Γράφει ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΡΙΤΣΑΣ MD, FESC, καρδιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτης και συγγραφέας
Μόλις πριν από μερικές δεκαετίες, ο όρος ρολόι χειρός δεν σήμαινε ποτέ κάτι περισσότερο από ένα συνηθισμένο όνομα που δίνεται σε μια συσκευή που παρακολουθεί την ώρα και επίσης χρονομετρεί. Στις μέρες μας ο όρος (ρολόι χειρός) σημαίνει πολύ περισσότερα πράγματα.
Fitbits, Smartwatches, Fitness watches, Fitness-sports trackers για να αναφέρουμε μόνο μερικά, είναι διάφορα ονόματα που ανακαλύπτει κάποιος στο διαδίκτυο όταν γκουγκλάρει τη λέξη κλειδί «ρολόι-watch». Από τότε που κυκλοφόρησε το πρώτο Fitbit (2009), τα έξυπνα ρολόγια και τα ρολόγια γυμναστικής γνώρισαν μια άνευ προηγουμένου έκρηξη στις πωλήσεις, την αποδοχή και τη δημοφιλία τους, τόσο πολύ που στις μέρες μας είναι απίθανο να περάσει μέρα χωρίς να συναντήσουμε κάποιον που φοράει ένα «wearable».
Αν κανείς ρωτήσει άτομα που επέλεξαν να αγοράσουν έξυπνα ρολόγια το «γιατί», πιθανότατα θα λάβει τις εξής απαντήσεις: τα έξυπνα ρολόγια τους βοηθούν να παρακολουθούν τα emails, τις ειδοποιήσεις, δεδομένα υγείας, καθημερινές δραστηριότητες. Σύμφωνα όμως με συλλογή δεδομένων από χρήστες έξυπνων ρολογιών αποδείχτηκε ότι περίπου το 50% του δείγματος αξιοποιούσε όλα τα βιομετρικά δεδομένα.
Υπάρχουν και αντικειμενικές ωφέλειες των έξυπνων ρολογιών στον τομέα της υγείας και ιδιαίτερα της υγείας της καρδιάς. Αποδεικνύεται από αρκετές πρόσφατες μελέτες ότι τα έξυπνα ρολόγια προσφέρουν πλέον υψηλή ευαισθησία στην ανίχνευση αρρυθμιών με ιδιαίτερη έμφαση στην κολπική μαρμαρυγή. Η διάγνωση επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής είναι εξαιρετικά σημαντική, διότι συνδέεται κυρίως με την έγκαιρη έναρξη συνταγογράφησης αντιπηκτικών για προφύλαξη έναντι πιθανών θρομβώσεων ή αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδιών.
Η συστηματική χρήση του ρόλου των έξυπνων ρολογιών στην ανίχνευση κολπικής μαρμαρυγής ενισχύθηκε μετά τη δημοσίευση των ευρημάτων της Apple Heart Study (2019) στο δημοφιλές επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine με συμμετοχή 420 χιλιάδων ατόμων και παρακολούθηση πολλών μηνών. Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια συχνή αρρυθμία ιδιαίτερα σε άτομα άνω των 65 ετών ενώ μπορεί να είναι ασυμπτωματική σε αρκετές περιπτώσεις, η διαρκής καταγραφή που εξασφαλίζει ένα έξυπνο ρολόι προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με μια κλασική δειγματοληπτική 24ωρη καταγραφή Holter. Είναι αυτονόητο ότι τα «ύποπτα» δεδομένα που αντλεί το ρολόι θα πρέπει να ωθήσουν άμεσα τον ενδιαφερόμενο προς τον θεράποντα ιατρό του για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την περαιτέρω ασφαλή κλινική διαχείριση του περιστατικού.
Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο σε όλους τους «μύστες» των έξυπνων συσκευών ότι τα δεδομένα που καταγράφει το ρολόι «βοηθούν» το γιατρό, αλλά δεν τον υποκαθιστούν σε καμμία περίπτωση. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει μάλιστα ασυμφωνία μεταξύ της ιατρικής εκτίμησης και των «έξυπνων» δεδομένων της τεχνολογίας.
Πολλοί χρήστες έξυπνων ρολογιών έχουν σήμερα αρχίσει να βιώνουν το «φαινόμενο συσκευής φάντασμα». Μια κατάσταση όπου κάποιος δένεται τόσο πολύ με τη συσκευή του, ώστε αρχίζει να επηρεάζει την ψυχική του κατάσταση. Καθώς πολλοί άνθρωποι εντάσσουν αυτά τα ρολόγια στις καθημερινές τους δραστηριότητες, ελέγχουν «εμμονικά» το ρολόι τους για ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών. Αυτό θέτει στη συνέχεια το ερώτημα, εάν αυτές οι συσκευές μπορούν να αποβούν πραγματικά επιβλαβείς για την ψυχική μας υγεία. Η μεγαλύτερη απειλή για την ψυχική μας υγεία από τα smartwatches είναι ένα συγκεκριμένο είδος άγχους που ονομάζεται άγχος Fitbit. Τα περισσότερα έξυπνα ρολόγια, από τη σχεδίασή τους, είναι ουσιαστικά συσκευές παρακολούθησης που καταγράφουν τους καρδιακούς παλμούς, τα μοτίβα ύπνου, την κίνηση, την τοποθεσία και άλλα δεδομένα ανάλογα με τις εγκατεστημένες εφαρμογές. Αλλά ενώ το wearable μεταδίδει αυτές τις πληροφορίες, κινδυνεύει κάποιος να αναπτύξει μια παθολογική εμμονή με την προσωπική ευεξία, η οποία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον ψυχισμό του.
Μια άλλη ξεχωριστή σήμερα κατηγορία έξυπνων ρολογιών είναι τα ρολόγια καταγραφής του ύπνου. Ο ειδικός στον ύπνο διεθνούς φήμης βρετανός νευρολόγος Dr. Guy Leschziner αναφέρει τα εξής στο εξαιρετικό βιβλίο του με τίτλο «Ο μυστικός κόσμος του ύπνου-ταξίδια στον νυχτερινό εγκέφαλο»:
«Πολλοί ασθενείς μου με ρωτούν πως μου φαίνεται το ρολόι καταγραφής του ύπνου τους. Προσπαθώ να είμαι προσεκτικός, ώστε να μην προσβάλλω κανέναν. Ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα πρέπει να μετρούνται, νοιώθουμε διαρκώς την ανάγκη να κάνουμε μετρήσεις σχετικά με τη ζωή μας, είτε αφορούν πόσα βήματα κάνουμε, πόσους ακόλουθους έχουμε στο Instagram, πόσες θερμίδες καταναλώνουμε και φυσικά πόσο κοιμόμαστε. Αλλά αναρωτιέμαι αν η καταγραφή της διάρκειας του ύπνου προσφέρει κάτι τελικά. Αν κοιμάται κάποιος αρκετά, ώστε να λειτουργεί κανονικά στη διάρκεια της ημέρας χωρίς να νυστάζει, τότε κατά πάσα πιθανότητα ο ύπνος είναι επαρκής. Αν όμως αισθάνεται συνέχεια κουρασμένος και όχι αναζωογονημένος, τότε ο ύπνος του είναι ανεπαρκής και δεν χρειάζεται ρολόι καταγραφής ύπνου να του το πει αυτό.
Όμως εκτός από την σπατάλη χρημάτων για μια τέτοια συσκευή υπάρχει το μειονέκτημα ότι οι συσκευές αυτές είναι ακόμη ανακριβείς. Αν βάλει κάποιος στο χέρι του πέντε διαφορετικούς καταγραφείς θα πάρει πέντε διαφορετικές εκτιμήσεις για τη διάρκεια του ύπνου του. Τα ρολόγια του ύπνου μετράνε την κίνηση και όχι τον ύπνο, ώστε ανάλογα με τον αλγόριθμο δίνουν σε διαφορετικό βαθμό ανακριβείς μετρήσεις του ύπνου. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα ρολόγια καταγραφής ύπνου δεν έχουν καμία αξία. Αντιθέτως μπορούν να παρακολουθήσουν τη βελτίωση ή την επιδείνωση του ύπνου μετά από θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αυπνία (π.χ. γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία) και επίσης να προσφέρουν στους ερευνητές του ύπνου δεδομένα (big data) για τα πρότυπα ύπνου μέσα από μελέτες τεράστιου αριθμού συμμετεχόντων».
Παρατηρώ συχνά σε κλινικά υγιείς νέους ανθρώπους -που έρχονται να εξεταστούν προληπτικά- μια εμμονή με την παρακολούθηση των μετρήσεων του έξυπνου ρολογιού τους. Αντλώντας πληροφορίες για την υγεία και την ευεξία μας ασταμάτητα, αρχίζουμε να εστιάζουμε υπερβολικά στους βιορρυθμούς μας. Ο κλινικά υγιής άνθρωπος που διαφορετικά θα εντόπιζε ένα σύμπτωμα προκειμένου να απευθυνθεί στον γιατρό του καταγράφει μανιωδώς βιομετρικά δεδομένα τα οποία για την συντριπτική πλειοψηφία παραμένουν άχρηστα.
Καθώς δίνουμε περισσότερη προσοχή στη ροή των προσωπικών μας βιολογικών δεδομένων είναι πιθανό να γίνουμε παθολογικά ανήσυχοι για πράγματα που μπορεί να μην είχαμε σκεφτεί ποτέ πριν. Το να μην περπατήσει κάποιος τα προβλεπόμενα βήματα ανά ημέρα ή να διαπιστώσει ότι έχει π.χ. περισσότερο αυξημένους καρδιακούς παλμούς τη νύχτα ή «περίεργα» δεδομένα ύπνου, μπορεί να γίνει πηγή ενοχής, ανησυχίας, φόβου, χρόνιου άγχους ή και κατάθλιψης. Ως αποτέλεσμα, δίνουμε περισσότερη προσοχή στην παρακολούθηση και τον έλεγχο του εαυτού μας, παρέχοντας έτσι λιγότερο χρόνο σε πολύτιμες ανθρώπινες σχέσεις και σε δραστηριότητες που μας κάνουν χαρούμενους, δημιουργικούς και ευτυχείς.
Για λιγότερους ανθρώπους τα έξυπνα ρολόγια μπορούν να αποβούν πραγματικά χρήσιμα για την υγεία τους, αλλά για τη συντριπτική πλειοψηφία (κλινικά υγιών ατόμων) δεν πρόκειται να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες. Σε αρκετές περιπτώσεις όπου υπάρχει ένα κλινικό ζήτημα μπορεί ακόμη και ο θεράπων γιατρός να προτείνει τη χρήση ενός έξυπνου ρολογιού. Όμως η εμμονική παρακολούθηση των βιομετρικών δεδομένων μπορεί να αποβεί αρνητική για τη χρόνια ψυχική υγεία του χρήστη.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Θανάσης Δρίτσας γεννήθηκε στην Αθήνα. Τελείωσε το Λύκειο στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή. Σπούδασε ιατρική στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικεύθηκε στην καρδιολογία στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Guy’s & Hammersmith Hospital, RPMS, London, UK. Παράλληλα με τις ιατρικές του σπουδές μελέτησε ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση μουσικής με τους Κώστα Κυδωνιάτη και Γιάννη Ιωαννίδη. Αποτελεί ενεργό μέλος του European Association of Preventive Cardiology (EAPC) (ESC) και διακεκριμένο μέλος της Ευρωπαικής Καρδιολογικής Εταιρείας (FESC).
Έχει αναγνωρισθεί διεθνώς ως πρωτοπόρος για την κλινική και ερευνητική του δραστηριότητα στη χρήση της μουσικής ως θεραπευτικού μέσου (music medicine) και αποτελεί διακεκριμένο μέλος της Διεθνούς Ένωσης Μουσικής και Ιατρικής (International Association of Music and Medicine, IAMM).
Έχει κυκλοφορήσει έξι προσωπικούς δίσκους (CD) με μουσικά του έργα ως συνθέτης, όπως και ακουστικό-ψηφιακό μουσικό υλικό για επιστημονική θεραπευτική χρήση. Είναι επίσης συγγραφέας πολλών βιβλίων λογοτεχνίας, δοκιμίων και επιστημονικών μελετών. Από τις Εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί το βιβλίο του «Η μουσική ως φάρμακο» (Νέα Αναθεωρημένη έκδοση 2023).
Το 2019 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το επιστημονικό του έργο που αφορά την εφαρμογή της μουσικής στην θεραπεία καρδιολογικών ασθενών.
Εργάζεται στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, ως καρδιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής στο Τμήμα Αναίμακτης Καρδιολογίας του Καρδιολογικού Τομέα.
Για μεγέθυνση πατήστε ΕΔΩ
