Δερματικές βλάβες μπορεί να προκληθούν μετά από τυχαία επαφή ή δήγμα από υδρόβιους οργανισμούς, με αποτέλεσμα δερματικά εξανθήματα και σε κάποιες περιπτώσεις εμφάνιση συστηματικών αντιδράσεων. Όπως επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης (καθηγητής Δερματολογίας, π. Αντιπρύτανης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, πρόεδρος της Επιτροπής Ιαματικών Πηγών) η δερματική αντίδραση εξαρτάται από την έκταση της προσβεβλημένης περιοχής, από τη διάρκεια της επαφής, την ανατομική θέση, καθώς και τη γενική κατάσταση της υγείας τους ασθενούς, όπως και το είδος του εκάστοτε δηλητήριου.
Το φάσμα των υπεύθυνων θαλάσσιων οργανισμών σχετίζεται με τη γεωγραφική κατανομή τους. Σύμφωνα με τον κ. Κουσκούκη στη χώρα μας και κατ’ επέκταση στη Μεσόγειο συχνότερα υπεύθυνοι είναι οι ακόλουθοι οργανισμοί:
1. Cnidarians κοιλεντερωτά (τσούχτρες, μέδουσες, ανεμώνες και κοράλλια). Χαρακτηρίζονται από παρουσία οργανυλίων (νηματοκύστες) με δηλητήριο, που αποτελεί ένα πρωτεϊνικό μείγμα με φλεγμονώδη, νεκρωτική, αιμολυτική και νευρολογική δράση, το οποίο εγχύουν μέσω της επαφής με το δέρμα. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε μια άμεση τοξική αντίδραση, αλλά και την ενεργοποίηση ανοσολογικών μηχανισμών. Κλινικά εμφανίζεται με έντονο καυστικό πόνο, ερυθρές αιμορραγικές πλάκες και κνιδωτικό, φυσαλιδώδες, αιμορραγικό ή ακόμη και νεκροελκωτικό εξάνθημα. Πιθανόν να εμφανιστούν συστηματικά συμπτώματα, όπως ναυτία, έμετος, δύσπνοια, συριγμός, αναπνευστική και καρδιακή δυσλειτουργία. Θεραπευτικά συστήνεται άμεση έξοδος από τη θάλασσα (αποφυγή πνιγμού), τοπικά χρήση ζεστού θαλάσσιου νερού ή ξυδιού και απομάκρυνση των νηματίων με πετσέτα. Αποφεύγουμε τη χρήση γλυκού νερού, αμμωνίας και οινοπνεύματος. Δεν τρίβουμε την προσβεβλημένη περιοχή και δεν αφαιρούμε τα πλοκάμια με γυμνά χέρια. Σε αλλεργική αντίδραση χορηγούνται από το γιατρό αντιισταμινικά, συστηματικά κορτικοστεροειδή και αδρεναλίνη.
2. Εχινοί-αστερίες (εχινοδέρματα). Η δερματική αντίδραση οφείλεται στη διείσδυση της άκανθας στο δέρμα, αλλά και σε δραστικά συστατικά που καλύπτουν εξωτερικά την άκανθο. Κλινικά συνοδεύεται με έντονο τοπικό άλγος και αργότερα με την εμφάνιση βλατιδωδών κοκκιωμάτων. Θεραπευτικά συστήνεται εμβύθυνση του τραυματισμένου μέλους σε ζεστό νερό και απομάκρυνση των ακίδων με ξύδι ή χειρουργικό τρόπο. Επί εμφάνισης κοκκιωμάτων τα αντιμετωπίζουμε με κρυοχειρουργική ή χειρουργική εκτομή.
3. Δηλητηριώδη κεντρίσματα ψαριών (σκορπίνα, πετρόψαρο, γατόψαρο). Συνοδεύεται κλινικά με οξύ άλγος και συνοδό οίδημα, ερυθρότητα και θερμότητα, σπάνια κεφαλαλγία και καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια. Η θεραπεία συνίσταται σε εμβύθυνση του τραύματος σε ζεστό νερό, πλύσεις με αλατόνερο, ισχυρά αναλγητικά και αντιβιοτικά. Επί επιπλοκών και συστηματικών συμπτωμάτων διακομιδή σε νοσοκομείο.
4. Θαλάσσιο φίδι (από τα πιο επικίνδυνα ζώα της θάλασσας). Με το δήγμα εγχύονται ισχυρές νευροτοξίνες που προκαλούν συστηματικά συμπτώματα, όπως ναυτία, έμετος, πάρεση, διαταραχές όρασης και καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια. Η αντιμετώπιση συνίσταται στην εφαρμογή πιεστικού επιδέσμου πάνω από το σημείο του δήγματος, ακινητοποίηση του άκρου και άμεση μεταφορά σε νοσοκομείο για περαιτέρω αντιμετώπιση.
5. Σαλάχι. Ο τραυματισμός προέρχεται από κέντρισμα με την ουρά του. Συστήνεται εμβύθυνση του τραυματισμένου μέλους σε ζεστό νερό και άμεση διακομιδή σε νοσοκομείο.
6. Σμέρνα ή μύραινα. Το δήγμα προκαλείται από τα αιχμηρά και πολυάριθμα δόντια της με συνέπεια οξύ άλγος. Αναγκαία η προσπάθεια για έλεγχο της αιμορραγίας και άμεση μεταφορά σε νοσοκομείο.
7. Φύκια, σπόγγοι και θαλάσσια βρύα. Προκαλούν ερύθημα, οίδημα, κνησμό και βλατιδοφυσαλιδώδεις αντιδράσεις από το δέρμα. Θεραπευτικά αντιμετωπίζεται με τοπικά και συστηματικά κορτικοστεροειδή. Για τους σπόγγους εφαρμόζουμε κολλητική ταινία για την απομάκρυνση των κεντριών από το δέρμα.
