Παναγιώτης Παπαναγιώτου: Η μέθοδος της μηχανικής θρομβεκτομής άλλαξε τα δεδομένα στα εγκεφαλικά επεισόδια

Την σωτήρια και πρωτοποριακή μέθοδο στην αντιμετώπιση των εγκεφαλικών επεισοδίων, η οποία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο Αρεταίειο Πανεπιστημιακό νοσοκομείο και ονομάζεται μηχανική θρομβεκτομή, μας αναλύει ο καθήλην αρμόδιος αναπληρωτής καθηγητής Ακτινολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών στο Α’ Εργαστήριο του Αρεταίειου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου και Καθηγητής Νευροακτινολογίας στο Πανεπιστήμιο του Homburg της Γερμανίας Παναγιώτης Παπαναγιώτου.

Γιατρέ μου με αφορμή την πρόσφατη επιτυχημένη επέμβαση ασθενούν με βαρύ εγκεφαλικό στο νοσοκομείο σας χάρη σε μία πρωτοποριακή μέθοδο που εφαρμόστηκε, εξηγήστε μας τη χρήση της Επεμβατικής Ακτινολογίας στην αντιμετώπιση των εγκεφαλικών επεισοδίων;

Πράγματι κυρία Αγγελοπούλου είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι, καθώς αυτό το μήνα η Μονάδα Επεμβατικής Ακτινολογίας του Α’ Εργαστηρίου Ακτινολογίας  του Αρεταιείου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου ξεκίνησε να προσφέρει υπηρεσίες μηχανικής θρομβεκτομής σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, και μάλιστα, ήδη έχουν αντιμετωπιστεί επιτυχώς οι πρώτοι ασθενείς. Αυτό εντάσσεται στη γενικότερη λειτουργία του Κέντρου Επεμβατικής Αντιμετώπισης Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων που οργανώνεται με τη συνεργασία των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Αρεταίειο και  Αιγινήτειο και Γ.Ν. Αλεξάνδρα με κύριο σκοπό τη σύγχρονη αντιμετώπιση των οξέων ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων, προς όφελος των ασθενών στο δημόσιο σύστημα.

Η Επεμβατική Ακτινολογία με τη διενέργεια της μεθόδου της μηχανικής θρομβεκτομής αποτελεί πλέον την αιχμή του δόρατος στη θεραπεία των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς άλλαξε τα δεδομένα, μπορεί να σώσει ζωές και να μειώσει τις πιθανότητες σοβαρής αναπηρίας μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί κυρίως στα βαριά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία όταν συμβούν μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμη αναπηρία.

Σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε για το έργο σας γιατρέ είστε ειδικός στην διενέργεια μηχανικής θρομβεκτομής. Θα θέλατε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς είναι και που βρίσκει εφαρμογή;

Σκεφθείτε κυρία Αγγελοπούλου έναν ασθενή με αιφνίδια εγκατάσταση αδυναμίας κινητικότητας της μίας πλευράς του σώματος, ή διαταραχή της ομιλίας και της όρασης. Εάν τα συμπτώματά του οφείλονται σε απόφραξη ενός εγκεφαλικού αγγείου, κάτι που διαπιστώνεται άμεσα με απεικονιστικές εξετάσεις, η πιθανότητα είναι μεγάλη αυτός ο ασθενής να μείνει μόνιμα ανάπηρος και να κινδυνεύσει η ζωή του εάν δεν λάβει θεραπεία. Σε ακριβώς αυτούς τους ασθενείς η άμεση διενέργεια της μηχανικής θρομβεκτομής είναι η επέμβαση που εφόσον εφαρμοστεί θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες μόνιμης αναπηρίας και τα συμπτώματα μπορούν να υποχωρήσουν είτε εν μέρη είτε στο σύνολό τους.

Η επέμβαση της θρομβεκτομής διενεργείται για την απομάκρυνση του θρόμβου αίματος, που έχει αποφράξει ένα αγγείο στον εγκέφαλο. Η επέμβαση είναι αντίστοιχη της διάνοιξης ενός στεφανιαίου αγγείου με μπαλονάκι σε έμφραγμα μυοκαρδίου. Ο γιατρός τοποθετεί ένα λεπτό καθετήρα στην αρτηρία του ασθενούς μέσα από τη βουβωνική χώρα, και στη συνέχεια τον προωθεί μέχρι τα αγγεία του εγκεφάλου, όπου ο θρόμβος απομακρύνεται μηχανικά από το αγγείο.  Αυτό αποκαθιστά τη φυσιολογική ροή του αίματος στον εγκέφαλο και μειώνει σημαντικά τη βλάβη στον ιστό του εγκεφάλου. Πρακτικά αυτό σημαίνει, πως σημαντικό ποσοστό των ασθενών που διαφορετικά θα είχαν καταλήξει σε αναπηρική καρέκλα, με τη θρομβεκτομή μπορούν να επανέλθουν και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Καθώς ο εγκέφαλος είναι πολύ ευαίσθητος στην έλλειψη αιμάτωσης, η επέμβαση πρέπει να πραγματοποιηθεί σύντομα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, συνήθως εντός των πρώτων ωρών από την εμφάνιση του εγκεφαλικού επεισοδίου.

Που θεωρείται ότι η χώρα μας έχει κενά στην αντιμετώπιση τέτοιων επεισοδίων;

Πράγματι κυρία Αγγελοπούλου, η χώρα μας είχε μείνει πίσω στην αντιμετώπιση σοβαρών ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις συχνότητας διενέργειας της επέμβασης της μηχανικής θρομβεκτομής στον πληθυσμό. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως συνάνθρωποί μας που δυνητικά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με αυτή τη μέθοδο, οδηγούνται στην αναπηρία λόγω της αδυναμίας του συστήματος Υγείας να προσφέρει την ενδεδειγμένη θεραπεία σε αυτούς τους ασθενείς.  Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό τα νοσοκομεία που δέχονται ασθενείς με εγκεφαλικά επεισόδια να οργανώσουν πρόγραμμα διενέργειας μηχανικής θρομβεκτομής, αντίστοιχα με το δικό μας κέντρο, ώστε να μειωθεί σημαντικά τη νοσηρότητα και η θνησιμότητα των ασθενών.

Πόσα εγκεφαλικά υπολογίζεται ότι διαπιστώνουν οι γιατροί μας κάθε χρόνο και πόσα εξ αυτών είναι αντιμετωπίσιμα αλλά και πόσα αποβαίνουν μοιραία;

Τα εγκεφαλικά στη χώρα μας, ισχαιμικά και αιμορραγικά, υπολογίζονται σε 30.000 με 35000, η βαρύτητα των οποίων ποικίλει από ελαφριά έως πολύ βαριά με κίνδυνο για μόνιμη αναπηρία και θάνατο. Από μελέτη που διενεργήθηκε σε νοσηλευόμενους του νοσοκομείου Αλεξάνδρα από το 2000 έως το 2012 από την ομάδα του κ. Βέμμου, πρώην  Δ/ντή της μονάδας εγκεφαλικών, διαπιστώθηκε πως κατά την έξοδο από το νοσοκομείο το 1/3 των ασθενών είχε μεγάλου βαθμού αναπηρία ενώ ένα σημαντικό ποσοστό 14% των ασθενών κατέληξε κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους και ένα 25% μετά από ένα χρόνο. Καθώς η διενέργεια μηχανικής θρομβεκτομής μπορεί να βοηθήσει αυτή την κατηγορία των ασθενών με βαριά εγκεφαλικά, γίνεται αντιληπτό πόσο σημαντική είναι η οργάνωση των κέντρων για τη διενέργεια της επέμβασης. Σύμφωνα με πληθυσμιακή μελέτη μας στη Βρέμη της Γερμανίας, με αναγωγή στη χώρα μας ο αριθμός των επεμβάσεων μηχανικής θρομβεκτομής που δυνητικά μπορεί να εφαρμοστεί, υπολογίζεται σε περίπου 2000 ανά έτος. Αν αναλογιστεί κανείς πως ο αριθμός των επεμβάσεων αυτή τη στιγμή στη χώρα μας πιθανόν να μην ξεπερνά τις 100, καταλαβαίνουμε πως υπάρχει αρκετός δρόμος στην οργάνωση του τομέα της αντιμετώπισης των εγκεφαλικών επεισοδίων.

Μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που γίνεται η ομαλή επαναφορά του ασθενή και τι πρέπει να προσέχει;

Η οξεία φάση είναι σαφώς η πιο κρίσιμη στην έκβαση ενός ασθενούς που υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, διότι όσο μικρότερης βαρύτητας είναι τα συμπτώματα μετά το επεισόδιο, τόσο πιθανότερο είναι ο ασθενής να επανέλθει και πάλι στη φυσιολογική του ζωή. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να μεταφερθεί άμεσα σε νοσοκομείο και να λάβει την ενδεδειγμένη θεραπεία. Μετά την οξεία φάση, επίσης σημαντική η νοσηλεία των ασθενών με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο να γίνεται σε οργανωμένα κέντρα, τις λεγόμενες stroke unit, και να ακολουθήσουν, εφόσον κριθούν απαραίτητες, θεραπείες αποκατάστασης. Η αιτία που οδήγησε στο εγκεφαλικό επεισόδιο πρέπει να διερευνηθεί και να αντιμετωπιστεί για να αποτραπεί ένα επόμενο συμβάν στο μέλλον. Για παράδειγμα, αν η αιτία του επεισοδίου ήταν η κολπική μαρμαρυγή, ο ασθενής θα λάβει φαρμακευτική αγωγή, αν η αιτία είναι μια σημαντική στένωση της καρωτίδος αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί είτε με χειρουργική επέμβαση είτε με αγγειοπλαστική και τοποθέτηση στεντ. Τέλος ο ασθενής θα πρέπει να προσαρμόσει τον τρόπο ζωής του σύμφωνα με την  παρακολούθηση και τις οδηγίες του γιατρού του.

Μιλήστε μας για το έργο του Κέντρου Επεμβατικής Αντιμετώπισης Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων. Πώς ξεκίνησε η οργάνωσή του, ποιοι συμμετέχουν και ποιος είναι ο ρόλος του;

Κύριος σκοπός του Κέντρου Επεμβατικής Αντιμετώπισης Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Αρεταίειο και Αιγινήτειο και του Γ.Ν. Αλεξάνδρα αποτελεί η σύγχρονη αντιμετώπιση των οξέων ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων, ιδιαίτερα εφαρμόζοντας τη μέθοδο της μηχανικής θρομβεκτομής θέλοντας να μεταφέρουμε τη διεθνή εμπειρία μας προς όφελος και των Ελλήνων ασθενών στο δημόσιο σύστημα. Η οργάνωση του Κέντρου βρήκε εξ αρχής στήριξη από τους Διευθυντές των εμπλεκόμενων Κλινικών/Εργαστηρίων, τους Διοικητές των Νοσοκομείων και την ηγεσία της Ιατρικής Σχολής και του ΕΚΠΑ, αναθέτοντάς το σε επιλεγμένα στελέχη τους με εξειδικευμένη γνώση και πλούσια εμπειρία στην Ιατρική των Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων. Ιδιαίτερα ο Πρόεδρος του Αρεταίειου νοσοκομείου Καθηγητής Καρδιολογίας κ. Σιάσος και η Διοίκηση του νοσοκομείου στήριξαν αυτό το εγχείρημα εξασφαλίζοντας τον απαραίτητο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό στη Μονάδα Επεμβατικής Ακτινολογίας.

Η σύμπραξη των τριών νοσοκομείων που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση μεταξύ τους, μας επέτρεψε να οργανώνουμε ένα σύγχρονο Κέντρο Επεμβατικής Αντιμετώπισης Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων στα διεθνή πρότυπα. Το Κέντρο μας διαθέτει Stroke Unit, κλίνες ΜΑΦ και κλίνες ΜΕΘ για τη νοσηλεία των ασθενών με ΑΕΕ, δύο σύγχρονους αξονικούς τομογράφους και τρεις σύγχρονους μαγνητικούς τομογράφους για την απεικόνιση στην οξεία φάση, την επιλογή ασθενών προς θρομβεκτομή καθώς και για την απεικόνιση και διερεύνηση των ασθενών στη συνέχεια της νοσηλείας τους. Η αγγειογραφική αίθουσα που διενεργούνται οι επεμβατικές θεραπείες, όπως η μηχανική θρομβεκτομή και η αγγειοπλαστική καρωτίδων, έχει εξοπλιστεί με τον απαραίτητο υλικοτεχνικό εξοπλισμό. 

Γνωρίζουμε κυρία Αγγελοπούλου ότι οι κύριες προκλήσεις στην οξεία φάση της διαχείρισης ασθενών με ΑΕΕ αφορούν στη συνεργασία διαφορετικών κλινικών και ειδικοτήτων υπό πίεση χρόνου, που είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την βέλτιστη κλινική έκβαση τους ασθενούς. Για το λόγο δώσαμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη διεπιστημονική προσέγγιση, τη συνεργασία δηλαδή μεταξύ των ειδικοτήτων, δημιουργώντας με την κ. Ελένη Κορομπόκη, Παθολόγο Επιμελήτρια της Θεραπευτικής Κλινικής και την κ. Σοφία Βασιλοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας της Α΄ Νευρολογικής Κλινικής πρωτόκολλα αντιμετώπισης, που προβλέπουν τόσο τον τρόπο διαχείρισης των ασθενών μας όσο και τον τρόπο συνεργασίας των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων για την βέλτιστη αντιμετώπιση κατά την οξεία και πιο κρίσιμη φάση του ΑΕΕ. 

Με βάση τα παραπάνω κυρία Αγγελοπούλου προχωράμε στα επόμενα βήματα οργάνωσης του Κέντρου μας με στόχο να μπορέσουμε να βοηθήσουμε όσο το δυνατό περισσότερους συνάνθρωπους μας.

Σύντομο βιογραφικό

Ο κ. Παναγιώτης Παπαναγιώτου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών στο Ά Εργαστήριο του Αρεταίειου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου και Καθηγητής Νευροακτινολογίας στο Πανεπιστήμιο του Homburg της Γερμανίας. Είναι νευροακτινολόγος και θεωρείται ειδικός στις επεμβατικές θεραπείες στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και στα ανευρύσματα εγκεφάλου με πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο. Αποτέλεσε βασικό στέλεχος της οργάνωσης επεμβατικών θεραπειών εγκεφαλικών επεισοδίων δύο ομοσπονδιακών κρατίδιων της Γερμανίας (Σααρλαντ 2010, Βρέμη 2013) ενώ υπό την ευθύνη του έχει λειτουργήσει το Τμήμα Επεμβατικής Νευροακτινολογίας του Νοσοκομείου της Βρέμης από το 2012, με τη διενέργεια άνω των 4000 επεμβατικών θεραπειών αγγειακών παθήσεων του εγκεφάλου.