Ηλιακή Ακτινοβολία: τα γυαλιά σας και τα… μάτια σας

Ο ήλιος μπορεί να είναι η… χαρά μας, όμως μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνος για την υγεία μας. Ειδικά για τα μάτια μας, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επιβλαβής. Έτσι, τα γυαλιά ηλίου είναι απλώς απαραίτητα. Ποια χαρακτηριστικά, όμως, πρέπει να έχουν και τι πρέπει να ξέρουμε γι’ αυτά;

Η ηλιακή ακτινοβολία, όσο ευεργετική μπορεί να είναι, άλλο τόσο επιβλαβής μπορεί να καταστεί για την υγεία των ματιών μας. Στη χώρα μας, όπου τα ποσοστά ηλιοφάνειας είναι υψηλά, η λήψη μέτρων προστασίας κρίνεται αναγκαία.

Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από τις υπέρυθρες ακτίνες, τις υπεριώδεις και το ορατό φως. Οι επιβλαβείς ακτίνες είναι κυρίως οι υπεριώδεις και οι ακτίνες υψηλής ενέργειας (HEV – High Energy Visible) στο ορατό φάσμα, που αντιστοιχούν στο μπλε – ιώδες φως.

Ξεκινώντας από έξω προς τα έσω, οι επιπτώσεις τις ηλιακής ακτινοβολίας στα μάτια εντοπίζονται:

• Στα βλέφαρα, με εμφάνιση πρόωρης γήρανσης του λεπτού και ευαίσθητου δέρματος της περιοχής, καθώς και στην ανάπτυξη μορφών καρκίνου του δέρματος, όπως επιθηλιώματα και μελάνωματα.
• Στον επιπεφυκότα και τον κερατοειδή, με ανάπτυξη πτερυγίου, πρόκληση ακτινικής κερατοεπιπεφυκίτιδας (βλάβη ανάλογη αυτής μετά από οξυγονοκόλληση) ή ακόμα και όγκων επιπεφυκότα.
• Στον κρυσταλλοειδή φακό, με προοδευτική θόλωσή του και δημιουργία καταρράκτη.
• Στο βυθό, με πρόκληση εγκαυμάτων στην περιοχή της ωχράς (ιδιαίτερα μετά από παρακολούθηση έκλειψης ηλίου χωρίς ειδικά φίλτρα) ή εμφάνιση αλλοιώσεων του τύπου της εκφύλισης ωχράς κηλίδας (κυρίως από τις HEV ακτίνες του ορατού φάσματος).

Ο βαθμός της βλάβης από την υπεριώδη ακτινοβολία εξαρτάται από κάποιους παράγοντες:

• τη γεωγραφική θέση (αυξημένα επίπεδα UV ακτινοβολίας σε τροπικές περιοχές, ιδίως κοντά στον ισημερινό),
• το υψόμετρο (όσο πιο μεγάλο τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος),
• την ώρα της ημέρας (οι πιο επικίνδυνες ώρες είναι 10:00 π.μ. -2:00 μ.μ.),
• την τοποθεσία (μεγαλύτερη επιβάρυνση σε ανοιχτούς χώρους με πολύ ανακλαστικές επιφάνειες όπως το χιόνι, η άμμος, η θάλασσα). Σημειωτέον ότι τα σύννεφα δεν επηρεάζουν σημαντικά τη διέλευση της υπεριώδους ακτινοβολίας, καθώς μπορεί και τα διαπερνά.

Η προφύλαξη

Το πρώτο και σημαντικότερο μέτρο προστασίας των ματιών από τον ήλιο είναι η συστηματική χρήση γυαλιών ηλίου ακόμα και τις συννεφιασμένες μέρες του χειμώνα. Τα γυαλιά πρέπει να απορροφούν επαρκώς τις βλαβερές ακτίνες χωρίς να αλλοιώνουν την οπτική χρωματική αντίληψη. Πρέπει να αναγράφουν 100% UV protection και να φέρουν το διακριτικό CE ως εγγύηση ποιότητας και αποτελεσματικότητας των φακών.

Ό,τι πιο σύγχρονο τεχνολογικά είναι οι φακοί μελανίνης, οι οποίοι ονομάζονται έτσι γιατί περιέχουν συνθετική μελανίνη, ικανή να απορροφήσει όχι μόνο την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά και τις υψηλής ενέργειας ακτίνες (HAV) του ορατού φάσματος, που είναι επιβλαβείς για τον αμφιβληστροειδή. Ανάλογοι φακοί είναι οι blue-blockers, οι οποίοι απορροφούν ακτινοβολία στο μπλε-ιώδες φάσμα, δηλαδή περισσότερη ακτινοβολία από το φάσμα των υπεριωδών. Επιπλέον υπάρχουν και οι πολωτικοί φακοί (polarized), οι οποίοι βασίζονται στην αρχή της πόλωσης του φωτός και παρέχουν πολύ καλή προστασία από τις υπεριώδεις ακτίνες, εξουδετερώνοντας παράλληλα τις εκτυφλωτικές αντανακλάσεις του φωτός.

Τα γυαλιά ηλίου κατηγοριοποιούνται επίσης ανάλογα με το βαθμό στον οποίο επιτρέπουν την ποσότητα του φωτός να τα διαπερνά, από σχεδόν άχρωμα μέχρι ιδιαίτερα σκούρα. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με την προστασία, αλλά με την άνεση να βλέπει κανείς υπό διαφορετικές κλιματολογικές ή περιβαλλοντικές συνθήκες, π.χ. οδήγηση με συννεφιά ή ηλιοφάνεια, σπορ στο χιόνι ή στη θάλασσα κ.ά.

Όσον αφορά την επιλογή του χρώματος των φακών, οι γκρι ή γκριζοπράσινοι ενδείκνυνται για τις περισσότερες χρήσεις καθώς φιλτράρουν το φως χωρίς να αλλοιώνουν τα φυσικά χρώματα. Οι φακοί διαβαθμισμένης χρώσης (degraded) είναι ιδανικοί για την οδήγηση δεδομένου ότι η ανώτερη ζώνη φιλτράρει επαρκώς το φως, ενώ η κατώτερη προσφέρει ικανοποιητική ορατότητα μέσα στο αυτοκίνητο.

Απλοί, σκούροι φακοί χωρίς φίλτρο δεν παρέχουν καμία προστασία από τη UV ακτινοβολία. Απεναντίας, επειδή αναγκάζουν την ίριδα να διασταλεί, επιτρέπουν περισσότερο φως να διέλθει εντός του οφθαλμού μέσω της κόρης. Άρα γυαλιά που δεν διαθέτουν φίλτρο UV, δε θεωρούνται γυαλιά ηλίου.

Οι χρήσιμες λεπτομέρειες

Τα γυαλιά ηλίου, όταν διατηρούνται σε καλή κατάσταση, έχουν απεριόριστο χρόνο ζωής. Με σωστό καθαρισμό (με κρύο νερό και σαπούνι και φυσικά με τα ειδικά πανάκια) αποφεύγεται η φθορά των φακών. Προσοχή επίσης πρέπει να δίδεται στην έκθεσή τους σε υψηλές θερμοκρασίες, π.χ. όταν αφήνονται στο ταμπλό του αυτοκινήτου.

Το μέγεθος των γυαλιών ηλίου πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να προστατεύει από τις ακτίνες που περνούν από το πάνω ή το πλαϊνό τους μέρος. Για τον ίδιο λόγο προτείνεται η χρήση καπέλου με πλατύ γείσο τις ημέρες με εντονότερη ηλιοφάνεια.

Παράλληλα, και ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, συνιστάται η χρήση αντηλιακής κρέμας στην περιοχή γύρω από τα μάτια, με ειδική σύνθεση για ελαχιστοποίηση τυχόν ερεθισμού σε περίπτωση εισόδου στα μάτια με τον ιδρώτα.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για τις μικρές ηλικίες, καθώς τα παιδιά πρέπει να φορούν γυαλιά ηλίου, καπέλο και αντηλιακό όσο το δυνατόν νωρίτερα στη ζωή τους, δεδομένου ότι η ηλιακή ακτινοβολία δρα αθροιστικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 

Γράφει η Γεωργία Καρσαλιάκου
Χειρουργός Οφθαλμίατρος 
Επιστημονική Συνεργάτις ΥΓΕΙΑ
Πηγή: hygeia.gr