Μηνιγγίτιδα: Συμπτώματα και σημάδια που πρέπει να γνωρίζετε. Το εμβόλιο ποιοι το κάνουν;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr

Η μηνιγγίτιδα είναι μια φλεγμονή που εντοπίζεται στις μήνιγγες (δηλ. στις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο) καθώς και το υγρό που βρίσκεται μεταξύ αυτών και που καλείται εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

Πέντε (5) είναι οι κύριες οροομάδες (Α,Β,C,W-135,Y)  του βακτήριου Neisseria Meningitidis ή μηνιγγιτιδόκοκκος που προκαλεί τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Η εξέλιξη της νόσου είναι ταχύτατη και μπορεί να επιφέρει το θάνατο σε διάστημα 24 – 48 ωρών από την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων, τα οποία συχνά μοιάζουν με αυτά της γρίπης, όπως ο πυρετός, ο έμετος και η κεφαλαλγία.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), περίπου 1 στα 10 άτομα που προσβάλλονται καταλήγει παρά τη θεραπεία. Επιπλέον, 1 στα 5 άτομα που επιβιώνουν εμφανίζει σοβαρές μόνιμες αναπηρίες, όπως εγκεφαλική βλάβη, επιληπτικούς σπασμούς, απώλεια της ακοής και μαθησιακές δυσκολίες, ενώ είναι δυνατό να υποστεί μέχρι και ακρωτηριασμό άκρων.

90% ΤΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ Η ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ ΤΥΠΟΥ Β

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η οροομάδα τύπου Β (MenB) ευθύνεται για το 90% των περιστατικών της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου στην Ελλάδα, αλλά και συνολικά στην Ευρώπη. Πρόκειται για νόσο με σοβαρότατες επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην απώλεια της ζωής.

Οι μηνιγγίτιδες διακρίνονται σε οξείες, χρόνιες και κεραυνοβόλες. Τα αίτια που προκαλούν τις μηνιγγίτιδες είναι πολλά, όμως συνηθέστερα οφείλονται σε ιούς ή βακτήρια.

Οι ιογενής μηνιγγίτιδες παρουσιάζονται συνήθως κατά τους χειμερινούς μήνες, με τη γενικότερη έξαρση των ιώσεων, και συνήθως έχουν καλή πρόγνωση.

Οι βακτηριακές μηνιγγίτιδες προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία και συνήθως έχουν πολύ πιο σοβαρή πρόγνωση. Ο Αιμόφιλος της γρίπης, ο Μηνιγγιτιδόκοκκος και ο Πνευμονιόκοκκος είναι τα τρία μικρόβια που ευθύνονται συνήθως για τις βακτηριακές μηνιγγίτιδες.

Ο Αιμόφιλος της γρίπης προκαλεί συχνότερα μηνιγγίτιδα σε βρέφη και παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών. Ο Μηνιγγιτιδόκοκκος προκαλεί μηνιγγίτιδα σε μεγαλύτερα παιδιά και σε ενήλικες και μπορεί να προκαλέσει μικρο-επιδημίες. Και τα τρία μικρόβια φιλοξενούνται συχνά στο ρινοφάρυγγα υγιών ατόμων χωρίς να προκαλούν προβλήματα.

Η μετάδοση της μηνιγγίτιδας γίνεται με τα σταγονίδια που εκπέμπουν οι υγιείς φορείς αυτών των μικροβίων. Τα μικρόβια από το ρινοφάρυγγα που βρίσκονται, μπαίνουν στο αίμα και από εκεί κυκλοφορούν μέχρι τους μήνιγγες. Σπανιότερα η μηνιγγίτιδα μπορεί να προκληθεί από άλλες λοιμώξεις (π.χ. από ωτίτιδες).

Οι κλινικές εκδηλώσεις που προκαλούν οι μηνιγγίτιδες ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, τη γενικότερη κατάσταση του ατόμου και το είδος του μικροβίου. Στα βρέφη η συμπτωματολογία είναι ασαφής και η διάγνωση πολύ δύσκολη.

Η μηνιγγίτιδα δεν είναι εύκολο να αναγνωριστεί στα πρώιμα στάδια, και τα συμπτώματα της μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα της κοινής γρίπης.  Στα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες τα κύρια συμπτώματα που προειδοποιούν για μηνιγγίτιδα είναι ο αιφνίδιος υψηλός πυρετός, η ευερεθιστικότητα,  ο εμετός, η κεφαλαλγία, η δυσκαμψία του αυχένα, η ευαισθησία στο φως, η υπνηλία, ο μυϊκός πόνος και ο πόνος στα πόδια. Σπανιότερα, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει και δερματικό εξάνθημα, κάτι που συνήθως υποδηλώνει βαριά νόσο.

Αν η νόσος δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα τότε ο ασθενής μπορεί να πέσει ακόμα και σε κώμα. Η θεραπεία της μηνιγγίτιδας πρέπει να γίνεται πάντοτε στο νοσοκομείο με τη χορήγηση των κατάλληλων αντιβιοτικών. Όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία τόσο καλύτερη είναι και η έκβαση της νόσου.

Τα κυριότερα συμπτώματα της νόσου  

Στις 4 πρώτες ώρες:

• πυρετός
• λήθαργος
• πόνος στα μάτια
• άρνηση λήψης τροφής
• μη φυσιολογικό χρώμα του δέρματος

21-15 ώρες μετά τα πρώτα συμπτώματα:

• εξάνθημα
• φωτοφοβία
• αυχενική δυσκαμψία

15-24 ώρες μετά τα πρώτα συμπτώματα:

• μη αίσθηση του χώρου
• σηπτικό σοκ

Νεογέννητα και παιδιά μικρής ηλικίας

• Μείωση της όρεξης για φαγητό
• Υψίσυχνο κλάμα
• Ανησυχία
• Υπνηλία
• Υποτονία
• Λήθαργο
• Πυρετό

Ενήλικες

• Πονοκέφαλος
• Πυρετός
• Αυχενική Δυσκαμψία
• Σπασμοί
• Ευερεθιστότητα
• Υπνηλία
• Λήθαργος
• Ναυτία ή έμετοι
• Φωτοευαισθησία (ο ασθενής ενοχλείται όταν κοιτάει το φως)
• Έλλειψη όρεξης φαγητού

Πώς μεταδίδεται ο μηνιγγιτιδόκοκκος;

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος βρίσκεται μέσα στην μύτη πολλών ανθρώπων (30% του γενικού πληθυσμού) χωρίς αυτοί να το γνωρίζουν. Τα άτομα αυτά ονομάζονται φορείς. Οι φορείς μπορούν να μεταδώσουν το μικρόβιο μέσω απλών και καθημερινών ενεργειών όπως ένα φιλί, ή με την χρήση κοινών μαχαιροπήρουνων, από ένα φτάρνισμα ή μέσω του βήχα κλπ. Επίσης, το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό, αποτελεί παράγοντα αυξημένου κινδύνου για να νοσήσουμε από μηνιγγίτιδα όταν εισέλθει το μικρόβιο στον οργανισμό μας.

Τα περισσότερα βρέφη, νήπια και έφηβοι προσβάλλονται από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο μέσω της επαφής με φαινομενικά υγιή μέλη της οικογένειας, ή άτομα του στενού περιβάλλοντός τους, για παράδειγμα φίλους ή ανθρώπους που φροντίζουν παιδιά μικρότερης ή και μεγαλύτερης ηλικίας.

Από τις 5 κύριες ομάδες του μηνιγγιτιδόκοκκου, οι οποίες είναι οι A, B, C, W και Y, η οροομάδα B είναι αυτή που σήμερα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης στην Ευρώπη (90%) αλλά και παγκοσμίως.

Στατιστικά Στοιχεία

Κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν από μηνιγγίτιδα, ή πάσχουν από αναπηρίες  που προκαλούνται από τη μηνιγγίτιδα.

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα, η οποία είναι η πιο σοβαρή και κοινή μορφή, προκαλεί περίπου 170.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο.

Οι επιζώντες της μηνιγγίτιδας βλέπουν τη ζωή τους να αλλάζει ως αποτέλεσμα των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της ασθένειας, οι οποίες μπορεί να είναι κώφωση, εγκεφαλικές βλάβες, κλπ.

Ενώ  η ασθένεια μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών, τα βρέφη, τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν αυξημένο κίνδυνο.

Πολλοί άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια, ούτε γνωρίζουν ότι πολλοί τύποι της μηνιγγίτιδας προλαμβάνονται με εμβολιασμό.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας, μόνο κατά το χρονικό διάστημα του Iανουαρίου 2017, δηλώθηκαν συνολικά 136 κρούσματα μηνιγγίτιδας, από τα οποία τα 135 αφορούσαν την μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο.

Τα περισσότερα κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου εμφανίζονται σε βρέφη και παιδιά έως 4 ετών και ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 15 – 19 ετών.

Τα περισσότερα κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου σημειώνονται κατά τους χειμερινούς μήνες και στην αρχή της άνοιξης. Αντίθετα, τα κρούσματα ιογενούς μηνιγγίτιδας σημειώνονται ως επί το πλείστον από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο. 

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος εκδηλώνεται συνήθως ως σηψαιμία ή μηνιγγίτιδα, που μπορεί να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή.

Όλες οι ηλικιακές ομάδες μπορούν να προσβληθούν από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, αλλά βρέφη, νήπια, έφηβοι και νεαροί ενήλικες αποτελούν τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς. Η μετάδοση μπορεί να γίνει με τον βήχα, το φτέρνισμα και την άμεση σωματική επαφή, όπως το φιλί. 

Η διασπορά των μικροβίων μπορεί να γίνει και με την κοινή χρήση διαφόρων σκευών ή αντικειμένων.

Τα μεγαλύτερα παιδιά παραπονιούνται συνήθως για έντονο πονοκέφαλο, ενώ τα μωρά εκδηλώνουν ανησυχία ή έντονο κλάμα. Ένας άρρωστος από μηνιγγίτιδα μπορεί πιθανώς να παρουσιάσει σπασμούς.

Εμβολιασμός

Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο για την προστασία από όλα τα μικρόβια που μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα.

Για τον μηνιγγιτιδόκοκκο, υπάρχουν εμβόλια για τους τύπους A & C καθώς και το πολυδύναμο εμβόλιο για τους τύπους A,C,Y & W-135. Για τον μηνιγγιτιδόκοκκο της ομάδας Β που προκαλεί και τα πιο πολλά κρούσματα στην Ελλάδα δεν υπάρχει εμβόλιο.

Εάν κάποιος αρρωστήσει και υπάρξει εργαστηριακή επιβεβαίωση ότι ο μηνιγγιτιδόκοκκος που απομονώθηκε ήταν ομάδας A ή C, η χορήγηση του εμβολίου γίνεται σε άτομα «υψηλού κινδύνου» και σε άλλες ειδικές περιπτώσεις εφόσον το κρίνουν οι γιατροί.

Εμβόλιο για τον αιμόφιλο της ομάδας b υπάρχει στην Ελλάδα όπως και σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό το μικρόβιο προκαλεί μηνιγγίτιδα σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά κάτω των 4 ετών. Το εμβόλιο αποτελεί τώρα μέρος του συνηθισμένου προγράμματος εμβολιασμού για όλα τα μωρά.

Εμβόλια που προστατεύουν από την πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα υπάρχουν αλλά συνιστώνται μόνο για άτομα ομάδων υψηλού κινδύνου, για παράδειγμα άτομα με δρεπανοκυτταρική αναιμία ή άτομα που έχουν υποστεί σπληνεκτομή.

Ποιοι πρέπει να κάνουν το εμβόλιο;

• Κυρίως τα βρέφη κάτω του έτους , που είναι και σε μεγαλύτερο κίνδυνο (ηλικίες μεταξύ 4-5 μηνών).
• Οι έφηβοι
• Όποιος δεν επιθυμεί να νοσήσει από μηνιγγίτιδα τύπου Β και δεν έχει αντενδείξεις για να το κάνει (πχ αλλεργία στο ίδιο το εμβόλιο ή σε κάποιο από τα συστατικά του).
• Όλοι όσοι ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου

1) Έχουν ανατομική ασπληνία ή υπολειτουργία του σπληνός

2) Πάσχουν από ανεπάρκεια του συμπληρώματος, της προπερδίνης, του παράγοντα D ή πάσχουν από πρωτοπαθή ανεπάρκεια των αντισωμάτων

3) Πάσχουν από λοιμώξεις του αναπνευστικού

4) Νόσησαν πρόσφατα από γρίπη

5) Εργάζονται σε εργαστήρια ερευνητικά ή διαγνωστικά και διαρκώς έρχονται σε επαφή με μηνιγγιτιδόκοκκο

6) Στρατιωτικό προσωπικό σε καταυλισμούς και περιόδους ασκήσεων

7) Ταξιδιώτες

8) Όσοι είχαν κοντινή επαφή με άτομο που νόσησε από μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο

α) Σε οικία που συγκατοικούν πολλά άτομα
β) Άμεση επαφή με το στόμα ή την μύτη του πάσχοντος (πχ φιλί)
γ) Παιδιά και προσωπικό παιδικών σταθμών, καταυλισμών κλπ

Σε ποιους δεν συνιστάται ο εμβολιασμός;

Το εμβόλιο δεν θα πρέπει να χορηγείται σε παιδιά και σε αυτούς που:

• Παρουσίασαν σοβαρή αλλεργική (αναφυλακτική) αντίδραση σε κάποια προηγούμενη δόση του εμβολίου.
• Παρουσίασαν σοβαρή αλλεργική (αναφυλακτική) αντίδραση σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου.
• Έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Έχουν κάποια αιμορραγική νόσο (αιμορροφιλία ή άλλο νόσημα που επιβραδύνει την πηκτικότητα του αίματος) ή που είναι σε αντιπηκτική θεραπεία .
• Πάσχουν από σοβαρή λοίμωξη με υψηλό πυρετό.
• Κυοφορούν, θηλάζουν, ή προγραμματίζουν εγκυμοσύνη.

Πηγή: Υπουργείο Υγείας.
ΚΕΕΛΠΝΟ
Confederation of Meningitis Organisations Inc. (CoMO)
medlabgr.blogspot.com