Γράφει η ΣΜΑΡΑΓΔΗ ΜΑΡΙΝΑΚΗ, αν. καθηγήτρια Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού, διευθύντρια Kλινικής Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «ΛΑΪΚΟ»
Η λειτουργία του Νεφρολογικού Τμήματος στο ΓΝΑ «Λαϊκό» ξεκινά τη δεκαετία του 1960 υπό τον καθηγητή Γεώργιο Δαΐκο. Από το 1985 το τμήμα λειτουργεί αυτόνομα, υπό τη διεύθυνση του Γρηγόρη Βοσνίδη. Στην περίοδο 1996-2003, τη διεύθυνση είχε ο Χαράλαμπος Σταθάκης. Τα επόμενα 19 έτη συντονιστής διευθυντής ήταν ο Ιωάννης Μπολέτης, ο οποίος έλαβε τον τίτλο του καθηγητή Παθολογίας-Νεφρολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ το 2013.
Το 2003 εγκαθιδρύεται η διατομεακή λειτουργία της Νεφρολογικής Κλινικής και της Μονάδας Μεταμοσχεύσεων & Χειρουργικής Νεφροπαθών. Το 2014 ιδρύεται η Νεφρολογική Κλινική στο Τμήμα Ιατρικής της Σχολής του ΕΚΠΑ, που εγκαθίσταται στο ΓΝΑ «Λαϊκό» το 2015 και μετονομάζεται σε «Κλινική Νεφρολογίας & Μεταμόσχευσης Νεφρού». Από τον 09/2022, συντονίστρια διευθύντρια είναι η Σμαράγδη Μαρινάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεφρολογίας-Μεταμόσχευσης Νεφρού της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Προσωπικό-Υποδομή
Στην Κλινική Νεφρολογίας & Μεταμόσχευσης Νεφρού υπηρετούν 8 ειδικευμένοι νεφρολόγοι, οι κ.κ. Β. Φιλιόπουλος, Χ. Σκαλιώτη, Χ. Μελεξοπούλου, Ε. Κάψια, Σ. Τσιάκας, Μ. Κορογιάννου, Κ. Βαλλιάνου, Μ. Σμυρλή. Θα ήταν παράλειψη να μη συμπεριλάβουμε δύο ιατρούς που εργάστηκαν στο τμήμα επί σειρά ετών, τη Μ. Δαρεμά, σήμερα συντονίστρια διευθύντρια του Νεφρολογικού Τμήματος στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», καθώς και την επίκουρη καθηγήτρια Νεφρολογίας Σ. Λιονάκη, υπεύθυνη του Νεφρολογικού Τμήματος στο Νοσοκομείο «Αττικόν». Αυτή τη χρονική περίοδο στο τμήμα εκπαιδεύονται 13 ειδικευόμενοι ιατροί, ενώ η νοσηλευτική ομάδα απαρτίζεται από 7 νοσηλευτές/νοσηλεύτριες και 1 βοηθό θαλάμου.
Νεφρολογική Κλινική
Η Κλινική στεγάζεται στον 3ο όροφο του κτιρίου Β’ στο ΓΝΑ «Λαϊκό» και περιλαμβάνει 17 κλίνες νοσηλείας, τη Μονάδα Περιτοναϊκής Κάθαρσης, τη Μονάδα Τεχνητού Νεφρού (ΜΤΝ)-Πλασμαφαίρεσης, το Τμήμα Υπερηχογραφικού Ελέγχου και Επεμβατικών Διαδικασιών και τη Μονάδα Σπειραματικών Παθήσεων. Ανακαινίστηκε πλήρως το 2009, ενώ το 2017 με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» πραγματοποιήθηκαν επιπλέον εργασίες στη ΜΤΝ.
Στη Νεφρολογική Κλινική νοσηλεύονται ασθενείς που προσέρχονται κατά τη διάρκεια της εφημερίας, αλλά και ασθενείς που παρακολουθούνται στο τμήμα μας. Επίσης, πραγματοποιείται ημερήσια νοσηλεία ασθενών. Στη διάρκεια του 2023 στην Κλινική μας πραγματοποιήθηκαν 1.284 εισαγωγές, εκ των οποίων 378 αφορούσαν ημερήσιες νοσηλείες.
Μονάδα Περιτοναϊκής κάθαρσης
Στη Μονάδα Περιτοναϊκής Κάθαρσης παρακολουθούνται 25 ασθενείς. Οι νοσηλευτικές υπηρεσίες παρέχονται από το έμπειρο προσωπικό της Κλινικής.
Μονάδα Τεχνητού Νεφρού-Πλασμαφαίρεσης
Η Μονάδα Τεχνητού Νεφρού-Πλασμαφαίρεσης είναι εξοπλισμένη με 19 μηχανήματα αιμοκάθαρσης και 2 μηχανήματα πλασμαφαίρεσης. Στη Μονάδα εργάζονται 15 νοσηλευτές/νοσηλεύτριες. Οι μόνιμοι αιμοκαθαιρόμενοι ασθενείς είναι 29, ενώ διαχειριζόμαστε και νοσηλευόμενους ασθενείς. Το προσωπικό είναι εξειδικευμένο στη διενέργεια συνεδριών πλασμαφαίρεσης. Το 2023 στη Μονάδα μας πραγματοποιήθηκαν 8.696 αιμοκαθάρσεις, εκ των οποίων 5.156 αφορούσαν νοσηλευόμενους ασθενείς. Την ίδια χρονιά διενεργήθηκαν 353 πλασμαφαιρέσεις.
Λειτουργία ΜΤΝ κατά την πανδημία
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας SARS-CoV-2, στη Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων υπήρχε θάλαμος με 3 μηχανήματα αιμοκάθαρσης για ασθενείς με COVID-19. Το 2022 πραγματοποιήθηκαν 609 συνεδρίες αιμοκάθαρσης.
Τμήμα Επεμβατικής Νεφρολογίας
Στο Τμήμα πραγματοποιείται υπερηχογραφικός έλεγχος νεφρών, διαδερμικές βιοψίες νεφρού, τοποθέτηση κεντρικών φλεβικών καθετήρων. Το 2023 πραγματοποιήθηκαν 83 και 88 βιοψίες φυσικών και μεταμοσχευμένων νεφρών αντίστοιχα, ενώ τοποθετήθηκαν 94 κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες.
Μονάδα Σπειραματικών Παθήσεων
Το «Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης Σπάνιων Νεφρολογικών Νοσημάτων Ενηλίκων της Κλινικής Νεφρολογίας & Μεταμόσχευσης Νεφρού της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ» είναι μέλος του European Rare Kidney Disease Reference Network (ERKNet) από τον 01/2022.
Οι ασθενείς παρακολουθούνται από υψηλού επιπέδου διεπιστημονική ομάδα επαγγελματιών υγείας με εξειδίκευση στα σπάνια νοσήματα των νεφρών. Στόχος του Κέντρου είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση των ασθενών με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, αλλά και η συνεχιζόμενη εκπαίδευση του προσωπικού και η συμμετοχή στην κλινική έρευνα.
Στο Κέντρο παραπέμπονται ασθενείς από όλες τις Υγειονομικές Δομές της επικράτειας και από τα Νεφρολογικά Τμήματα των Νοσοκομείων «Παίδων». Λειτουργεί καθημερινά σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο της Κλινικής. Συνολικά παρακολουθούνται 1.332 ασθενείς.
Εξωτερικά Ιατρεία Νεφρολογίας
Στον 1ο όροφο του κτιρίου Β’ του ΓΝΑ «Λαϊκό» λειτουργούν τα εξής Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία:
- Ιατρείο Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ) (δις εβδομαδιαίως), όπου παρακολουθούνται ασθενείς με στόχο την έγκαιρη διαχείριση των εκδηλώσεων της XNN, την καθυστέρηση εξέλιξης της βλάβης, αλλά και την προετοιμασία για μεταμόσχευση νεφρού ή εξωνεφρική κάθαρση.
- Ιατρείο Πολυκυστικής Νόσου (δις εβδομαδιαίως), όπου παρακολουθούνται 290 ασθενείς και εκτιμάται η δυνατότητα έναρξης ειδικής θεραπείας.
- Ιατρείο Νεφρολογικό-Διαβητολογικό
Πραγματοποιείται άπαξ εβδομαδιαίως σε συνεργασία με το Διαβητολογικό Τμήμα, με στόχο τη διαχείριση ασθενών με διαβητική νεφρική νόσο. Από τον 10ο/2023 παρακολουθούνται περισσότεροι από 70 ασθενείς.
Κλινικές μελέτες
Η Κλινική Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού συμμετέχει σε κλινικές πολυκεντρικές μελέτες φάσης ΙΙ, ΙΙΙ και IV, με 13 τρέχουσες μελέτες για σπάνιες νεφρικές παθήσεις και ΧΝΝ.
Διδακτικό/Επιστημονικό Έργο
Οι ιατροί του τμήματος συμμετέχουν στην προπτυχιακή εκπαίδευση φοιτητών Ιατρικής, Οδοντιατρικής, Φαρμακευτικής και Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ, ενώ συμμετέχουν και στην κλινική εκπαίδευση φοιτητών Ιατρικής. Η διευθύντρια Σ. Μαρινάκη έχει την ευθύνη του κατ’ επιλογήν μαθήματος «Μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων και αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων». Οι ειδικοί νεφρολόγοι της Κλινικής διδάσκουν συνολικά σε 13 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και άλλων πανεπιστημίων. Επιπλέον, συμμετέχουν ενεργά σε συνέδρια της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ πραγματοποιούν και δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Επίσης, στη ΜΜΝ εκπαιδεύονται ειδικευόμενοι Νεφρολογίας από όλη τη χώρα. Τέλος, το κέντρο μας συμμετέχει σε ερευνητικές συνεργασίες χρηματοδοτούμενες από τον ΕΛΙΔΕΚ. Οι πανεπιστημιακοί ιατροί της Κλινικής συμμετέχουν σε επιτροπές εκπόνησης διδακτορικών διατριβών και διπλωματικών εργασιών μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών.
Μονάδα Μεταμόσχευσης Νεφρού (ΜΜΝ) και Χειρουργικής Νεφροπαθών
Δομή και λειτουργία ΜΜΝ
Το ΓΝΑ «Λαϊκό» έχει μακρά ιστορία στο χώρο της μεταμόσχευσης νεφρού, με την πρώτη μεταμόσχευση από αποβιώσαντα δότη να λαμβάνει χώρα το 1971.
Το 1983 ιδρύθηκε το Τμήμα Μεταμόσχευσης Νεφρού, ακολουθώντας την ψήφιση του πρώτου νόμου το 1978 για τη ρυθμιστική ανάπτυξη του προγράμματος. Ο εκσυγχρονισμός του 1999 και η ίδρυση του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) έθεσαν νέες βάσεις. Μέσα σε αυτό το ρυθμιστικό πλαίσιο εγκαθιδρύεται το 2003 στο ΓΝΑ «Λαϊκό» η διατομεακή ΜΜΝ. Το 2017, με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», πραγματοποιήθηκε πλήρης ανακατασκευή της ΜΜΝ.
Η ΜΜΝ στεγάζεται στον 4ο όροφο του κτιρίου Α’ και αριθμεί 30 κλίνες, οι οποίες διατίθενται για τη νοσηλεία ληπτών νεφρικού μοσχεύματος, μεταμοσχευμένων ασθενών με παθολογικά ή χειρουργικά προβλήματα, καθώς και νεφροπαθών με χειρουργικά προβλήματα. Την τελευταία πενταετία έχει καταγράψει 10.627 νοσηλείες.
Μεταμοσχευτική δραστηριότητα
Η ΜΜΝ του ΓΝΑ «Λαϊκό» ηγείται της μεταμόσχευσης νεφρού στη χώρα, με συνολικά πάνω από 3.500 μεταμοσχεύσεις νεφρού και περισσότερους από 650 ασθενείς στο μητρώο αναμονής (50% του συνόλου της χώρας). Οι μεταμοσχεύσεις είναι σταθερά πάνω από 100 ετησίως τα τελευταία 5 χρόνια, με ανοδική πορεία από το 2019, ενώ η δραστηριότητα παρέμεινε υψηλή και κατά την πανδημία. Το 2023 η ΜΜΝ του ΓΝΑ «Λαϊκό» πραγματοποίησε 135 μεταμοσχεύσεις νεφρού, καλύπτοντας το 56% του συνόλου των μεταμοσχεύσεων νεφρού της χώρας και το 73% των μεταμοσχεύσεων από ζώντα δότη.
Υπερπήδηση ανοσολογικών φραγμών – Μεταμοσχεύσεις με ΑΒΟ ή HLA ασυμβατότητα δότη-λήπτη
Από το 2005, με πρωτοβουλία του Ιωάννη Μπολέτη, λειτουργεί πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων με ΑΒΟ ασυμβατότητα δότη-λήπτη. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πάνω από 110 μεταμοσχεύσεις, χρησιμοποιώντας ειδικά πρωτόκολλα ανοσοκαταστολής.
Τα τελευταία 2 χρόνια ακολουθείται σύγχρονο πρωτόκολλο για τη διενέργεια μεταμοσχεύσεων με HLA ασυμβατότητα δότη-λήπτη, το οποίο εφαρμόζεται σε ελάχιστα μεταμοσχευτικά κέντρα παγκοσμίως.
Διασταυρούμενες ή «χιαστί» μεταμοσχεύσεις/Δωρεά ζώντα δότη στο Εθνικό Μητρώο
Από το 2017, λειτουργεί πρόγραμμα διασταυρούμενων μεταμοσχεύσεων, με έξι επιτυχείς μεταμοσχεύσεις έως τώρα. Στην προσπάθεια επέκτασης του προγράμματος, η Ελλάδα πρόσφατα εντάχθηκε στη South Alliance for Transplants με σκοπό την αύξηση της δεξαμενής ζευγαριών δότη-λήπτη. Παράλληλα, στη ΜΜΝ αξιοποιείται η δυνατότητα που παρέχεται από το νόμο για δωρεά, στο Μητρώο Αναμονής, νεφρικού μοσχεύματος από ζώντα δότη που δεν μπορεί να δωρίσει νεφρό στον οικείο του λήπτη, με ταυτόχρονη προτεραιοποίηση αυτού του λήπτη στο Εθνικό Μητρώο. Έχουν πραγματοποιηθεί 9 δωρεές στο Μητρώο Αναμονής, με τους αντίστοιχους λήπτες να μεταμοσχεύονται γρήγορα.
Παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις
Η ΜΜΝ του «Λαϊκού» έχει αλλάξει το τοπίο των παιδιατρικών μεταμοσχεύσεων στη χώρα. Το 2019 ιδρύθηκε το Πρόγραμμα Μεταμοσχεύσεων Νεφρού Παιδιών σε συνεργασία με το Γ.Ν. Παίδων Αθηνών. Έχουν πραγματοποιηθεί 30 μεταμοσχεύσεις σε παιδιά κάτω των 18, καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στον τομέα αυτόν.
Χειρουργική νεφροπαθών
Καθημερινά οι εξειδικευμένοι χειρουργοί της ΜΜΝ πραγματοποιούν πληθώρα χειρουργείων νεφροπαθών.
Εξωτερικά Ιατρεία ΜΜΝ
Στο Κέντρο μας λειτουργούν ιατρεία για την παρακολούθηση μεταμοσχευμένων ασθενών (περίπου 2000).
- 1. Το Έκτακτο Μεταμοσχευτικό Ιατρείο λειτουργεί καθημερινά για την παρακολούθηση των πρόσφατα μεταμοσχευμένων ασθενών, αλλά και για έκτακτα προβλήματα παλαιότερων ασθενών. Δέχεται περισσότερες από 20 επισκέψεις ημερησίως.
- Τα Τακτικά Μεταμοσχευτικά Ιατρεία: Συνολικά εννέα εβδομαδιαίως, ξεπερνώντας τις 120 επισκέψεις ανά εβδομάδα.
- Τα Ιατρεία Προμεταμοσχευτικού Ελέγχου: Λειτουργούν τρία εβδομαδιαίως και σε αυτά γίνεται αξιολόγηση ασθενών για ένταξή τους στο Μητρώο Αναμονής και προετοιμασία ζευγαριών για ζώσα μεταμόσχευση νεφρού. Την τελευταία δεκαετία εκτιμήθηκαν 708 υποψήφιοι ζώντες δότες.
- Το Ιατρείο Ανανέωσης Προμεταμοσχευτικού Ελέγχου: Διενεργείται μία φορά την εβδομάδα για τη συνεχή επικαιροποίηση και ανανέωση των προμεταμοσχευτικών ελέγχων των ασθενών που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο αναμονής του κέντρου μας.
- Το Ιατρείο διά βίου παρακολούθησης ζώντων δοτών: Από το 2014 λειτουργεί εβδομαδιαίως Ιατρείο Δοτών για τη μακροχρόνια παρακολούθησή τους μετά τη δωρεά. Σε αυτό παρακολουθούνται περισσότεροι από 300 δότες.
Αυτό το έργο, όπως αποτυπώνεται παραπάνω, επιτελείται από μια μικρή ομάδα νεφρολόγων που προσφέρουν υψηλού επιπέδου φροντίδα σε ασθενείς με νεφρική νόσο. Η εκπαίδευση, η αφοσίωση και η συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες πολλών ειδικοτήτων είναι τα δυνατά μας σημεία.
Η Νεφρολογία και η μεταμόσχευση απαιτούν πολυεπιστημονική προσέγγιση για την καλύτερη φροντίδα των ασθενών. Αυτό το έργο έχει επιτευχθεί τα τελευταία 25 έτη και συνεχίζει σταθερά, πάντα με στόχο την υψηλού βαθμού παροχή υπηρεσιών υγείας στους ασθενείς μας.
Διαβάστε το άρθρο από το περιοδικό Health NextGeneration και σε ηλεκτρονική μορφή εδώ (σελ. 76-79)
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Σμαράγδη Μαρινάκη είναι αν. καθηγήτρια Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού, διευθύντρια Kλινικής Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «ΛΑΪΚΟ». Είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και έχει ειδικευτεί στη Νεφρολογία. Από τον 12ο/2002 έως τον 12ο/2004 μετεκπαιδεύτηκε στη Γερμανία, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
Από το 2006 έως το 2012 υπηρέτησε ως επιμελήτρια Β΄ και έως το 2019 ως επιμελήτρια Α΄ στην Κλινική Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού του Λαϊκού Νοσοκομείου, στην οποία τον 9ο/2022 εκλέχθηκε διευθύντρια.
Από 19/3/2019 υπηρέτησε ως επίκουρη καθηγήτρια και τον 10ο/2022 εκλέχθηκε αναπληρώτρια καθηγήτρια σε θέση Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ. Από το 2006 συμμετέχει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των προπτυχιακών φοιτητών της Ιατρικής Σχολής, καθώς και της Φαρμακευτικής, Οδοντιατρικής και Νοσηλευτικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Συμμετέχει στη διδασκαλία συνολικά 14 προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών. Είναι επιβλέπουσα σε ευάριθμες διπλωματικές εργασίες και διατριβές. Έχει την υπευθυνότητα του κατ’ επιλογήν-υποχρεωτικού μαθήματος «Μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων».
Στο πλαίσιο της ερευνητικής της δραστηριότητας, έχει συνολικά 130 δημοσιεύσεις στη βάση SCI (Απρίλιος 2022), με περισσότερες από 1.000 ετεροαναφορές (Scopus) και Hirsch-index 18 (Scopus). Το επιστημονικό, εκπαιδευτικό και οργανωτικό της έργο τυγχάνει εθνικής και διεθνούς αναγνώρισης: Συμμετέχει σε επιτροπές του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), του European Board for Transplant Μedicine (ΕΒΤΝ) και του Συμβουλίου της Ευρώπης (EDQM). Επίσης, έχει συμμετάσχει στη συγγραφή συνολικά 8 ελληνικών και 6 ξενόγλωσσων ακαδημαϊκών συγγραμμάτων.
