Σημαντική πηγή ενημέρωσης για την υγεία είναι τα ΜΜΕ, στα οποία στρέφονται οι περισσότεροι ενήλικες στη χώρα μας για να βρουν πληροφορίες για τα ζητήματα που τους απασχολούν.
Τα πρωτεία της ενημέρωσης κατέχει το Ίντερνετ. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), το 65,2% των αναζητήσεων στο διαδίκτυο αφορούν πληροφορίες για την υγεία, τις ασθένειες, τη διατροφή, τις κακώσεις, τους τραυματισμούς, παράγοντες που βελτιώνουν την υγεία κ.λπ. Μάλιστα το ποσοστό των Ελλήνων που αντλούν από το Ίντερνετ πληροφορίες υγείας σχεδόν πενταπλασιάστηκε μέσα σε μία δεκαετία (από 10% που ήταν το 2008 έφτασε το 47% το 2017).
Η τηλεόραση αποτελεί μία άλλη σημαντική πηγή ιατρικής πληροφόρησης, τόσο μέσω των δελτίων ειδήσεων και των ειδικών εκπομπών υγείας, όσο και μέσω των σειρών με ιατρικό περιεχόμενο. Πανευρωπαϊκή έρευνα είχε δείξει ότι το 20% των Ευρωπαίων αξιολογούν την τηλεόραση ως την κύρια πηγή πληροφόρησης για την υγεία, ενώ ένα άλλο 38% την θεωρεί ως πρόσθετη πηγή πληροφόρησης.
Σύμφωνα, όμως, με τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας (National Institutes of Health) των ΗΠΑ, μόνο το 10% των ιατρικών πληροφοριών που αναρτώνται από ελεύθερες διαθέσιμες πηγές του Διαδικτύου θεωρείται αξιόπιστο. Πρόβλημα αξιοπιστίας παρατηρείται μερικές φορές και στις ειδήσεις Υγείας, ενώ οι ιατρικού περιεχομένου τηλεοπτικές σειρές συχνά παρεκκλίνουν από τους κανόνες της Ιατρικής, δεν αντανακλούν πάντοτε την πραγματικότητα, μπορεί να δημιουργήσουν ψεύτικες εντυπώσεις και προσδοκίες από τις ιατρικές θεραπείες και πράξεις, ενώ μπορεί να οδηγήσουν και σε υποτίμηση της σοβαρότητας των χρόνιων παθήσεων. Δεν είναι εξάλλου σπάνιο το φαινόμενο να προωθούνται μέσω των ΜΜΕ ιατρικές πράξεις και μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα που υπόσχονται ποικίλα οφέλη στην υγεία, δίχως να έχουν την απαιτούμενη επιστημονική τεκμηρίωση.
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάσθηκαν στην ημερίδα με τίτλο «Ο ρόλος των ΜΜΕ στην αντιμετώπιση του καρκίνου», η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Ίδρυμα Β&Μ Θεοχαράκη με τη συμμετοχή κορυφαίων ιατρών, εκπροσώπων συλλόγων ασθενών, δημοσιογράφων και φορέων της Υγείας.
Όπως είπε στην ομιλία του ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της Ημερίδας Δρ. Ιωάννης Δ. Σπηλιώτης, MD, PhD, FASPSM, διευθυντής Χειρουργικής Ογκολογίας και Μονάδας Περιτοναϊκής Κακοήθειας στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο Θεσσαλονίκης και στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, τις τελευταίες δεκαετίες δημοσιεύονται στα ΜΜΕ με ολοένα αυξανόμενη συχνότητα σημαντικές πληροφορίες για τον καρκίνο. Παρότι στην πλειονότητά τους οι πληροφορίες αυτές είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες, υπάρχουν και περιπτώσεις κακής ερμηνείας ή και παραπληροφόρησης με στόχο την αυτοπροβολή, τη διαφήμιση ή ακόμα και την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα των τελευταίων δεκαετιών ήταν η προώθηση της κορτιζόνης ως «μαγικού» φαρμάκου από γιατρό στην Τρίπολη (1954), το «θαυματουργό» νερό του Καματερού που «θεράπευε» τον καρκίνο (1976), αλλά και οι αντικαρκινικές ιδιότητες της φραπελιάς (1998) που οδήγησαν πολλούς ασθενούς να διακόψουν τη θεραπεία τους και να αρχίσουν να καταναλώνουν εκχυλίσματα από τους καρπούς και τα φύλλα της ελιάς.
Σε στρογγυλή τράπεζα στην οποία προήδρευσαν οι κ.κ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, διευθυντής Γενικής, Βαριατρικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Ιωάννης Καραϊτιανός, Αμ. Επίκ. καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, συντονιστής διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής και πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας», παρουσιάσθηκαν στοιχεία για την αξιοπιστία της ενημέρωσης για τον καρκίνο και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις λανθασμένες ή/και ψευδείς ειδήσεις, εκπομπές και σειρές.
Όπως είπαν οι ομιλητές, οι ειδήσεις υγείας έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν σημαντικά τις γνώσεις, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές του κοινού για τα θέματα υγείας, ενώ ο κόσμος τις παρακολουθεί διότι αναμένει πως θα ενημερωθεί από αυτές. Επιπλέον, ποσοστό έως και 40% του τηλεοπτικού κοινού παρακολουθεί συστηματικά τις ειδήσεις και τις εκπομπές υγείας, ενώ πολλοί παρακολουθούν στενά και τις τηλεοπτικές σειρές που επικεντρώνονται σε θέματα υγείας.
Ωστόσο ειδικά οι τηλεοπτικές σειρές μπορεί να έχουν σημαντικό πρόβλημα αξιοπιστίας. Μεγάλες διεθνείς έρευνες των τελευταίων ετών που έχουν αξιολογήσει μερικές από τις μεγαλύτερες (π.χ. Grey’s Anatomy, House, ER κ.λπ.) έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως συχνά δεν αντανακλούν την πραγματικότητα. Στην περίπτωση της καρδιοπνευμονικής ανάνηψης, π.χ. στις σειρές Grey’s Anatomy και House γίνεται κατά μέσον όρο μία καρδιοπνευμονική ανάνηψη ανά επεισόδιο, με το 40% των ασθενών να είναι τραυματίες. Στο 70% των περιπτώσεων η προσπάθεια αποδίδει και ο ασθενής διασώζεται. Στην αληθινή ζωή, όμως, μόλις το 2% των τραυματιών που διακομίζονται στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) χρειάζονται καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση και μόνο το 37% των προσπαθειών καρδιοπνευμονικής ανάνηψης είναι επιτυχημένο, σύμφωνα με μελέτη που είχε δημοσιευθεί το 2015 στο ιατρικό περιοδικό Resuscitation.
Παρ’ όλα αυτά, τα ΜΜΕ αποτελούν σημαντικό σύμμαχο των ειδικών για την ενημέρωση για τον καρκίνο και γενικότερα για την υγεία, εφόσον τηρείται η νομοθεσία και οι κανόνες της ιατρικής δεοντολογίας, είπε από την πλευρά του ο Δημήτριος-Αινείας Σπηλιώτης, πρόεδρος Onco Surgery IKE, Νομική ΕΚΠΑ.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, το 2018 διαγνώσθηκαν σε 185 χώρες του κόσμου 18,1 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου. Καταγράφηκαν επίσης 9,6 εκατομμύρια θάνατοι. Στις ανεπτυγμένες χώρες, μεταξύ 1981 και 2010 οι θάνατοι από καρκίνο μειώθηκαν κατά 20% στους άνδρες και κατά 15% στις γυναίκες, κυρίως χάρη στις σημαντικές εξελίξεις στην έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία των διαφόρων μορφών της νόσου, τόνισε ο Νίκος Χατζηνικολάου, Head of Pfizer Oncology για την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μάλτα.
«Ο καρκίνος αποτελεί μια σύγχρονη μάστιγα και πιθανότατα αποτελεί ήδη την πρώτη αιτία θανάτου σε πολλές χώρες του Δυτικού κόσμου», είπε. «Οι επενδύσεις στην αντικαρκινική έρευνα είναι μεγάλες και έχουν ήδη οδηγήσει στην ανάπτυξη πολλών και πολλά υποσχόμενων θεραπειών. Πολλές άλλες, εξάλλου, βρίσκονται υπό ανάπτυξη (αυτή τη στιγμή σε μελέτες δοκιμάζονται περισσότερα από 800 φάρμακα για διάφορες μορφές καρκίνου). Οι ασθενείς δικαιούνται έγκαιρης και έγκυρης ενημέρωσης γύρω από τη νόσο και οι φαρμακευτικές εταιρίες αποτελούν ένα σημαντικό πυλώνα έγκυρης ενημέρωσης γύρω από τα ζητήματα που αφορούν τη νόσο. Πρέπει, όμως, όλοι μαζί (ιατρική κοινότητα, φαρμακευτικές εταιρίες, Αρχές Υγείας, σύλλογοι ασθενών) να παλέψουμε ενάντια στην ιδεοληψία ότι ο καρκίνος αποτελεί το αναπόδραστο τέλος. Ο καρκίνος δεν είναι ανίκητος. Νικιέται καθημερινά με την εμπέδωση πρόληψης και την ανάπτυξη σύγχρονων διαγνωστικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων».
Από την πλευρά της, η Βασιλική Κουμαντάκη, κλινική ψυχολόγος Mcs, Mbpss, εκπρόσωπος του Συλλόγου Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών, επιστημονική συνεργάτης Β’ Ψυχιατρική Κλινική/Διασυνδετική Ψυχιατρική Ε.Κ.Π.Α, αναφέρθηκε στη συμβολή των συλλόγων ασθενών όπως το Κ.Ε.Φ.Ι. στην ενημέρωση των ογκολογικών ασθενών μέσω ημερίδων και εθελοντικών δράσεων. Τέλος, ο Νίκος Μόσχος, γενικός διευθυντής Επιχειρησιακής Ανάπτυξης του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, παρουσίασε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να επικοινωνηθούν μέσω των έντυπων, ηλεκτρονικών και ψηφιακών ΜΜΕ τα μηνύματα των ενημερωτικών εκστρατειών και πρωτοβουλιών εναντίον του καρκίνου.
