διαπρέπουν σε νοσοκομεία και πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Πραγματοποίησε πρώτος στον κόσμο -μετά από πρόσκληση της κατασκευάστριας εταιρείας- ρομποτικές επεμβάσεις διά μίας μοναδικής τομής. Το καλοκαίρι του 2021 η κατασκευάστρια εταιρεία του ρομποτικού συστήματος τον αναγνώρισε ως top general surgery performer για όλο τον κόσμο ανάμεσα σε χιλιάδες χειρουργών.
Για μεγέθυνση πατήστε ΕΔΩ
