Αυξήθηκαν οι θάνατοι από φυματίωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19

Υπολογίζεται ότι 10,6 εκατομμύρια άνθρωποι αρρώστησαν από φυματίωση (ΤΒ) το 2021, σημειώνοντας αύξηση 4,5% από το 2020, και 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από φυματίωση (συμπεριλαμβανομένων 187 000 μεταξύ των θετικών στον ιό HIV), σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το 2022 για την παγκόσμια φυματίωση. 

Το βάρος της ανθεκτικής στα φάρμακα φυματίωσης (DR-TB) αυξήθηκε επίσης κατά 3% μεταξύ 2020 και 2021, με 450.000 νέες περιπτώσεις φυματίωσης ανθεκτικής στη ριφαμπικίνη (RR-TB) το 2021. Αυτή είναι η πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια που σημειώνεται αύξηση έχει αναφερθεί στον αριθμό των ατόμων που νοσούν από φυματίωση και φυματίωση ανθεκτική στα φάρμακα. 

Οι υπηρεσίες φυματίωσης διαταράσσονται μεταξύ πολλών άλλων λόγω της πανδημίας COVID-19 το 2021, αλλά ο αντίκτυπός της στην ανταπόκριση στη φυματίωση ήταν ιδιαίτερα σοβαρός. Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Ανατολική Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση για τους ευάλωτους πληθυσμούς.

Ο γενικός δευθυντής του ΠΟΥ Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, με αφορμή την έκθεση αυτή επεσήμανε «Αν η πανδημία μας δίδαξε κάτι, είναι ότι με αλληλεγγύη, αποφασιστικότητα, καινοτομία και δίκαιη χρήση εργαλείων, μπορούμε να ξεπεράσουμε σοβαρές απειλές για την υγεία. Ας εφαρμόσουμε αυτά τα μαθήματα στη φυματίωση. Είναι καιρός να σταματήσει αυτός ο μακροχρόνιος δολοφόνος. Δουλεύοντας μαζί, μπορούμε να τερματίσουμε τη φυματίωση».

Οι συνεχείς προκλήσεις σχετικά με την παροχή και την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες φυματίωσης είχαν ως αποτέλεσμα πολλά άτομα με φυματίωση να μην διαγνωστούν και να υποβληθούν σε θεραπεία. Ο αναφερόμενος αριθμός των ατόμων που διαγνώστηκαν πρόσφατα με φυματίωση μειώθηκε από 7,1 εκατομμύρια το 2019 σε 5,8 εκατομμύρια το 2020. Υπήρξε μερική ανάκαμψη σε 6,4 εκατομμύρια το 2021, αλλά αυτό ήταν ακόμα πολύ χαμηλότερο από τα προ-πανδημικά επίπεδα.

Οι μειώσεις στον αναφερόμενο αριθμό των ατόμων που διαγνώστηκαν με φυματίωση υποδηλώνουν ότι ο αριθμός των ατόμων με αδιάγνωστη και μη θεραπευμένη φυματίωση έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα πρώτα αυξημένο αριθμό θανάτων από φυματίωση και μεγαλύτερη μετάδοση λοίμωξης από την κοινότητα και στη συνέχεια, με κάποιο χρόνο καθυστέρησης, αυξημένους αριθμούς των ατόμων που αναπτύσσουν φυματίωση.

Ο αριθμός των ατόμων που έλαβαν θεραπεία για RR-TB και πολυανθεκτική φυματίωση (MDR-TB) μειώθηκε επίσης μεταξύ 2019 και 2020. Ο αναφερόμενος αριθμός ατόμων που ξεκίνησαν θεραπεία για RR-TB το 2021 ήταν 161.746, μόνο περίπου ένα σε τρεις από αυτούς που έχουν ανάγκη.

Η έκθεση σημειώνει μείωση των παγκόσμιων δαπανών για βασικές υπηρεσίες φυματίωσης από 6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2019 σε 5,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2021, που είναι λιγότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου στόχου των 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως έως το 2022.

Όπως και τα προηγούμενα 10 χρόνια, τα περισσότερα της χρηματοδότησης που χρησιμοποιήθηκε το 2021 (79%) ήταν από εγχώριες πηγές. Σε άλλες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, η χρηματοδότηση από διεθνείς χορηγούς παραμένει ζωτικής σημασίας. Η κύρια πηγή είναι το Παγκόσμιο Ταμείο για την Καταπολέμηση του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας (το Παγκόσμιο Ταμείο). Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ο μεγαλύτερος χορηγός χρηματοδότησης στο Παγκόσμιο Ταμείο και είναι επίσης ο μεγαλύτερος διμερής δωρητής. Συνολικά, συνεισφέρει σχεδόν το 50% της χρηματοδότησης διεθνών χορηγών για τη φυματίωση.

«Η έκθεση παρέχει σημαντικά νέα στοιχεία και υποστηρίζει την ανάγκη να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να διπλασιάσουμε επειγόντως τις προσπάθειες για να επανέλθουμε στην πορεία της φυματίωσης ώστε να επιτευχθούν στόχοι φυματίωσης και να σωθούν ζωές», δήλωσε η Δρ Tereza Kasaeva, διευθύντρια του ΠΟΥ για το Παγκόσμιο πρόγραμμα για τη φυματίωση συμπληρώνοντας. «Αυτό θα είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο για τις χώρες, τους εταίρους και την κοινωνία των πολιτών καθώς εξετάζουν την πρόοδο και προετοιμάζονται για τη 2η Σύνοδο Υψηλού Επιπέδου του ΟΗΕ για τη φυματίωση που έχει εντολή για το 2023».

Η έκθεση του 2022 περιλαμβάνει δεδομένα για τις τάσεις της νόσου και την ανταπόκριση στην επιδημία από 215 χώρες και περιοχές, συμπεριλαμβανομένων και των 194 κρατών μελών του ΠΟΥ. Τι γνωρίζουμε όμως ακριβώς μέχρι σήμερα; 

Εν μέσω στάσιμης προόδου, υπάρχουν κάποιες επιτυχίες. 26,3 εκατομμύρια άνθρωποι υποβλήθηκαν σε θεραπεία για φυματίωση μεταξύ 2018 και 2021, πολύ λιγότερο από τους στόχους των 40 εκατομμυρίων που τέθηκαν για την περίοδο 2018–2022 στη Σύνοδο Υψηλού Επιπέδου του ΟΗΕ για τη φυματίωση. Από τις 30 χώρες με υψηλό βάρος φυματίωσης, εκείνες με τα υψηλότερα επίπεδα κάλυψης θεραπείας το 2021 περιελάμβαναν το Μπαγκλαντές, τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ουγκάντα και τη Ζάμπια. Ο αριθμός των ατόμων που υποβλήθηκαν σε προληπτική θεραπεία για τη φυματίωση ανέκαμψε το 2021 κοντά στα επίπεδα του 2019, αλλά το σωρευτικό σύνολο των 12,5 εκατομμυρίων μεταξύ 2018 και 2021 απείχε ακόμη πολύ από τον στόχο των 30 εκατομμυρίων μέχρι το τέλος του 2022.

Πιο θετικά, η προληπτική θεραπεία για τη φυματίωση για άτομα που ζουν με HIV έχει ξεπεράσει κατά πολύ τον παγκόσμιο στόχο των 6 εκατομμυρίων την περίοδο 2018-2022, φτάνοντας σε περισσότερα από 10 εκατομμύρια σε μόλις 4 χρόνια. Επτά χώρες – η Ινδία, η Νιγηρία, η Νότια Αφρική, η Ουγκάντα, η Ηνωμένη Δημοκρατία της Τανζανίας, η Ζάμπια και η Ζιμπάμπουε – αντιπροσώπευαν συλλογικά το 82% αυτών που ξεκίνησαν με προληπτική θεραπεία το 2021.

Επτά χώρες υψηλού επιβάρυνσης με φυματίωση στην περιοχή -Αιθιοπία, Κένυα, Λεσόθο, Ναμίμπια, Νότια Αφρική, Ηνωμένη Δημοκρατία της Τανζανίας και Ζάμπια- έχουν φτάσει ή ξεπέρασαν το ορόσημο του 2020 με μείωση 20% στο ποσοστό επίπτωσης της φυματίωσης σε σύγκριση με το 2015.

Οι χώρες αυξάνουν επίσης τη χρήση νέων εργαλείων και καθοδήγησης που συνιστά ο ΠΟΥ, με αποτέλεσμα την έγκαιρη πρόσβαση στην πρόληψη και τη φροντίδα της φυματίωσης και καλύτερα αποτελέσματα. Το ποσοστό των ατόμων που διαγνώστηκαν με φυματίωση και είχαν αρχικά δοκιμαστεί με ταχεία διάγνωση αυξήθηκε από 33% το 2020 σε 38% το 2021. 109 χώρες χρησιμοποιούσαν μακρύτερα σχήματα από το στόμα (από 92 το 2020) για τη θεραπεία της MDR/RR -ΤΒ και 92 χρησιμοποιούσαν συντομότερα σχήματα (από 65 το 2020).

Έχει αυξηθεί η πρόσβαση σε βραχύτερα (1-3 μήνες) σχήματα με βάση τη ριφαμυκίνη για προληπτική θεραπεία της φυματίωσης. Το 2021, αναφέρθηκε ότι 185.350 άτομα σε 52 χώρες υποβλήθηκαν σε θεραπεία με σχήματα που περιείχαν ριφαπεντίνη, από 25.657 σε 37 χώρες το 2020.

Η έκθεση επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς τις χώρες να λάβουν επείγοντα μέτρα για την αποκατάσταση της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες φυματίωσης. Απαιτεί περαιτέρω αυξημένες επενδύσεις, πολυτομεακή δράση για την αντιμετώπιση των ευρύτερων καθοριστικών παραγόντων που επηρεάζουν τις επιδημίες της φυματίωσης και τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπό τους, καθώς και την ανάγκη για νέα διαγνωστικά, φάρμακα και εμβόλια. Για να ενταθεί η ανάπτυξη εμβολίων, βασιζόμενη στα διδάγματα από την πανδημία, ο ΠΟΥ θα συγκαλέσει μια σύνοδο κορυφής υψηλού επιπέδου στις αρχές του 2023.