Του Άρη Μπερζοβίτη
Παγκόσμια πρόκληση εξακολουθεί να αποτελεί ο καρκίνος για τους επιστήμονες και ο αυξανόμενος επιπολασμός του, ιδιαίτερα στην Ευρώπη που ο πληθυσμός της γερνά, απαιτεί συντονισμένες δράσεις ώστε να αναχαιτιστεί η ανοδική του πορεία. Σήμερα ο καρκίνος είναι σημαντική αιτία νοσηρότητας και, σύμφωνα με στοιχεία, σε περισσότερες από τις μισές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι θάνατοι από καρκίνο ξεπερνούν αυτούς από καρδιαγγειακές παθήσεις.
Εντός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο, έχουν παρατηρηθεί ανισότητες ως προς την αντιμετώπιση τόσο της νόσου όσο και των ασθενών και γι’ αυτό καταβάλλονται προσπάθειες συντονισμού και ενιαίας πολιτικής υγείας. Σε αυτήν εντάσσονται προσπάθειες, όπως η κοινή ευρωπαϊκή δράση JANE (EU Joint Action in Networks of Expertise on Cancer, ΕU4Health Project 101075328, https://jane-project.eu/) που αποσκοπεί στη διαμόρφωση νέων δικτύων εμπειρογνωμοσύνης για την αντιμετώπιση του καρκίνου.
Το έργο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2022 με τη συμμετοχή 16 ευρωπαϊκών χωρών και συντονίζεται από το Fondazione IRCCS, Istituto Nazionale dei Tumori di Milano. Ειδικοί καλούνται να γνωμοδοτήσουν, να βρουν λύσεις και να συντονίσουν ενέργειες, προκειμένου οι καρκινοπαθείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουν πρόσβαση στις ίδιες υπηρεσίες, οι οποίες θα συμβαδίζουν με τις εξελίξεις στον τομέα της ιατρικής και της τεχνολογίας κατά τη διάρκεια της θεραπείας και μετά από αυτήν.
Στη δράση συμμετέχει από την Ελλάδα το Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) και η Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Το ΕΙΕ έχει αναλάβει τη διάδοση των δραστηριοτήτων του JANE και την ευαισθητοποίηση της ιατρικής κοινότητας και των ομάδων στήριξης ασθενών σχετικά με τα δίκτυα εμπειρογνωμόνων που θα αναπτυχθούν μέσω του προγράμματος.
Η δημιουργία αυτών των δικτύων θα οδηγήσει, μεταξύ άλλων, στην κατάρτιση κατευθυντηρίων οδηγιών για την καλύτερη διαχείριση της νόσου ολιστικά προάγοντας τη διεπιστημονική σύνδεση και το συντονισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Με αυτό τον τρόπο οι ασθενείς θα υποστηρίζονται επαρκώς με απώτερο στόχο τη μείωση της θνησιμότητας, την αύξηση της επιβίωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
Στην Ελλάδα ο καρκίνος αποτελεί τη 2η αιτία θανάτου, με ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκριτικά με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, οι Έλληνες εξακολουθούν να καπνίζουν πολύ, έχουν απομακρυνθεί από το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής, δεν αθλούνται αρκετά ενώ δεν υποβάλλονται συχνά σε προληπτικές εξετάσεις. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας σε σχέση με τον καρκίνο είναι κατακερματισμένες, η δε πρόσβαση σε αυτές είναι άνιση ενώ οι υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας είναι ανεπαρκείς.
Ανισότητες όμως υφίστανται και εντός της ΕΕ μεταξύ των κρατών-μελών της και αυτός είναι ο λόγος που τα ποσοστά επιβίωσης διαφέρουν. Για παράδειγμα η θνησιμότητα από πολλούς καρκίνους είναι υψηλότερη στην Ανατολική Ευρώπη από ότι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος. Οι αιτίες είναι πολλές και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την έλλειψη αξιόπιστης επικαιροποιημένης πληροφόρησης των ασθενών, την ανομοιογένεια στις υπηρεσίες προσυμπτωματικού ελέγχου, την άνιση πρόσβαση σε θεραπείες, την ελλιπή οργάνωση, τις οικονομικές δυσκολίες της κάθε χώρας. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ενιαία και ολιστική αντιμετώπιση του καρκίνου πανευρωπαϊκά, σε επίπεδο πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης, θεραπείας και επιβίωσης.
To έργο JANE έρχεται να απαντήσει στις παραπάνω προκλήσεις στοχεύοντας στη διαμόρφωση επτά νέων δικτύων εμπειρογνωμοσύνης (ΝοΕs) σχετικών με τον καρκίνο, στους ακόλουθους τομείς: Εξατομικευμένη πρόληψη, Επιβίωση, Ανακουφιστική φροντίδα, Τεχνολογίες -omics, Ιατρικοί πόροι υψηλής τεχνολογίας, Καρκίνοι κακής πρόγνωσης, και Καρκίνος εφήβων και νεαρών ενηλίκων.
Τα NoEs θα προωθήσουν τη συνεργασία και την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των κρατών-μελών που συμμετέχουν και θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και βέλτιστων πρακτικών, στη διευκόλυνση της έρευνας και της καινοτομίας, στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και τελικά στη βελτίωση της πολιτικής υγείας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο σε όλους τους επιμέρους τομείς. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σε όλα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης της ΕΕ, προκειμένου να βελτιωθούν οι κλινικές πρακτικές προς όφελος των ασθενών, με βάση τις εξελίξεις στην ιατρική ακριβείας και το σχεδιασμό εξατομικευμένων θεραπειών.
Ο καρκίνος δεν γνωρίζει γεωγραφικά και κοινωνικά σύνορα. Έτσι, όλοι οι συμμετέχοντες στο JANE εργάζονται για να διευρύνουν τις γνώσεις της επιστημονικής κοινότητας για τον καρκίνο και να τις μοιραστούν, να φέρουν κοντά εμπειρογνώμονες διαφόρων ειδικοτήτων, φορείς και οργανισμούς, να δώσουν λύσεις για κάθε κράτος μέλος, λαμβάνοντας υπόψη τα μοναδικά χαρακτηριστικά των συστημάτων υγείας τους, να εξαλείψουν τις ανισότητες στην παροχή ογκολογικής περίθαλψης στην Ευρώπη, ώστε όλοι οι πολίτες της να λαμβάνουν τη βέλτιστη φροντίδα.
