Η ανδρική υπογονιμότητα μελετάται εκτεταμένως στα ζητήματα υπογονιμότητας, καθώς πολλά από τα προβλήματα αποδίδονται στον ανδρικό παράγοντα. Mε βάση στοιχεία από τη Μayo Clinic, σχεδόν 1 στα 7 ζευγάρια είναι υπογόνιμα, γεγονός που σημαίνει ότι δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν σε εγκυμοσύνη, παρόλο που είχαν συχνή σεξουαλική επαφή για ένα χρόνο, χωρίς αντισύλληψη. Στις μισές από αυτές τις περιπτώσεις, η ανδρική υπογονιμότητα είναι μέρος του προβλήματος.
Η ποιότητα του ανδρικού σπέρματος παίζει σημαντικό ρόλο στη γονιμοποίηση και την ανάπτυξη του εμβρύου, καθώς παράμετροι όπως ο όγκος, η συγκέντρωση, η κινητικότητα, η μορφολογία και οι βλάβες στο DNA των σπερματοζωαρίων επηρεάζουν σημαντικά τις πιθανότητες γονιμοποίησης, την ποιότητα των εμβρύων και τα ποσοστά εγκυμοσύνης. Και στις περιπτώσεις που ένα ζευγάρι καταφεύγει στη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF), η ποιότητα του σπέρματος είναι βασικός προγνωστικός παράγοντας στην ανάπτυξη του εμβρύου.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Σφακιανούδης.
Σήμερα γνωρίζουμε πως είναι πολλοί και διαφορετικοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα όπως οι ορμονικοί, ιατρογενείς, οι συγγενείς ανωμαλίες, ο τρόπος ζωής, το περιβάλλον κ.α. Ειδικά για τον τελευταίο παράγοντα, οι ειδικοί λαμβάνουν πάντα υπόψη το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ένας άνδρας, όταν έρχεται η στιγμή να διερευνήσουν τις πιθανές αιτίες υπογονιμότητας.
«Το περιβάλλον, δηλαδή η ατμοσφαιρική ρύπανση, η θερμότητα, οι διάφορες χημικές ουσίες, οι συνθήκες εργασίας, επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος», εξηγεί ο γυναικολόγος μαιευτήρας, ειδικός στην Υποβοηθουμένη Αναπαραγωγή Κωνσταντίνος Σφακιανούδης.
Αξίζει να αναφερθεί πως, ειδικά η περιβαλλοντική ρύπανση, ξεκινά να επιδρά αρνητικά στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα από το εμβρυϊκό στάδιο, δηλαδή όταν η μητέρα εκτίθεται σε ενδοκρινικούς διαταράκτες (π.χ. φυτοφάρμακα, βαρέα μέταλλα κ.α.) το αγόρι που θα γεννηθεί, ενδεχομένως, να έχει χαμηλό όγκο σπέρματος και συνολικό αριθμό σπερματοζωαρίων στην ενήλικη ζωή του.
Η επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανδρική γονιμότητα
Ο κ. Κωνσταντίνος Σφακιανούδης μας αναλύει παρακάτω τους βασικούς παράγοντες που -αποδεδειγμένα- βλάπτουν το σπέρμα και απειλούν την ανδρική γονιμότητα. Οι κυριότεροι είναι οι εξής:
- Oι διοξίνες, που απορροφώνται από τον λιπώδη ιστό και αποθηκεύονται στο σώμα για 7-11 χρόνια. Η έκθεση σε διοξίνες έχει σχετιστεί με μειωμένη συγκέντρωση και κινητικότητα του σπέρματος, μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων και διατάραξη των προτύπων μεθυλίωσης του DNA οδηγώντας σε επιγενετικές διαταραχές.
- Οι φθαλικές ενώσεις: Πρόκειται για ενώσεις που εμπεριέχονται σε φαρμακευτικά προϊόντα, καλλυντικά, οικοδομικά και κατασκευαστικά υλικά, προϊόντα προσωπικής φροντίδας και τρόφιμα που εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της κατάποσης, της εισπνοής και από το δέρμα. Οι ουσίες αυτές έχουν αντιανδρογονική δράση, αυξάνουν το οξειδωτικό στρες στα κύτταρα Leydig μειώνοντας τη σύνθεση της τεστοστερόνης.
- Τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα: H χρόνια έκθεση σε αυτά τα επικίνδυνα χημικά μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα σπερματοζωάρια, μεταβολή της λειτουργίας των κυττάρων Sertoli ή Leydig, διαταραχή της ενδοκρινικής λειτουργίας – του θυρεοειδούς αδένα – συντελώντας σε ανδρική υπογονιμότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις.
- Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες: Mια άλλη μεγάλη κατηγορία ουσιών που μπορούν να εισχωρήσουν στο έδαφος και τα υπόγεια ύδατα (π.χ. φυτοφάρμακα) και να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα, ενώ ορισμένα προϊόντα περιέχουν ή συσκευάζονται σε δοχεία που περιέχουν ενδοκρινικούς διαταράκτες, όπως χημικά οικιακής χρήσης, επεξεργασμένα υφάσματα, καλλυντικά, λοσιόν, προϊόντα με άρωμα κ.α. Ακόμα και επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να συσσωρεύουν ίχνη ενδοκρινικών διαταρακτών.
- Tα βαρέα μέταλλα: Μέταλλα όπως το κάδμιο και το βάριο στο αίμα, ο μόλυβδος, το κάρδιο, το βάριο και το ουράνιο στο πλάσμα του σπέρματος συνεπάγονται αυξημένο κίνδυνο μειωμένης βιωσιμότητας του σπέρματος και πρόκληση μορφολογικών αλλοιώσεων.
- Οι δισφαινόλες: Πρόκειται για προσμίξεις πλαστικού που προκαλούν βλάβη στο DNA του σπέρματος, μιτοχονδριακή δυσλειτουργία και εκφυλισμό, μειωμένη κινητικότητα του σπέρματος και αριθμό σπερματοζωαρίων, καθώς και αυξημένο κίνδυνο ανευπλοειδιών στο σπέρμα.
- Η θερμότητα: Γνωρίζουμε πως η θερμοκρασία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρησης της φυσιολογικής σπερματογένεσης στους όρχεις και πως μια αύξηση της θερμοκρασίας στο όσχεο, κατά 1-1,5 βαθμών Κελσίου, μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη παραγωγή σπέρματος και μορφολογικές ανωμαλίες του σπέρματος (ολιγοζωοσπερμία, αζωοσπερμία, τερατοσπερμία). Η έκθεση μάλιστα σε ακτινοβολούμενη θερμότητα (π.χ. εργαζόμενοι σε φούρνους, εργοστάσια ηλεκτροσυγκόλλησης κ.α.) μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της θερμορυθμιστικής λειτουργίας του όσχεου, επηρεάζοντας με τον τρόπο αυτόν την ποιότητα του σπέρματος.
- Ο συνολικός τρόπος ζωής και οι καθημερινές συνήθειες: Aν η καθημερινότητα επί σειρά ετών χαρακτηρίζεται από ανθυγιεινές συνήθειες, τότε και η ανδρική γονιμότητα μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά. Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, το αυξημένο στρες, η χρήση απαγορευμένων ουσιών, η αλόγιστη χρήση φαρμάκων συμβάλλουν αθροιστικά στην ανδρική υπογονιμότητα. Επίσης ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) επηρεάζει τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων αλλά και τα επίπεδα των ορμονών του αναπαραγωγικού συστήματος.
Τα προβλήματα της υπογονιμότητας σήμερα έχουν απαντήσεις, αφού όμως πρώτα εντοπιστούν τα αίτια που τα προκαλούν. Απευθυνόμενοι στον ειδικό γονιμότητας θα κάνετε το πρώτο και ουσιαστικό βήμα που μπορεί να σας φέρει πιο κοντά στον πολυπόθητο στόχο, δηλ. στη δημιουργία της οικογένειάς σας.
Ποιος είναι ο Κωνσταντίνος Σφακιανούδης
Ο Κωνσταντίνος Σφακιανούδης αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών και ειδικεύθηκε στη Μαιευτική-Γυναικολογία στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Βρυξελλών CHU ST PIERRE. Παράλληλα, εξειδικεύτηκε στη λαπαροσκοπική χειρουργική στο διεθνούς φήμης κέντρο CLERMONT-FERRAND της Γαλλίας, από όπου και κατέχει το Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης και για το διάστημα 2007-2009 ήταν υπεύθυνος του Χειρουργικού τομέα Day-Clinic στη νοσοκομείο Hopital d Ixelles των Βρυξελλών. Εξειδικεύτηκε στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο CHU ST PIERRE Βρυξελλών και στην Ανδρική Υπογονιμότητα στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία του Montpelier και της Toulouse.
Από τις αρχές του 2023, ο κ. Κωνσταντίνος Σφακιανούδης είναι Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Γυναικολογικής Χειρουργικής Κλινικής ΓΕΝΕΣΙΣ Αθηνών.
