Οδηγίες του υπουργείου Υγείας για την ορθή χρήση της μάσκας

Συστάσεις αναφορικά με την χρήση της μάσκας στo πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 δίνει με εγκύκλιο το υπουργείο Υγείας (δείτε εδώ).

Ειδικότερα, η εγκύκλιος αναφέρει τα εξής:

Σύμφωνα με στοιχεία του ECDC στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναφερθεί από την 1η Μαρτίου 2020 έως και την 19η Φεβρουαρίου 2021 περίπου 21,113 εκατομμύρια περιπτώσεις και περισσότεροι από 515.519 θάνατοι λόγω του COVID-19. Ο ρυθμός εμφάνισης νέων περιπτώσεων COVID-19 έχει αυξηθεί σταθερά σε ολόκληρη την Ευρώπη τους τελευταίους μήνες, ενώ έχουν επίσης εμφανιστεί περισσότερο μεταδοτικά στελέχη του ιού SARS-CoV-2. Η τρέχουσα επιδημιολογική κατάσταση σε πολλές χώρες προκαλεί ανησυχία, καθώς ενέχει έναν αυξανόμενο κίνδυνο μόλυνσης για τα ευάλωτα άτομα (άτομα με παράγοντες κινδύνου για σοβαρή νόσο COVID-19, όπως οι ηλικιωμένοι) και εργαζόμενους στην υγειονομική περίθαλψη.

Ο SARS-CoV-2 εξαπλώνεται κυρίως μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων, που εκπνέονται όταν τα μολυσμένα άτομα αναπνέουν, μιλούν, βήχουν, φτερνίζονται ή τραγουδούν. Τα περισσότερα από αυτά τα σταγονίδια (συχνά αναφέρονται ως αερολύματα) έχουν διάμετρο μικρότερη από 10 μm. Η ποσότητα των μικρών σταγονιδίων και σωματιδίων αυξάνεται με τον ρυθμό και τη δύναμη της ροής του αέρα κατά την εκπνοή (π.χ., φωνάζοντας, κατά την έντονη άσκηση). Η έκθεση είναι μεγαλύτερη όσο πιο κοντά είναι ένα άτομο στην πηγή εκπνοών. Μεγαλύτερα σταγονίδια πέφτουν γρήγορα από τον αέρα, αλλά μικρά σταγονίδια και τα αποξηραμένα σωματίδια που σχηματίζονται από αυτά (πυρήνες σταγονιδίων) μπορούν να παραμείνουν αιωρούμενα στον αέρα. Σε περιπτώσεις με ανεπαρκή εξαερισμό, συνήθως κλειστούς εσωτερικούς χώρους όπου υπάρχει μολυσμένο άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι συγκεντρώσεις αυτών των μικρών σταγονιδίων και σωματιδίων μπορούν να αυξηθούν επαρκώς για να μεταδώσουν μόλυνση.

Πλήθος επιστημονικών δεδομένων, που έχουν δημοσιευθεί τους τελευταίους μήνες, δείχνουν ότι η χρήση μάσκας στην κοινότητα είναι μια αποτελεσματική μη φαρμακευτική παρέμβαση για τη μείωση της εξάπλωσης της λοίμωξης COVID-19, μέσω 2 τρόπων:

1ον) Οι μάσκες εμποδίζουν τα μολυσμένα άτομα να εκθέσουν άλλα άτομα στο SARS-CoV-2, εμποδίζοντας την εκπνοή σταγονιδίων, που περιέχουν ιό στον αέρα (έλεγχος πηγής).
Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 50% ή περισσότερο των μεταδόσεων προέρχονται από άτομα, που δεν αναπτύσσουν ποτέ συμπτώματα ή από άτομα, που βρίσκονται στην προσυμπτωματική φάση της νόσου COVID-19.

2ον) Οι μάσκες προστατεύουν τους μη μολυσμένους χρήστες. Οι μάσκες σχηματίζουν φράγμα για μεγάλα αναπνευστικά σταγονίδια, που θα μπορούσαν να προσγειωθούν σε εκτεθειμένους βλεννογόνους του ματιού, της μύτης και του στόματος. Οι μάσκες μπορούν επίσης να φιλτράρουν μερικώς μικρά σταγονίδια και σωματίδια από τον εισπνεόμενο αέρα. Πολλαπλά στρώματα υφάσματος (ή άλλων υλικών) με υψηλότερο αριθμό ινών ανά συγκεκριμένη επιφάνεια υφάσματος (υλικού) βελτιώνουν τη διήθηση (φιλτράρισμα).

Πρόσφατη μετανάλυση αναφορικά με την χρήσης μάσκας από το κοινό ως έλεγχο πηγής για την COVID-19 επιβεβαίωσε τα στοιχεία υπέρ της ευρείας χρήσης μάσκας για τη μείωση της μετάδοσης στην κοινότητα. Δεδομένου ότι, οι άνθρωποι είναι πιο μολυσματικοί στην αρχική περίοδο της νόσου, όπου είναι σύνηθες να έχουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα, η χρήση μη ιατρικών μασκών κρίνεται ως σημαντικό μέτρο για το σύνολο του πληθυσμού. Τα διαθέσιμα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η σχεδόν καθολική υιοθέτηση μη ιατρικών μασκών στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους σε συνδυασμό με συμπληρωματικά μέτρα για τη δημόσια υγεία, θα μπορούσε να μειώσει επιτυχώς το R κάτω από το 1, μειώνοντας έτσι την εξάπλωση του ιού στην κοινότητα, εφόσον διατηρηθεί η εφαρμογή τέτοιων μέτρων. Επιπλέον, επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι πολιτικές ευρείας χρήσης μάσκας από τον πληθυσμό έχουν συσχετιστεί με μείωση των θανάτων. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό χρήσης μάσκας στην κοινότητα, τόσο μεγαλύτερο είναι το όφελος για το κάθε άτομο. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των ατόμων, που χρησιμοποιούν μάσκα, θεωρείται πιο σημαντικός από τον τύπο της μάσκας, που χρησιμοποιείται.

Παράλληλα υπενθυμίζεται ότι κρίσιμης σημασίας για την αποτελεσματικότητα της μάσκας είναι η σωστή εφαρμογή της, έτσι ώστε να μην υπάρχουν κατά το δυνατόν κενά μεταξύ προσώπου και μάσκας, καθώς οι μάσκες παρέχουν τη μέγιστη προστασία, όταν εφαρμόζονται σε στενή επαφή με το δέρμα.

Η ελαχιστοποίηση των κενών μεταξύ προσώπου και μάσκας, επιτυγχάνεται:

• με την επιλογή μάσκας, που διαθέτει σύρμα στο επάνω μέρος της μύτης, το οποίο θα πρέπει να εφαρμόζει πολύ καλά γύρω από τη μύτη, ώστε να μην αφήνει περιθώριο για την είσοδο αέρα και σταγονιδίων
• με το δέσιμο των λαστίχων της μάσκας μεταξύ τους ή το στριφογύρισμά τους μία φορά, στην περιοχή έκφυσής τους από τα πλάγια της μάσκας, ώστε να μην υπάρχουν κενά στις πλευρές του προσώπου για την είσοδο αέρα και σταγονιδίων
• τη χρήση “εφαρμοστή μάσκας” (mask fitter or brace), ο οποίος αποτελεί ελαστικό στήριγμα πάνω από τη μάσκα.

Σύμφωνα με στοιχεία πρόσφατων μελετών του CDC6, παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στα ποσοστά προστασίας της μάσκας όταν αυτή εφαρμόζεται σωστά και όταν δεν έχει καλή εφαρμογή.  Επισημαίνεται όμως η περίπτωση ανδρών με γενειάδα, στους οποίους συστήνεται να φορούν διπλή μάσκα, καθώς ο όγκος της γενειάδας δυσχεραίνει την καλή εφαρμογή της χειρουργικής μάσκας.

Απεναντίας, η χρήση διπλής χειρουργικής μάσκας δεν συστήνεται, διότι μετά την εφαρμογή της, παραμένει το κενό στο πάνω μέρος της μύτης καθώς και στα πλαϊνά, απ’ όπου είναι δυνατή η είσοδος αέρα και σταγονιδίων.

Οι μάσκες υψηλής αναπνευστικής προστασίας Ν95 ή ΚΝ95 ή FFP2 προσφέρουν προστασία 94-95%. Είναι μίας χρήσης και δεν πρέπει να συνδυάζονται με δεύτερη μάσκα, αλλά να φοριούνται μόνες τους. Θα πρέπει απαραιτήτως να φέρουν το πιστοποιητικό CE και να μην διαθέτουν βαλβίδα εκπνοής, η οποία επιτρέπει στα αναπνευστικά σταγονίδια, που περιέχουν τον ιό, να διαφύγουν.

Η χρήση μόνο διάφανων προσωπίδων δεν συνιστάται σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), καθώς η αξιολόγησή τους συνεχίζεται αλλά η αποτελεσματικότητά τους είναι άγνωστη αυτή τη στιγμή.

Καταλήγοντας αναφορικά με το είδος της μάσκας, το ευρύ κοινό μπορεί να χρησιμοποιεί:

• μη ιατρικές (υφασμάτινες) μάσκες ή απλές χειρουργικές μάσκες μιας χρήσης, φροντίζοντας επισταμένως για τη σωστή εφαρμογή τους, ή
• διπλές μάσκες (υφασμάτινη μάσκα πάνω από χειρουργική μάσκα).

Για όλους τους τύπους μασκών θα πρέπει να τηρούνται οι ακόλουθες οδηγίες για τη σωστή χρήση τους:

• Πλένετε επιμελώς τα χέρια σας με νερό και σαπούνι ή με αλκοολούχο αντισηπτικό υγρό πριν εφαρμόσετε τη μάσκα στο πρόσωπό σας και οπωσδήποτε πριν την αφαίρεσή της
• Εφαρμόστε τη μάσκα στο πρόσωπό σας καλύπτοντας τη μύτη και όλη τη περιοχή του στόματος μέχρι και κάτω από το πηγούνι.
• Αφαιρέστε τη μάσκα τραβώντας ταυτόχρονα τα λάστιχα πίσω από τα αυτιά. Κατά την αφαίρεση βεβαιωθείτε ότι δεν αγγίζετε το μπροστινό μέρος της μάσκας. Η μάσκα πρέπει να αφαιρείται και να απορρίπτεται όταν υγρανθεί.
• Αν η μάσκα είναι μιας χρήσεως, απορρίψτε την με ασφαλή τρόπο σε κάδο κοινών αστικών απορριμμάτων και όχι ανακύκλωσης, κρατώντας την πάντα από τα λάστιχα. Οι μάσκες μιας χρήσεως δεν ανακυκλώνονται και δεν πρέπει να απορρίπτονται στους μπλε κάδους ανακύκλωσης.
• Εάν η μάσκα είναι πολλαπλών χρήσεων (υφασμάτινη) πρέπει να πλένεται το συντομότερο δυνατόν στο πλυντήριο ή στο χέρι με κοινό απορρυπαντικό και σε θερμοκρασία 600 C και στη συνέχεια να σιδερώνεται.

Την παρούσα χρονική περίοδο, επιβάλλεται η υποχρέωση χρήσης μη ιατρικής μάσκας από το γενικό πληθυσμό, σε όλη την επικράτεια, σε όλους τους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, συμπεριλαμβανομένων και των χώρων εργασίας, εξαιρουμένων όσων εργάζονται σε ατομικό χώρο χωρίς την παρουσία οποιουδήποτε άλλου προσώπου. Από την υποχρέωση χρήσης μάσκας εξαιρούνται:

α) τα άτομα για τα οποία η χρήση μάσκας δεν ενδείκνυται για ιατρικούς λόγους, που αποδεικνύονται με τα κατάλληλα έγγραφα, και

β) τα παιδιά ηλικίας κάτω των τριών (4) ετών.

Τέλος επισημαίνεται ότι, η χρήση της μάσκας είναι ένα συμπληρωματικό μέτρο και δεν υποκαθιστά τα υπόλοιπα. Βάσει των διαθέσιμων έως σήμερα επιστημονικών δεδομένων, οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες για τα μέτρα ελέγχου και πρόληψης της διασποράς του SARS-CoV-2 στην κοινότητα, περιλαμβάνουν:

• σωστή υγιεινή χεριών,
• φυσική απόσταση,
• χρήση προστατευτικής μάσκας,
• αποφυγή αγγίγματος του προσώπου,
• αναπνευστική υγιεινή (χρήση χαρτομάντηλου για τον βήχα ή πτάρνισμα),
• καλό αερισμό,
• απολύμανση επιφανειών, και
• έγκαιρη ανίχνευση κρουσμάτων και απομόνωσή τους καθώς και άμεση ιχνηλάτηση των επαφών τους.