Νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας για να έχουμε χρόνια πολλά και καλά!…

Αν και τα τελευταία 20 χρόνια το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα αυξάνεται και είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (81,1 έτη έναντι 80,6 έτη), η χώρα αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως η αύξηση της νοσηρότητας, που οφείλεται στον τρόπο ζωής που ακολουθούμε, ο υψηλός επιπολασμός του καπνίσματος και οι υψηλοί δείκτες αύξησης του σωματικού βάρους και παχυσαρκίας, που συμβάλλουν στην κακή κατάσταση της υγείας του πληθυσμού και προκαλούν πιέσεις στο σύστημα υγείας, η θνησιμότητα από μη μεταδοτικές ασθένειες (π.χ. καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνος, ΧΑΠ), η αύξηση του επιπολασμού και της επίπτωσης των μεταδοτικών νοσημάτων (π.χ. λοίμωξη από HIV, ηπατίτιδα), η πολυνοσηρότητα μεταξύ των ηλικιωμένων, καθώς και η επιδείνωση της ψυχικής υγείας του πληθυσμού, λόγω των επιδεινούμενων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών την τελευταία δεκαετία και της έλλειψης συστηματικών προγραμμάτων αγωγής και πρόληψης. 

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ για την κατάσταση της υγείας των Ελλήνων, το 42% όλων των θανάτων στην Ελλάδα μπορούν να αποδοθούν σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου (έναντι 39 % στην ΕΕ). Παράλληλα η έκθεση επισημαίνει ότι τα άτομα άνω των 65 ετών ζουν πλέον λιγότερα έτη υγιούς ζωής. Ειδικότερα στην ηλικία των 65 ετών η Ελληνίδα γυναίκα μπορεί να προσδοκά να ζήσει άλλα 21,3 έτη, αλλά μόνο το ένα τρίτο αυτών θα είναι απαλλαγμένα από αναπηρίες. Ομοίως, οι άντρες μπορούν να προσδοκούν να ζήσουν περίπου το 40% των υπόλοιπων 18,5 ετών με υγεία. Η αντιμετώπιση, λοιπόν, αυτών των παραγόντων θα δώσει τη δυνατότητα όχι μόνο να έχουμε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, αλλά και να παραμένουμε υγιείς. 

Αυτός είναι και ο βασικός στόχος του νέου νομοσχέδιου του υπουργείου Υγείας με τον τίτλο: «Πρόληψη, Προστασία και Προαγωγή της Υγείας – Ανάπτυξη των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας», το  οποίο άλλωστε ήταν ανάμεσα στους βασικούς άξονες του Προγράμματος Υγείας που είχε ανακοινώσει προεκλογικά ο σημερινός πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Το νομοσχέδιο αυτό μετά από τη δημόσια διαβούλευση έχει προωθηθεί για ψήφιση στη Βουλή (δείτε εδώ).

Στην αιτιολογική έκθεση του Σ/Ν ((δείτε εδώ) σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι «το σύστημα υγείας της Ελλάδας είναι νοσοκομειοκεντρικό, δίνοντας έμφαση στη θεραπεία της νόσου και όχι στην πρόληψη αυτής. Στον 21ο αιώνα οφείλουμε να δώσουμε έμφαση στην υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών (διακοπή καπνίσματος, άσκηση, διατροφή) κυρίως από όσους βρίσκονται σήμερα στη μέση ηλικία (40+), αλλά και από τα παιδιά σχολικής ηλικίας.  Οι τάσεις στους παράγοντες κινδύνου, όπως τα υψηλά ποσοστά καπνίσματος μεταξύ των ενηλίκων και η παχυσαρκία στα παιδιά, επιβάλλουν τη θέσπιση εθνικών προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου, επιβολής της απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους και προώθησης αλλαγών στον τρόπο ζωής και ειδικότερα στη διατροφή και την άσκηση. 

Οι τρείς βασικοί άξονες του σχεδίου νόμου αφορούν:

– στο πεδίο της νέας δημόσιας υγείας, το οποίο υπερβαίνει τα παραδοσιακά όρια της υγιεινής και της πρόληψης και επεκτείνεται σε διατομεακές παρεμβάσεις για: α) τη μείωση των παραγόντων κινδύνου, β) την αλλαγή του τρόπου ζωής και του οικολογικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στο οποίο οι πολίτες γεννιούνται, μεγαλώνουν, εκπαιδεύονται, εργάζονται και ζουν και γ) τη μείωση των ανισοτήτων, 

– στις προτεινόμενες στρατηγικές και  

– στα θεσμικά όργανα περί τη δημόσια υγεία. 

Στις βασικές διατάξεις του Σ/Ν περιλαμβάνονται τα εξής:

– Διαμορφώνεται πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία, το οποίο καθορίζει τις επιμέρους δράσεις και τα προγράμματα για την προαγωγή της υγείας των πολιτών, ενώ περιλαμβάνει τους στόχους δημόσιας υγείας – εκπεφρασμένους σε μετρήσιμους δείκτες – και τα μέσα επίτευξης αυτών για την προσεχή πενταετία. Επίσης περιλαμβάνει Ειδικά Σχέδια Δράσης, όπως αυτά που αφορούν σε ειδικές ομάδες πληθυσμού, όπως είναι τα άτομα με λοίμωξη από τον ιό HIV, ηπατίτιδες, ψυχοκοινωνικές διαταραχές και εν γένει μεταδοτικά και μη μεταδοτικά νοσήματα, καθώς και οι ασθενείς που χρήζουν ανακουφιστικής φροντίδας. Η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας εκπονεί Ετήσια Έκθεση για την Υγεία του Πληθυσμού, η οποία υποβάλλεται από τον Υπουργό Υγείας, για ενημέρωση, στο Υπουργικό Συμβούλιο και την Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής. Η Ετήσια Έκθεση για την Υγεία του Πληθυσμού παραθέτει με βάση τη σύγχρονη μεθοδολογική και επιστημονική προσέγγιση τα ακόλουθα κατ’ ελάχιστον: το σύνολο των διαθέσιμων δεδομένων, αναφορικά με τις αιτίες νοσηρότητας του πληθυσμού της Χώρας, το σύνολο των διαθέσιμων δεδομένων, αναφορικά με την έκθεση του πληθυσμού της Χώρας στους βασικούς παράγοντες κινδύνου για την υγεία, όπως και την ποσοτικοποίηση των προτεινόμενων στόχων, καθώς και τη μεθοδολογία μέτρησης αυτών.

– Η Πολιτεία έχει την υποχρέωση ανάληψης δράσεων πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις και τις ενέργειες, που έχουν στόχο τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης νοσημάτων και πραγματοποιούνται πριν από την εμφάνιση αυτών. Ως τέτοιες δράσεις και ενέργειες ενδεικτικά αναφέρονται οι εμβολιασμοί, η φυσική άσκηση και η αποφυγή καπνίσματος. Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις, που έχουν στόχο την πρώιμη ανίχνευση μιας υπάρχουσας, αλλά όχι κλινικά ορατής νόσου, προκειμένου η πρόγνωση της νόσου να καθίσταται πλέον ευνοϊκή. Ως τέτοιες παρεμβάσεις ενδεικτικά αναφέρονται τα προγράμματα μαζικού προσυμπτωματικού ελέγχου για τους διαφόρους τύπους καρκίνου και η εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Η τριτογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις, που έχουν στόχο την πρόληψη της ανικανότητας, την αποκατάσταση των βλαβών, καθώς και την πρόληψη των υποτροπών από μία κλινικά ορατή νόσο. Ως τέτοιες παρεμβάσεις ενδεικτικά αναφέρονται η φυσικοθεραπεία στις περιπτώσεις αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και η παροχή ανακουφιστικής φροντίδας σε βαρέως πάσχοντες.

– Θεσπίζεται το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης με την ονομασία «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ», το οποίο αποτελείται από δράσεις δημόσιας υγείας στα πεδία της πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, που υλοποιούνται με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας και παρέχονται δωρεάν από τους οριζόμενους στο πρόγραμμα δημόσιους ασφαλιστικούς φορείς. Το Εθνικό Πρόγραμμα «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» αποτελείται από τα ακόλουθα επιμέρους προγράμματα δημόσιας υγείας προς όφελος της υγείας των πολιτών:

Α) Σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης τα προγράμματα αυτά είναι:

• Το Εθνικό Πρόγραμμα Προαγωγής της Υγιεινής Διατροφής και της Σωματικής Άσκησης (ΕΠΠΣΑΥΔ) για τον έλεγχο και τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου, που σχετίζονται με την κακή διατροφή και την έλλειψη της σωματικής άσκησης. 
  Βασικοί άξονες εφαρμογής του παρόντος προγράμματος ως προς την προαγωγή της υγιεινής διατροφής είναι:
  Η υλοποίηση σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατά προτεραιότητα σε εκπαιδευτικούς παιδιών σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Η υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των γονέων και του γενικού πληθυσμού για τα οφέλη της υγιεινούς διατροφής. Η αναθεώρηση του ρυθμιστικού πλαισίου σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία και δημόσιους φορείς με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων και την ενίσχυση της ασφάλειάς τους σε συνάρτηση με τους βασικούς διατροφικούς κινδύνους. Η συνεργασία της Πολιτείας με τη βιομηχανία τροφίμων για τη βελτίωση της σύστασης κατά την παραγωγή τυποποιημένων βιομηχανικών τροφών με στόχο τη μείωση προσθήκης άλατος, σακχάρων, κορεσμένων λιπαρών οξέων και βιομηχανικώς παραγομένων trans λιπαρών οξέων.  Η διαμόρφωση κοινών συνεργείων ελέγχου των συναρμόδιων αρχών και δημόσιων φορέων ως προς την τήρηση των υγειονομικών διατάξεων, ιδίως σε κυλικεία σχολείων και σε αντίστοιχους χώρους εστίασης στην εργασία.
  Οι αντίστοιχοι άξονες εφαρμογής του Προγράμματος ως προς την ανάδειξη του ρόλου της φυσικής άσκησης είναι:
  Η εφαρμογή παρεμβατικών προγραμμάτων για τη βελτιστοποίηση των χώρων και των όρων άθλησης στο σχολικό περιβάλλον.  Η παροχή δυνατότητας στο μαθητικό δυναμικό της χώρας για συμμετοχή σε πρόσθετες, οργανωμένες με την πρωτοβουλία της πολιτείας, αθλητικές δραστηριότητες εντός και εκτός του υφιστάμενου σχολικού προγράμματος φυσικής αγωγής. Η διαμόρφωση κινήτρων για την ανάπτυξη ή την επέκταση προγραμμάτων φυσικής αγωγής και άσκησης στους χώρους εργασίας. Η υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού σε ό,τι αφορά τα πλεονεκτήματα της φυσικής άσκησης.
• Το Εθνικό Πρόγραμμα Αντιμετώπισης του Αλκοόλ για τον περιορισμό των παραγόντων κινδύνου από την έκθεση στο αλκοόλ και την ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων, που επιδρούν στην επίπτωση της συγκεκριμένης διαταραχής.
  Οι βασικοί άξονες εφαρμογής του παρόντος προγράμματος είναι η ακόλουθοι:
  Η εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων κυρίως στα σχολεία για τις βλαπτικές συνέπειες της έκθεσης στο αλκοόλ και της κατάχρησής του. Η εντατικοποίηση ελέγχων στα σημεία διάθεσης αλκοόλ ιδίως ως προς κάθε πράξη παράνομης διάθεσης σε ανηλίκους. Η επικαιροποίηση και η αυστηροποίηση των κυρώσεων για τις παραβάσεις, που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Η ενίσχυση των κέντρων απεξάρτησης και η εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού με έμφαση στους ανηλίκους, τους οδηγούς και τις εγκύους. Η διαμόρφωση δομών τηλεφωνικής υποστήριξης και επικοινωνίας ως προς την εξάρτηση από το αλκοόλ.
• Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών που απευθύνεται σε ειδικές και ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, παιδιά, ανηλίκους και ενηλίκους, μετακινούμενους πληθυσμούς, και πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο και περιλαμβάνει τα προγράμματα εμβολιασμών όλων των ανωτέρω. Στο πλαίσιο υπουργικής απόφασης θα ορίζεται η ομάδα του πληθυσμού ως προς την οποία θα καθίσταται υποχρεωτικός ο εμβολιασμός με καθορισμένο εμβόλιο. Σε περιπτώσεις εμφάνισης κινδύνου διάδοσης μεταδοτικού νοσήματος, που ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, μπορεί να επιβάλλεται δυνάμει απόφασης του Υπουργού Υγείας, μετά από σχετική γνωμοδότηση της ΕΕΔΥ, υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού με σκοπό την αποτροπή της διάδοσης της νόσου. Με την ανωτέρω απόφαση ορίζεται η ομάδα του πληθυσμού ως προς την οποία καθίσταται υποχρεωτικός ο εμβολιασμός με καθορισμένο εμβόλιο, η τυχόν καθορισμένη περιοχή υπαγωγής στην υποχρεωτικότητα, το χρονικό διάστημα ισχύος της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού, το οποίο πρέπει πάντοτε να αποφασίζεται ως έκτακτο και προσωρινό μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας για συγκεκριμένη ομάδα του πληθυσμού, η ρύθμιση της διαδικασίας του εμβολιασμού και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.

Β) Σε επίπεδο δευτερογενούς πρόληψης τα προγράμματα αυτά είναι:

• Το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου (ΕΠΠΕ), το οποίο απευθύνεται στον γενικό πληθυσμό για την πρώιμη ανίχνευση νοσημάτων υψηλού επιπολασμού. Στο ΕΠΠΕ εμπεριέχονται δράσεις πρόληψης, με πρωταρχική την καθιέρωση προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων των πολιτών για τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την έγκαιρη διάγνωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής.  Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Υγείας προσδιορίζεται η κάθε επιμέρους αναλαμβανόμενη δράση πρόληψης της υγείας των πολιτών με την καθιέρωση των ενδεδειγμένων επιστημονικά προληπτικών εξετάσεων, όπως εξειδικεύονται ανά νόσημα, ηλικία και φύλο, ορίζονται οι προϋποθέσεις συμμετοχής των πολιτών στο ΕΠΠΕ, ο τρόπος εγγραφής και η διαδικασία συμμετοχής τους, υποδεικνύονται οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, που συμπράττουν στην υλοποίηση της συγκεκριμένης δράσης, καθορίζεται ως μηδενική η συμμετοχή των πολιτών στην αναλογούσα δαπάνη διενέργειας της συγκεκριμένης δράσης πρόληψης σε όλους τους συμμετέχοντες φορείς, εφόσον αυτή διενεργείται υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις συμμετοχής, και ορίζεται η διαδικασία επικαιροποίησης του προγράμματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
• Το Εθνικό Πρόγραμμα Συστηματικού Προγεννητικού και Περιγεννητικού Ελέγχου, το οποίο απευθύνεται στον πληθυσμό για την προάσπιση της υγείας του κατά την προγεννητική και περιγεννητική περίοδο. Περιλαμβάνει δέσμη των επιστημονικά συνιστώμενων εργαστηριακών ελέγχων κατά την προγεννητική περίοδο, καθώς και την επέκταση του Εθνικού Προγράμματος Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών, ώστε η πρώιμη διάγνωση να αφορά στο σύνολο των σπάνιων, αλλά σοβαρών νοσημάτων, που επιδέχονται θεραπείας και μπορούν να καταστούν ελεγχόμενα. 

Γ) Σε επίπεδο τριτογενούς πρόληψης:

• Το Εθνικό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικής Ένταξης και Αποκατάστασης για άτομα με σοβαρά Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα (ΕΠΨΕΑΑΨΠ), το οποίο περιλαμβάνει παρεμβάσεις, που αφορούν στην εργασιακή ένταξη των ατόμων αυτών, στοχεύοντας στη μείωση του φορτίου των ψυχικών διαταραχών στους πάσχοντες, τις οικογένειές τους και την κοινότητα γενικά.

Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας, Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων προσδιορίζονται το περιεχόμενο, καθώς και κάθε επιμέρους αναλαμβανόμενη δράση διεύρυνσης των Προγραμμάτων υπέρ της υγείας των πολιτών με την καθιέρωση των ενδεδειγμένων επιστημονικά μεθόδων, όπως εξειδικεύονται ανά νόσημα, ηλικία και φύλο, ορίζονται οι διαδικαστικές προϋποθέσεις συμμετοχής των πολιτών στα προγράμματα, ο τρόπος εγγραφής και η διαδικασία συμμετοχής τους, υποδεικνύονται οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, που συμπράττουν στην υλοποίηση της συγκεκριμένης δράσης, καθορίζεται ως μηδενική η συμμετοχή των πολιτών στην αναλογούσα δαπάνη διενέργειας της συγκεκριμένης δράσης πρόληψης σε όλους τους συμμετέχοντες δημόσιους φορείς, εφόσον αυτή διενεργείται υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις συμμετοχής και ορίζεται η διαδικασία επικαιροποίησης του προγράμματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα.