Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΧΙΑΔΑΚΗΣ, καθηγητής Καρδιολογίας, πρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, κοσμήτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου
Η παχυσαρκία, άρρηκτα συνδεδεμένη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, αποτελεί έναν από τους σοβαρότερους κινδύνους για την υγεία της ανθρώπινης κοινότητας, υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής μας, και είναι προπομπός πολλών άλλων νοσημάτων, καρδιαγγειακών και μη. Έχει πολύπλευρες επιπτώσεις στην υγεία, υπονομεύοντας την ατομική και κοινωνική ευημερία.
Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως η αυξημένη συσσώρευση λίπους στο σώμα, πέρα από τα επίπεδα που θεωρούνται υγιεινά. Αυτή η συσσώρευση λίπους συνήθως συμβαίνει όταν η εισαγωγή θερμίδων υπερβαίνει την ενέργεια που καταναλώνεται. Τα αίτια της παχυσαρκίας είναι πολλαπλά και περιλαμβάνουν τη διατροφή, τη φυσική δραστηριότητα, τους γενετικούς παράγοντες και το περιβάλλον.
Για λόγους κατηγοριοποίησης χρησιμοποιείται ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI), ένας δείκτης που υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το σωματικό βάρος σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα.
Ο ΒΜΙ, η περίμετρος μέσης, ο λόγος «περίμετρος μέσης/περίμετρος γλουτών» και ο λόγος «βάρος/ύψος» έχουν επαρκώς μελετηθεί σε επιδημιολογικές μελέτες. Οι δύο πρώτοι αποτελούν ίσως τους πιο εύχρηστους και κλινικά εφαρμόσιμους δείκτες στην καθημερινή πρακτική. Ως υπέρβαρα ορίζονται τα άτομα με ΒΜΙ 25-29,9 kg/m2, ενώ ως παχύσαρκα αυτά με ΒΜΙ >30 kg/m2.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, τα παχύσαρκα άτομα κατηγοριοποιούνται περαιτέρω σε κατηγορία Ι με ΒΜΙ 30-35 kg/m2, κατηγορία ΙΙ με ΒΜΙ 35-40 kg/m2 και κατηγορία ΙΙΙ με ΒΜΙ >40 kg/m2. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, με βάση την περίμετρο της μέσης καθορίζονται δύο επίπεδα: Στο πρώτο επίπεδο, όταν η περίμετρος είναι >94 cm σε άνδρες και >80 cm σε γυναίκες, πρέπει να μην αυξηθεί επιπλέον το σωματικό βάρος, ενώ στο δεύτερο επίπεδο δράσης, όταν η περίμετρος μέσης είναι >102 cm σε άνδρες και >88 cm σε γυναίκες, πρέπει να ξεκινήσει παρέμβαση.
Η παχυσαρκία είναι εξαιρετικά διαδεδομένη παγκοσμίως, με τις ΗΠΑ να κρατούν τα πρωτεία σε απόλυτους αριθμούς, ωστόσο, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 63% του ελληνικού πληθυσμού ανήκει στην κατηγορία υπέρβαρων ή παχύσαρκων, ποσοστό μεγαλύτερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου, που βρίσκεται στο 58%. Ακόμη δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς τα ολοένα αυξανόμενα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, με την Ελλάδα να βρίσκεται δεύτερη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών, τα οποία είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα, κυμαίνεται στο 20,6%. Στα παιδιά ηλικίας 6-10 ετών ανεβαίνει στο 38,5% και στα παιδιά ηλικίας 10-12 ετών φτάνει το 41,2%. Τέτοια ποσοστά οφείλουν να μας προβληματίσουν, καθώς τα σημερινά παχύσαρκα παιδιά τείνουν να γίνονται οι αυριανοί παχύσαρκοι ενήλικες.
Η επιδημία αυτή δεν περιορίζεται σε χώρες με υψηλό εισόδημα, αλλά αυξάνεται και σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, προκαλώντας ανησυχία για τις μελλοντικές συνέπειές της στη δημόσια υγεία.
Καρδιαγγειακά νοσήματα: Ο σιωπηλός θύτης
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Περιλαμβάνουν καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, περιφερικές αγγειοπάθειες, υψηλή αρτηριακή πίεση και άλλες σοβαρές παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για τα καρδιαγγειακά νοσήματα περιλαμβάνουν το κάπνισμα, τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, την υπερχοληστερολαιμία (δηλαδή υψηλών επιπέδων LDL, της λεγόμενης «κακής» χοληστερίνης, και χαμηλών επιπέδων HDL, της λεγόμενης «καλής» χοληστερίνης) και την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας.
Ωστόσο, η παχυσαρκία έχει εκδηλωθεί ως ένας ανεξάρτητος κίνδυνος για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Πώς συμβαίνει αυτό;
Η σκοτεινή σχέση της παχυσαρκίας και των καρδιαγγειακών νοσημάτων
- Υπέρταση: Οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν συχνά υψηλότερη αρτηριακή πίεση. Αυτό αυξάνει το καρδιακό έργο και μπορεί να οδηγήσει σε υπέρταση, δυσλειτουργία των αρτηριών και τελικά καρδιακές παθήσεις.
- Υψηλές συγκεντρώσεις λιπιδίων: Οι παχύσαρκοι άνθρωποι συχνά έχουν υψηλές συγκεντρώσεις χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων στο αίμα τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αθηροσκλήρωση, όπου τα λιπίδια συσσωρεύονται στο εσωτερικό των αρτηριών, περιορίζοντας τη ροή του αίματος και αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων.
- Διαβήτης: Η παχυσαρκία επηρεάζει αρνητικά το μεταβολισμό της γλυκόζης, αυξάνοντας τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Ο διαβήτης αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.
- Φλεγμονές: Η παχυσαρκία σχετίζεται με φλεγμονές στο σώμα, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στα αγγεία και τον καρδιακό ιστό, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Στη μελέτη Framingham, η ετήσια επίπτωση αιφνίδιου καρδιακού θανάτου ήταν σχεδόν 40 φορές υψηλότερη στον παχύσαρκο σε σύγκριση με τον μη παχύσαρκο πληθυσμό. Επίσης, η παχυσαρκία, μέσω του αυξημένου ενδαγγειακού όγκου και λόγω της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, μπορεί να οδηγήσει σε φλεβική ανεπάρκεια, οιδήματα και σε αυξημένο κίνδυνο φλεβικής θρομβοεμβολής, καθώς και πνευμονικής εμβολής.
Ακόμα η εκσεσημασμένη παχυσαρκία επιβαρύνει άμεσα την καρδιακή λειτουργία, οδηγώντας σε μυοκαρδιοπάθειες και καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς και σε βαλβιδοπάθειες ή σε αρρυθμίες, όπως η κολπική μαρμαρυγή. Συχνά, λοιπόν, φτάνει κανείς να χρειάζεται εξειδικευμένες επεμβάσεις και φάρμακα εφ’ όρου ζωής για να διαχειριστεί μια κατάσταση η οποία προλαμβάνεται με τις κατάλληλες παρεμβάσεις.
Διαχείριση της παχυσαρκίας
Οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι άλλες από την αλλαγή του τρόπου ζωής. Στόχος είναι να εξαφανίσουμε το αίτιο, δηλαδή την παχυσαρκία. Η αλλαγή βασίζεται σε δύο κύριους πυλώνες, τη σωστή διατροφή και την ενσωμάτωση σωματικής άσκησης στην καθημερινότητά μας.
Σωστή διατροφή σημαίνει κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθημερινά, επιλογή προϊόντων ολικής άλεσης, χρήση ελαιολάδου έναντι άλλων ελαίων ή λιπών στο φαγητό. Σημαντικό είναι αυτά να αποτελούν τη βάση του γεύματος και όχι μια απλή προσθήκη σε ένα κατά τα άλλα χαμηλής διατροφικής αξίας γεύμα. Πρέπει ταυτόχρονα να περιορίζεται το κόκκινο κρέας και τα αναψυκτικά σε λιγότερο από μία φορά το μήνα. Πολύ σημαντική είναι η κατανάλωση επαρκούς ποσότητας νερού, πάνω από 1,5 λίτρο την ημέρα.
Όσον αφορά το κομμάτι της άσκησης, στόχος είναι η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, καθώς και μυϊκή ενδυνάμωση. Πέραν όμως αυτών, πρέπει να προσπαθούμε να μένουμε ενεργοί στην καθημερινότητά μας, να περπατάμε όσο το δυνατόν περισσότερο και να περιορίζουμε την καθιστική ζωή και ειδικά το χρόνο που περνάμε μπροστά από οθόνες.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως οι αλλαγές δεν πρέπει να είναι παροδικές με στόχο να χάσουμε μερικά κιλά και μετά πίσω στις παλιές συνήθειες. Έτσι επιστρέφει το χαμένο βάρος και με αυτό και ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος. Ο νέος τρόπος ζωής επιφέρει τα επιθυμητά καρδιαγγειακά οφέλη και εξασφαλίζει μια μακρά και ποιοτική ζωή.
Σε ανθρώπους με σοβαρή παχυσαρκία, δηλαδή με BMI >40 ή πάνω από 35kg/m2 και σχετικές συννοσηρότητες, τα βαριατρικά χειρουργεία, δηλαδή επεμβάσεις χειρουργικές που αποσκοπούν στην απώλεια βάρους, φαίνεται να έχουν όφελος για τον ασθενή οδηγώντας σε μείωση του σωματικού βάρους, το οποίο όμως επανέρχεται σχεδόν στο 40% των ασθενών.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως οι υπάρχουσες θεραπευτικές παρεμβάσεις για την παχυσαρκία έχουν υποστηρικτικό ρόλο, με την αλλαγή του τρόπου ζωής να προσφέρει τα περισσότερα μακροχρόνια οφέλη. Η έρευνα σε αυτό τον τομέα είναι σε συνεχή εξέλιξη, με νέες αποτελεσματικότερες φαρμακευτικές επιλογές να διαφαίνονται στον ορίζοντα. Ωστόσο, πέραν της αλλαγής του τρόπου ζωής δεν φαίνεται να υπάρχει εύκολη οδός για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Το μήνυμα της υγείας
Σε έναν κόσμο όπου η παχυσαρκία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα αυξάνονται, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η πρόληψη και η διαχείριση της παχυσαρκίας είναι θεμελιώδεις για τη διατήρηση της καρδιαγγειακής υγείας. Η ευαισθητοποίηση του κοινού, η εκπαίδευση σχετικά με τις συνέπειες της παχυσαρκίας και οι προσπάθειες για την πρόληψη αυτής της επιδημίας αποτελούν καίρια βήματα προς τη μείωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων και την αύξηση της υγείας και της ποιότητας ζωής μας.
Δείτε εδώ όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Health NextGeneration
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Γιώργος Κοχιαδάκης γεννήθηκε στη Σητεία της Κρήτης. Ολοκλήρωσε τη βασική του εκπαίδευση στη Σητεία και τις σπουδές του στο Λύκειο της Ιεράπετρας της Κρήτης. Το 1976, μετά από πανελλαδικές εξετάσεις, εισήχθηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1982.
Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό και μετά από εξετάσεις έλαβε την ειδικότητα της Καρδιολογίας το 1992.
Είναι επεμβατικός καρδιολόγος και έχει την επιστημονική και διοικητική ευθύνη του Αιμοδυναμικού Τμήματος της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου.
Το τμήμα αυτό είναι το μοναδικό τμήμα στην Κρήτη και καλύπτει όλες τις ανάγκες της Νότιας Ελλάδας στην Επεμβατική Καρδιολογία. Εφαρμόζει όλες τις σύγχρονες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους για τη θεραπεία καρδιακών παθήσεων και είναι οργανωμένη έτσι ώστε να εφημερεύει όλο το 24ωρο για όλα τα νοσοκομεία της Κρήτης.
Διοικητικές θέσεις που κατέχει
- Από τον Σεπτέμβριο του 2021 διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου.
- Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
- Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.
- Πρόεδρος του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου.
Εκπαιδευτικό έργο
Επικεφαλής της Επιτροπής Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης του Ερευνητικού Ινστιτούτου του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου.
Παράλληλα, έχει ένα πλούσιο επιστημονικό έργο με δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και συμμετοχές σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια.
