Γράφει ο Γεράσιμος Α. Ρηγάτος, ιατρός-συγγραφέας, άμ. επικ. καθηγητής Ιατρικής και επίτιμος δρ Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. Πανεπιστημίου Αθηνών
Δεν ήταν ό,τι καλύτερο οι υγειονομικές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας έναν αιώνα πριν από σήμερα. Κι αν αυτό ίσχυε για την Αθήνα, είναι σαφές ότι θα ίσχυε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό, καθώς τότε το χάσμα ανάμεσα σ’ ένα μεγάλο και στα μικρά μέρη ήταν για πολλούς λόγους μεγαλύτερο. Σημειώνουμε τελείως ενδεικτικά τα προβλήματα ύδρευσης, αποχέτευσης, τη συχνά ανθυγιεινή κατοικία, την παρουσία επιδημικών νοσημάτων, τους ελάχιστους εμβολιασμούς κ.α. Ακόμα πιο σημαντική ήταν η ανυπαρξία θεσμών κοινωνικής ασφάλισης και η ποσοτική και συχνά και ποιοτική ανεπάρκεια των δημόσιων νοσοκομείων. Η ανάγκη για την κάλυψη των σχετικών προβλημάτων έδωσε την ώθηση για τη δημιουργία ιδιωτικών θεραπευτικών δομών.
Κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια-θεραπευτήρια στην Αθήνα είναι ήδη αρκετά, αν και το κοινό στο οποίο απευθύνονται – εκείνο δηλαδή το οποίο είναι σε θέση να πληρώσει τη δαπάνη – είναι περιορισμένο. Έτσι ο ανταγωνισμός μεταξύ των κλινικών είναι μεγάλος και αυτό αναγκάζει τους κλινικάρχες σε άμεση και έμμεση διαφήμιση. Η τελευταία γίνεται κυρίως μέσω ευχαριστιών που δημοσιεύουν «ενθουσιώντες», «ευγνωμονούντες», «υπόχρεοι» κλπ. ασθενείς. Η άμεση διαφήμιση γίνεται κατά κανόνα με διάφορα δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά, σε ετήσιες φιλολογικές εκδόσεις, σε ημερολόγια κλπ. Τα κείμενά τους συνήθως έχουν συνταχθεί από τους γιατρούς ιδιοκτήτες των κλινικών, γι αυτό σε κάθε διαφήμιση τονίζεται διαφορετικό στοιχείο. Άλλος τονίζει την επιστημονική αρτιότητα του προσωπικού, άλλος τις ιατρικές αυθεντίες με τις οποίες συνεργάζεται, άλλος τον τεχνολογικό εξοπλισμό, άλλος το τακτ με το οποίο αντιμετωπίζει τους ασθενείς, ιδιαιτέρως δε τις άρρωστες κυρίες. Θα αναφέρουμε εδώ ενδεικτικά ορισμένες από αυτές χωρίς να εξαντλείται το θέμα.
Οι κλινικές που λειτουργούν στην Αθήνα μετά το 1911 είναι συνήθως χειρουργικών ειδικοτήτων. Διαφημίζονται κλινικές γενικής χειρουργικής, χειρουργικής παίδων, ορθοπαιδικές, γυναικολογικές, οφθαλμολογικές. Οι μόνες κλινικές παθολογικών ειδικοτήτων είναι οι κλινικές αφροδισίων-δερματικών νοσημάτων. Φαίνεται ότι οι παθολόγοι δουλεύουν συνήθως σε ιατρεία. Την ίδια εποχή υπάρχει και ιατρείο με την πιο περίεργη ειδικότητα: το «Ιατρείον Καλλονής» του γιατρού Ρόκκου. Για το τελευταίο ο σατιρικός ποιητής, ευθυμογράφος και εκδότης του χρονογραφικού, φιλολογικού και γελοιογραφικού «Εθνικού Ημερολογίου» Κωνστ. Σκόκος γράφει:
«Αμ’ ο Άγιος Συμεών, αυτός είναι θύμα του μισού του ονόματος []. Είναι αγγαρευμένος με καθήκοντα πλανοδίου κηλιδοκαθαριστού της οδού Αθηνάς, διότι πολλές κομψευόμενες τού αναθέτουν την εξάλειψιν των πανάδων, των λεκέδων και των κακών σημείων της επιδερμίδος των, αντί να καταφύγουν καν οι ευλογημένες εις το «Ιατρείον Καλλονής» του φίλου ιατρού κ. Ρόκκου, ειδικού επισκευαστού γυναικείων προσώπων, σου το ορκίζομαι …».
Μία άλλη κλινική γνωστή στην Αθήνα μετά το 1911 βρισκόταν στην οδό Αχαρνών 17Α, κοντά στην Πλατεία Μαυροκορδάτου και ήταν εύκολα προσιτή με το τραμ Ομονοίας -Αχαρνών. Ήταν η Χειρουργική-Γυναικολογική και Ορθοπαιδική Κλινική του Ριχάρδου Λιβαθηνόπουλου, η οποία είχε ιδρυθεί 10 χρόνια πριν από τον καθηγητή Γερ. Φωκά. Η κλινική περιελάμβανε εξωτερικά ιατρεία, τμήμα αποστείρωσης, Παθολογοανατομικό εργαστήριο υπό τη διεύθυνση του βιολόγου-γιατρού Δενδρινού, χειρουργείο, θαλάμους και φυσιοθεραπευτήριο. Ειδικό τμήμα του τελευταίου εφάρμοζε τη θεραπευτική μέθοδο Bier, στην οποία είχε εξειδικευτεί από τον ιδρυτή της ο Λιβαθηνόπουλος κατά τη μετεκπαίδευσή του στη Γερμανία. «Δια της σωστικής ταύτης μεθόδου Bier θεραπεύονται άνευ εγχειρήσεως χρόνιοι ρευματισμοί, λευκοί όγκοι, παθήσεις των οστών, νευραλγίαι, δοθιήνες, αποστήματα, ορθοπαιδικαί παθήσεις κ.λπ.». Στα πλεονεκτήματα της Κλινικής αναφέρονται «η αρτία και ειδική μόρφωσις των νοσοκόμων υπό την άγρυπνον και φιλόστοργον διεύθυνσιν της δίδος Μαρίκας Πάλλη, η οικονομική και διαιτητική επιμελητεία υπό Γερμανίδος κυρίας επίτηδες εκ Γερμανίας μετακληθείσης, εν γένει η πολυτέλεια και το ευάερον του κτιρίου, η λάμπουσα εν αυτώ τάξις και καθαριότητα …».
Μια αυστηρά εξειδικευμένη ιδιωτική Κλινική ήταν εκείνη των «Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων του ιατρού Αθαν. Τραχίλη». Ο Τραχίλης, όπως αναφέρεται σε διαφήμιση της εποχής, είχε ασχοληθεί με τα νοσήματα αυτά για τέσσερα ολόκληρα χρόνια στην Ευρώπη, ανανέωνε δε την ενημέρωσή του με συχνά μικρά ταξίδια στο Παρίσι και τη Βιέννη. Ήταν υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διευθυντής στο «Συφιλιδικό τμήμα»(!) της Πολυκλινικής. Ίσως, για να βρίσκεται κοντά και στις δύο κλινικές, άνοιξε τη δική του στην οδό Πειραιώς 9, δύο βήματα από την Πολυκλινική. Στην Κλινική, που δεν δεχόταν άλλα περιστατικά, υπήρχε τμήμα μικροσκοπικών εξετάσεων και τμήμα ηλεκτροθεραπείας. Ιδιαίτερο όμως προσόν ήταν και η «ιδιαιτέρα αίθουσα διά τας κυρίας» ώστε να προστατεύονται από τα πιθανά σχόλια για τη νόσο τους. Επισημαίνουμε εδώ τη διακριτικότητα σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε νόμος για την προστασία «προσωπικών δεδομένων». Έναν αιώνα μετά οι ιερόδουλες φορείς AIDS διαπομπεύονται στον τύπο και τις τηλεοράσεις με ονοματεπώνυμα και φωτογραφίες. Αλλά εδώ η διάκριση αυτούς τους δύσκολους καιρούς, είναι μάλλον κοινωνική και ταξική.
Βιογραφικό Σημείωμα
Ο Γεράσιμος Α. Ρηγάτος εργάσθηκε ως γιατρός ειδικότητας Παθολόγου-Ογκολόγου επί 40 χρόνια, πολλά από τα οποία ως Διευθυντής στο Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας». Εκτός από το επιστημονικό έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο στους τομείς της Ιστορίας, της Λαογραφίας και του Πολιτισμού της Ιατρικής, καθώς και στην πεζογραφία.
Για το συγγραφικό έργο του έχει τιμηθεί με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. του ΕΚΠΑ, με το χρυσό μετάλλιο «Γρηγόριος Ξενόπουλος» (δύο φορές), με έπαινο «Μάρκος Αυγέρης» και με το βραβείο «Άγις Θέρος» από την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών», με υποτροφία από το Τμήμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Princeton, με βραβείο Α΄ τάξεως από την Ακαδημία Αθηνών και με άλλες διακρίσεις. Πρόσφατα εορτάστηκαν τα 40 χρόνια συγγραφικού του έργου.
Κεντρική φωτογραφία – πηγή: www.npress.gr
