Γράφουν οι Σαπουνάς Σπύρος, Αντωνίου Γαρυφαλλιά, Dr. Ηλιόπουλος Δημήτρης
Η εποχική γρίπη αποτελεί μια από τις συνηθέστερες λοιμώξεις κάθε χειμώνα, που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης των ομάδων Α και Β και είναι εξαιρετικά μεταδοτική. Προκαλεί από ήπια έως πολύ σοβαρή νόσο, δυνητικά θανατηφόρο. Στην Ελλάδα, εξάρσεις της γρίπης εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες (από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο). Η γρίπη θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και σύνεση, καθώς, περίπου το 10% του πληθυσμού νοσεί ετησίως και μπορεί να εμφανίσει σοβαρές επιπλοκές, που σχετίζονται με αύξηση των νοσηλειών κατά την περίοδο της γρίπης. Συν τοις άλλοις, εξελίσσεται ραγδαία και μπορεί να έχει απρόβλεπτη εξέλιξη.
Τη φετινή περίοδο γρίπης, στη Δυτική Ευρώπη, τα κρούσματα παρουσίασαν έξαρση νωρίτερα συγκριτικά με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, ενώ οι νοτιοδυτικές περιοχές της Ευρώπης είναι οι λιγότερο «πληγείσες» μέχρι στιγμής από το κύμα της εποχικής γρίπης. Στην παρούσα φάση, η χώρα μας είναι στο προοίμιο μιας σημαντικής αύξησης των κρουσμάτων γρίπης, ανάλογης έκτασης με αυτή της Δυτικής Ευρώπης.
Μέχρι στιγμής,-σε Ευρωπαϊκό επίπεδο- δεν έχει παρατηρηθεί κάποιος τύπος των ιών της γρίπης, που να προεξάρχει. Οι αναλογίες των ιών τύπου Α και Β είναι όμοιες. Κυκλοφορούν τα στελέχη της γρίπης Α (Η3Ν2), Α (Η1Ν1)καθώς και οι δύο σειρές των στελεχών της ομάδας Β, αλλά σε διαφορετικές αναλογίες σε κάθε χώρα. Το μοτίβο αυτό διαφέρει από το αντίστοιχο που παρατηρείται στη Βόρεια Αμερική όπου ο υπότυπος Α (Η3Ν2) κυριαρχεί μεταξύ των λοιπών υποτύπων Α. Σε άλλες χώρες του Βορείου ημισφαιρίου εκτός της Ευρώπης η ένταση της δραστηριότητας της γρίπης είναι υψηλή, αλλά ετερογενής.
Από την αξιολόγηση του κινδύνου αναφορικά με την εξάπλωση της γρίπης φαίνεται ότι βασικός φόβος είναι ο αντίκτυπος που θα έχει η κυκλοφορία του στελέχους Α(Η1Ν1) ανάμεσα στους νεαρούς ηλικιακά ασθενείς, ειδικά ως προς τη σοβαρότητα της εμφανιζόμενης νόσου, και το εάν και το κατά πόσο τα κυκλοφορούντα στελέχη Β Victoria-lineage θα επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Στη χώρα μας, μέχρι στιγμής, έχουν καταγραφεί συνολικά 24 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης, από τα οποία τα 22 χρειάστηκαν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας(Μ.Ε.Θ.), ενώ καταγράφηκαν 4 θάνατοι, 3 εκ των οποίων οφείλονταν στο πανδημικό στέλεχος της γρίπης του 2009-Α(Η1Ν1)pdm2009-. Ο μέσος όρος ηλικίας των θανόντων ήταν τα 70 έτη. Από την πραγματοποιούμενη επιδημιολογική επιτήρηση φαίνεται ότι η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα αρχίζει να εισέρχεται στην αυξημένη φάση της.
Συμπτωματολογία γρίπης, αντιμετώπιση και τρόποι προφύλαξης
Οι περισσότεροι άνθρωποι που θα νοσήσουν από γρίπη θα εμφανίσουν ήπια συμπτωματολογία και θα αναρρώσουν χωρίς να χρήζουν ιατροφαρμακευτικής παρέμβασης. Κάποιοι , ενδεχομένως, να εμφανίσουν επιπλοκές οι οποίες θα οδηγήσουν σε νοσηλεία ή ακόμα και στο θάνατο. Επιπλεγμένες καταστάσεις σχετιζόμενες με τη γρίπη είναι: η πνευμονία, η βρογχίτιδα, παραρινοκολπίτιδα και ωτίτιδα. Η γρίπη μπορεί ακόμα να επιδεινώσει χρόνιες παθήσεις όπως το άσθμα ή η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
Η γρίπη διαφέρει από το κοινό κρυολόγημα. Είναι άκρως μεταδοτική, εμφανίζεται αιφνιδιαστικά, εξελίσσεται ραγδαία και ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει μερικά ή όλα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
· Πυρετός (πολλές φορές με ρίγη)
· Βήχας
· Κυνάγχη
· Ρινική καταρροή
· Μυαλγίες
· Κεφαλαλγία
· Αδυναμία, κακουχία
· Συμπτώματα από το γαστρεντερικό(διάρροιες, έμετοι, κοιλιακό άλγος)
*Οι νοσούντες από γρίπη δεν εμφανίζουν πάντα πυρετό.
Για την αντιμετώπιση της γρίπης υπάρχουν ειδικά αντιικά σκευάσματα(αμανταδίνη, ριμαναταδίνη, οσελταμιβίρη, ζαναμιβίρη), τα οποία μπορούν να μειώσουν το χρόνο νόσησης κατά 1 με 2 μέρες και να συμβάλλουν στην πρόληψη πιθανών επιπλοκών, ιδίως αν χορηγηθούν μέσα στις δύο πρώτες μέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Η χορήγηση αντιικών σκευασμάτων προτείνεται κυρίως σε ασθενείς με επιβαρυντικούς παράγοντες υγείας ή υποκείμενα νοσήματα.
Το αντιγριπικό εμβόλιο είναι το αποτελεσματικότερο μέτρο πρόληψης έναντι της γρίπης καθώς προκαλεί ανοσία σε ποσοστό 70-90% σε υγιείς ενήλικες κάτω των 65 ετών, και έχει αποδεδειγμένη ασφάλεια, όταν χορηγηθεί έγκαιρα (τουλάχιστον 2 εβδομάδες από την περίοδο έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης, αφού τόσο χρονικό περιθώριο απαιτείται για να αναπτυχθεί ανοσία). Όσο περισσότεροι εμβολιάζονται έναντι της γρίπης, τόσο μειώνεται ο κίνδυνος διασποράς της στην κοινότητα, καθώς και ο αριθμός των νοσούντων. Άπαντες από την ηλικία των 6 μηνών και άνω μπορούν να εμβολιάζονται έναντι της εποχικής γρίπης.
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός εφαρμόζεται στο γενικό πληθυσμό επί σειρά ετών ανά τον κόσμο χωρίς να έχουν αναφερθεί σοβαρές επιπλοκές. Το γεγονός αυτό τον καθιστά άκρως ασφαλή για ενήλικες, παιδιά, ακόμα και για τις εγκύους(στις εγκύους αντενδείκνυται μόνο η χρήση του αντιγριπικού εμβολίου με τη μορφή ρινικού σπρέι). Οι πολίτες δε θα πρέπει να φοβούνται και να αποφεύγουν το συγκεκριμένο εμβολιασμό. Οι μόνες αντενδείξεις χορήγησης του εμβολίου αφορούν υπερευαισθησία στις δραστικές ουσίες, σε οποιοδήποτε από τα έκδοχα ή σε οποιοδήποτε συστατικό που μπορεί να περιέχεται σε ίχνη όπως αυγά (ωαλβουμίνη, πρωτεΐνες ορνίθων), νεομυκίνη, φορμαλδεΰδη και οκτοξινόλη-9. Ανεπιθύμητες ενέργειες όπως κεφαλαλγία, μυαλγία, πυρετός υποχωρούν 1 με 2 ημέρες μετά τον εμβολιασμό χωρίς θεραπεία. Άλλες σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν στην παρακολούθηση μετά την κυκλοφορία του εμβολίου είναι σπάνιες.
Ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται κάθε χρόνο σε διαφορετικούς υπο-ορότυπους, ποικιλοτρόπως, οπότε για κάθε έτος, το αντιγριπικό εμβόλιο θα πρέπει να συνίσταται από τα εγκεκριμένα στελέχη του ιού, μετά από γνωμάτευση του Ελληνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), ο οποίος λαμβάνει υπόψη τις Συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων.
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να εφαρμόζεται-πρωτίστως- σε ομάδες του πληθυσμού, που καλούνται ομάδες «υψηλού κινδύνου». Οι ομάδες αυτές είναι οι ακόλουθες:
1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.
2. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό
προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι).
3. Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους
παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
· Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες
· Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές.
· Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας).
· Μεταμόσχευση οργάνων
· Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες).
· Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα.
· Νευρομυϊκά νοσήματα
· Χρόνια νεφροπάθεια.
4. Έγκυες γυναίκες β΄και γ΄τριμήνου.
5. Παιδιά που λαμβάνουν μακροχρόνια ασπιρίνη (π.χ. νόσος Kawasaki, ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλα) για τον πιθανό ο κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου Reye μετά από γρίπη.
6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά <6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη.
7. Οι κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων-
λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.).
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός είναι απαραίτητος για τους επαγγελματίες υγείας, που είναι στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης νοσημάτων. Συστήνεται σ’ όλους τους εργαζόμενους που μπορεί να έρθουν σε επαφή με ασθενείς, συμπεριλαμβανομένων του μόνιμου και μη προσωπικού, των εκπαιδευτών και των φοιτητών. Προτεραιότητα έχει ο εμβολιασμός των εργαζομένων σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών, ογκολογικά, πνευμονολογικά και καρδιολογικά τμήματα, καθώς και σε τμήματα με μεταμοσχευμένους ασθενείς, και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών. Οι ανεμβολίαστοι επαγγελματίες υγείας αποτελούν την κύρια πηγή νοσοκομειακής γρίπης, αφού εργάζονται ενώ υπάρχει ο κίνδυνος μετάδοσης της νόσου(μπορεί να φέρουν τον ιό).
Οι επαγγελματίες υγείας του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) υπολογίζουν πως τουλάχιστον το 35% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού χρήζει αντιγριπικού εμβολιασμού. Δυστυχώς, στη χώρα μας μόνο το 10% έχει εμβολιαστεί, που σημαίνει ότι μεγάλος αριθμός ατόμων που ανήκει στις ομάδες «υψηλού κινδύνου» είναι απροστάτευτος έναντι της γρίπης.
Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους πολίτες ότι πολλοί από τους θανάτους, που οφείλονται στην εποχική γρίπη –ετησίως- θα είχαν προληφθεί με την απλή εφαρμογή του αντιγριπικού εμβολιασμού. Είναι πάντα καλύτερη η πρόληψη από τη θεραπεία, η οποία πολλές φορές είναι ανεπιτυχής και «οδυνηρή» τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, αφού χάνονται άδικα ανθρώπινες ζωές και πόροι. Στόχος λοιπόν είναι να αναπτυχθεί το ποσοστό της εμβολιαστικής κάλυψης ώστε να μη χάνεται -εάν είναι δυνατόν- καμιά ανθρώπινη ζωή από γρίπη.
Πηγές:
1. www.keelpno.gr
2. www.ecdc.eu
3. www.cdc.gov
Επιμέλεια:
Σαπουνάς Σπύρος (ΚΕΠΙΧ) – Γιατρός, Αντωνίου Γαρυφαλλιά (ΚΕΠΙΧ) – Νοσηλεύτρια
Dr. Ηλιόπουλος Δημήτρης (Υπεύθυνος ΚΕΠΙΧ) – Οδοντίατρος
Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ)
