Άννα Χατζηδημητρίου (ψυχολόγος Ιατρικό Κέντρο): Πως η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει τους καρκινοπαθείς!

Μια από τις πιο δύσκολες στιγμές στη ζωή ενός ανθρώπου είναι όταν μαθαίνει ότι πάσχει από κάποιο σοβαρό νόσημα.

Στην περίπτωση του καρκίνου και με δεδομένο ότι η ασθένεια είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, όταν κάποιος διαγιγνώσκεται, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σκληρή πραγματικότητα, με το ενδεχόμενο να παλέψει και να μην τα καταφέρει. Παράλληλα έχει την ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος. Άλλωστε σε αρκετές μορφές καρκίνου, εάν διαγνωστούν σε αρχικό στάδιο, η πρόγνωση είναι πολύ καλή και η νόσος θεραπεύεται…

Τώρα οι ασθενείς ενώνουν τις φωνές τους δίνοντας το μήνυμα: «I am and I will» όπως ονομάζεται και η καμπάνια που θα διαρκέσει τρία χρόνια. Οι προσωπικές τους ιστορίες καταβαραθρώνουν ντροπές και στερεότυπα, δίνοντας μάθημα ζωής…

«IΕδώ και χρόνια διδάσκω στους φοιτητές μου την αλληλεξάρτηση της σωματικής και ψυχικής υγείας. Έπρεπε, όμως, να το βιώσω, για να το καταλάβω. Στις 3 Απριλίου του 2020 διαγνώστηκα με καρκίνο του μαστού. Στην αρχή λύγισα, φοβήθηκα. Όμως εκεί φάνηκε η δύναμη της ψυχοθεραπείας. Η ψυχολογική υποστήριξη με βοήθησε να αποστασιοποιηθώ από τον εαυτό μου και να αξιολογήσω την καθημερινότητά μου, τις κοινωνικές μου σχέσεις και τις σκέψεις μου», εξομολογείται μια ασθενής.

«Άρχισα να αγαπώ τον εαυτό μου, να σέβομαι την προσωπικότητά μου, αλλά και να με προστατεύω από εξωτερικές οικογενειακές επιθέσεις. Ένιωσα ότι έκανα χημειοθεραπεία στο σώμα, για να πολεμήσω τον καρκίνο και ψυχοθεραπεία στη ψυχή, για να πολεμήσω εκείνες τις σκέψεις που με τρόμαζαν, τα αδιαχείριστα συναισθήματα και τις αλλεπάλληλες επιθέσεις από ένα νοσηρό οικογενειακό κύκλο. Η ψυχολογική υποστήριξη, που είχα από την αρχή της διάγνωσής μου, με βοήθησε να διατηρήσω το ηθικό μου ακμαίο και να είμαι αισιόδοξη. Η θετική ψυχολογία μου με βοήθησε να αναχαιτίσω τις συνοδές συνέπειες της χημειοθεραπείας. Με βοήθησε να δω τον καρκίνο ως ένα δώρο, που έβαλε τον τρόπο που σκέφτομαι, αισθάνομαι και συμπεριφέρομαι σε μία νέα τροχιά γεμάτη αισιοδοξία, γαλήνη και ψυχική ευρωστία. Όντας καρκινοπαθής έχω καλύτερη ποιότητα ζωής από αυτήν που είχα ως υγιής».

Στο «ταξίδι» ενός καρκινοπαθούς η ψυχολογία επηρεάζεται βαθιά -όπως είναι αναμενόμενο- και είναι ευμετάβλητη. Περνά από διάφορα στάδια, από φάσεις, ανάλογα με την πορεία της ασθένειας, κάτι που καθιστά απαραίτητη την υποστήριξή του από ειδικούς, σε όλη τη διάρκεια αυτού του δύσκολου αγώνα. Όπως εξηγεί η Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc, D. CBT, ψυχολόγος Υγείας, ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στο Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy’s hospital, UK, διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, ιδρύτρια/διευθύντρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «Live Well – Be Well»: «Ο ασθενής, που θα διαγνωστεί με καρκίνο, έχει να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου, αλλά και τις παρενέργειες της θεραπείας. Παλεύει να μη χάσει τον εαυτό του από τις αλλαγές, που φέρνει η διάγνωση».

Σύμφωνα με την ειδικό, τρεις είναι οι βασικές αλλαγές, που συμβαίνουν και που επηρεάζουν την ψυχολογία:

• Αλλαγές στις πνευματικές και στις κινητικές λειτουργίες.
• Αλλαγές στους ρόλους του ατόμου, σε σχέση με τον εαυτό του και με τους άλλους γύρω του.
• Αλλαγές στην εμφάνιση, πιθανά από τις παρενέργειες της θεραπείας ή από τα συμπτώματα της πάθησης.

Οι πιο συχνές επιπτώσεις, που χρήζουν υποστήριξης

Οι ψυχικές δυσκολίες εμφανίζονται στην προσπάθεια προσαρμογής στη νέα κατάσταση, στα διάφορα στάδια της νόσου και συνδέονται με έντονα συναισθήματα.

• Στη διάγνωση.
• Στη θεραπεία.
• Στην πιθανή υποτροπή ή μετάσταση της νόσου.
• Στον έλεγχο, που έχουν οι ασθενείς, στον εαυτό τους και στη ζωή τους.
• Ανάπτυξη ψυχολογικού τραυματισμού από το σοκ της διάγνωσης.
• Κατάθλιψη και άγχος.
• Αγχώδεις διαταραχές και κλινικές φοβίες.

«Πιο συχνές, 33%, είναι οι ψυχολογικές δυσλειτουργικές αντιδράσεις όπως: Διαταραχή στην ποιότητα ζωής, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη σεξουαλικότητα, στους οικογενειακούς και στους εργασιακούς ρόλους», επισημαίνει η κα Χατζηδημητρίου.

Και προσθέτει: «Τα δεδομένα, που προαναφέρθηκαν, μας υποδεικνύουν την ανάγκη για παρέμβαση ψυχολογική, ειδικά στην οξεία φάση μετά τη διάγνωση και την

προσαρμογή του ασθενή στη νέα πραγματικότητα της νόσου, της αντιμετώπισης των δυσκολιών της θεραπείας και της επικοινωνίας με τη διεπιστημονική ομάδα».

Βήμα στους ασθενείς

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου (4/2) και τον Φεβρουάριο, που είναι αφιερωμένος στην αντιμετώπιση της ασθένειας, «τρέχει» η καμπάνια, από την ιστοσελίδα https://www.worldcancerday.org, με μήνυμα «I am and I will» «Μαζί Μπορούμε».

«Η Ελλάδα συμμετέχει με ένα ηχηρό μήνυμα θεραπευτή και ασθενή, η οποία μοιράζεται τα οφέλη, που αποκόμισε από την ψυχολογική υποστήριξη, όταν διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού εν μέσω πανδημίας», λέει η ειδικός.

Σύμφωνα με την κα Χατζηδημητρίου, μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας κάποιες φορές είναι να θες δυνατά, φωναχτά να μοιραστείς, να ξορκίσεις αυτό που πέρασες.

Οι βασικοί στόχοι της ψυχολογικής παρέμβασης

Ποιοι είναι, όμως, οι βασικοί στόχοι της ψυχολογικής παρέμβασης στον καρκινοπαθή ασθενή;

Είναι η υποστήριξη:

• Στην προσαρμογή της διάγνωσης.
• Στην προσαρμογή της θεραπείας (χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία).
• Στην αντιμετώπιση των παρενεργειών, στοχεύοντας σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
• Στην αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας της ζωής τους, που συνεχώς πρέπει να αναπλάθεται, ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου.
• Στην αναπροσαρμογή των κοινωνικών, εργασιακών και οικογενειακών ρόλων.
• Στην τοποθέτηση νέων προσωπικών στόχων.
• Υποστήριξη για τους φόβους, που επιφυλάσσει το μέλλον, για την ανησυχία ότι η νόσος θα υποτροπιάσει ή θα δημιουργηθούν μεταστάσεις.
• Συμβουλευτική υποστήριξη για την αλλαγή στην εξωτερική εμφάνιση του ασθενή (π.χ. από τις παρενέργειες, όπως τριχόπτωση, body image counseling).
• Αντιμετώπιση κλινικών διαταραχών και αρνητικών συναισθημάτων, όπως άγχος, εκνευρισμός, πανικός, φόβος, κατάθλιψη (emotional management).
• Αντιμετώπιση του πόνου με ψυχολογικές μεθόδους (pain management).
• Υποστήριξη της οικογένειας.

«Στην πάθηση αυτή, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, πρέπει να κάνουμε τη διαδρομή μέσα «στα παπούτσια» του άλλου. Γιατροί, επαγγελματίες υγείας, οικογένεια, φίλοι, να περπατήσουμε στα μονοπάτια του μυαλού του ανθρώπου που πάσχει, να δούμε για εκείνον τι σημαίνει, πώς επιδρά πάνω του, στη ζωή του», καταλήγει η Ψυχολόγος Υγείας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Η Άννα Χατζηδημητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Από πολύ μικρή η πορεία της καθορίστηκε με την βαθιά της επιθυμία να ασχοληθεί με το «σύνολο». Θα μπορούσε να μην έχει σημασία σ’ ένα βιογραφικό, αλλά έχει για την πορεία του κάθε ανθρώπου που ασχολείται με το σύνολο, με την κοινωνική αλληλεγγύη και την προσφορά. Γιατί από πολύ νωρίς διαμορφώνεται το «εγώ» και γίνεται «εμείς». Μαθαίνεις να προσφέρεις στο σύνολο και να προσφέρει το σύνολο σε εσένα. Να διδάσκεις και να διδάσκεσαι από τον άνθρωπο που πασχίζει για κάτι καλύτερο.

Η ανάγκη για προσφορά στο σύνολο δεν τελειώνει εδώ, αλλά από την αρχική γοητεία της εξερεύνησης γίνεται επιτακτική ανάγκη μέσα της.

Εκπαίδευση

Τελειώνοντας το Λύκειο της σχολής Μωραΐτη, ξεκινά να σπουδάσει στην Αγγλία οικονομικά και ψυχολογία για να ακολουθήσει το δρόμο της διαφήμισης και του marketing της υγείας. Γρήγορα όμως αφήνει την γλώσσα των αριθμών και την κερδίζει η γλώσσα της ψυχής.

Αφιερώνεται ολοκληρωτικά στην Ψυχολογία, συνεχίζει τις μεταπτυχιακές σπουδές και τις εξειδικεύσεις σε καταξιωμένα βρετανικά πανεπιστήμια. Τελειώνοντας το πτυχίο ψυχολογίας στο Reading University το 1999 κάνει το μεταπτυχιακό της στην ψυχολογία υγείας στο Bath University το 2000.

Μετεκπαιδεύεται στην ψυχολογία ιατρικών παθήσεων, κάνει την κλινική της πρακτική στην υποστήριξη ασθενών με χρόνιες ιατρικές νόσους και σύνδρομα του χρόνιου πόνου στην πανεπιστημιακή κλινική του Λονδίνου St. Thoma’s and Guy’s Hospital. Στο ξεκίνημα της καριέρας της συνεχίζει να δουλεύει εθελοντικά για την πρακτική της εξάσκηση σε διάφορους οργανισμούς και νοσοκομεία στην Μ. Βρετανία . Δουλεύει υπό την εποπτεία κορυφαίων επιστημόνων με ενήλικες και τις οικογένειες τους, αλλά και με παιδιά και εφήβους με ψυχολογικά και ιατρικά προβλήματα.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 2002 τίθεται υποψήφια διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών με τη διδακτορική της διατριβής να έχει θέμα βασιζόμενο στην Ιατρική ψυχολογία και την ψυχο-ογκολογία και συγκεκριμένα στην αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου και την υποστήριξη του ασθενή, αλλά και της οικογένειας του.

Παράλληλα το 2004 επεκτείνει με τετραετές πρόγραμμα τις σπουδές της ψυχολογίας στην γνωσιακή ψυχοθεραπεία στο πρόγραμμα του ΕΠΙΨΥ σε συνεργασία με την Πανεπιστημιακή Κλινική Ψυχιατρικής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Από το 2009 παρακολουθεί έναν μεγάλο αριθμό μεταπτυχιακών σεμιναρίων και έχει εξειδικευθεί περαιτέρω στην Ψυχολογική Υποστήριξη της Χειρουργικής της Νοσογόνου Παχυσαρκίας (American Association of Metabolic and Bariatric Sydromes, USA), οπώς και στην Αντιμετώπιση των Διατροφικών Διαταραχών και της Παχυσαρκίας (National Center For Eating Disorders, UK).

Επαγγελματική εμπειρία

Παράλληλα με τις εξειδικεύσεις της και από πολύ νωρίς στην καριέρα της, με την επιστροφή της κιόλας στην Ελλάδα, εφαρμόζει για πρώτη φορά εθελοντικά, στο Κέντρο Ανακούφισης Πόνου του Αρεταιείου Νοσοκομείου, την κλινική εφαρμογή της ψυχολογικής υποστήριξης για την πολυδύναμη αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Συνεργάζεται ως ενεργό μέλος στην Ελληνική Εταιρεία Παρηγορητικής και Συμπτωματικής Φροντίδας Καρκινοπαθών και Μη Ασθενών (ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α.) για την τότε σύσταση και εκπαίδευση του τμήματος εθελοντών ψυχολόγων για την ψυχολογική αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου.

Επί 21 συνεχή έτη είναι υπεύθυνη της Ψυχολογικής Υποστήριξης στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Υποστηρίζει ενήλικες και παιδιά σε έναν μεγάλο αριθμό ιατρικών παθήσεων όπως ογκολογικά, καρδιοπάθειες, διαβήτη, σύνδρομα χρόνιου πόνου, διατροφικές διαταραχές νοσογόνου παχυσαρκίας και βαριατρικής χειρουργικής.

Στην συνέχεια ίδρυσε το Κέντρο Ψυχολογίας και Προαγωγή της Υγείας «Live Well, Be Well» που στελεχώνεται από διακεκριμένους συνεργάτες που επιδεικνύουν μια συντονισμένη διεπιστημονική παρουσία ερευνητικών, εκπαιδευτικών και κλινικών δραστηριοτήτων στον χώρο της Ιατρικής, της Ψυχολογίας και της Διατροφής. Κάνει ατομικές συνεδρίες και οργανώνει έναν αριθμό Ψυχο-εκπαιδευτικών σεμιναρίων με στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.

Έρευνα και εκπαίδευση

Στο διάστημα αυτό παράλληλα με την κλινική της δραστηριότητα έχει ασχοληθεί ενεργά με την έρευνα και την εκπαίδευση. Παραδίδει μέχρι και σήμερα συστηματικά ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια σε επαγγελματίες υγείας αλλά και σε συνεργασία με δήμους και κολλέγια σεμινάρια για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα διατροφής πρόληψης και θεραπευτικής αντιμετώπισης σε θέματα υγείας και ψυχολογίας.

Έχει διδάξει ως εξωτερικός συνεργάτης στο IST Studies University of Hertfordshire στο Μεταπτυχιακό της Ψυχολογίας Υγείας και έχει υπάρξει επί σειρά ετών συνεργάτιδα έρευνας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συνεργαστεί με φαρμακευτικές εταιρίες σε ερευνητικά πρωτόκολλα , σε καμπάνιες για την προώθηση υγείας και εκπαίδευση του κοινού σε θέματα υγείας για πρόληψη και θεραπεία.

Είναι Μέλος διεθνούς φήμης Επιστημονικών Εταιριών και ετησίως δημοσιεύεται η ερευνητική της δραστηριότητα σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Αρθρογραφεί συστηματικά σε περιοδικά και εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας και συμμετέχει σε τηλεοπτικές εκπομπές με στόχο την ενημέρωση και την εκπαίδευση του κοινού. Κατέχει την ελληνική άδεια άσκησης επαγγέλματος ψυχολόγου.