Πώς να αντιμετωπίσετε τη μελαγχολία των Χριστουγέννων

Της Αγγελικής Κουρή
Ψυχολόγου MSc – Σύμβουλου Ψυχικής Υγείας

Σχεδόν πιεστική, απειλητική μοιάζει για κάποιους από εμάς η έλευση των χριστουγεννιάτικων γιορτών. Το λαμπύρισμα από τα φωτάκια είναι αδιάκριτα εκτυφλωτικό, φωτίζει, χωρίς τη θέλησή μας τις σκοτεινές μας πλευρές, τα προβλήματα, τις ελλείψεις μας, τις ανάγκες μας και ο Άγιος Βασίλης είναι μόνο ένας απρόσκλητος, ενοχλητικός επισκέπτης…

«Ακούω να λένε πολλοί γύρω μου: «Δε θέλω να έρθουν τα Χριστούγεννα, με μελαγχολούν», ακούω να λένε πολλοί γύρω μου, με σχεδόν ένοχο ύφος, λες και δε θα έπρεπε να νιώθουν έτσι, λες και υποτιμούν την υπέρτατη αξία ή προδίδουν κάτι, ένα παιδικό όνειρο, μια ελπίδα, μια προσδοκία. Τι προσδοκία είναι αυτή; Η προσδοκία της αόριστης ευτυχίας, της γενικευμένης χαράς, που ακόμα κι αν δε τη νιώθουμε, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας από εμάς, εξαναγκάζουμε τον εαυτό μας να τη νιώσει. Έστω και προσποιητά, έστω και βεβιασμένα, γιατί αλλιώς θα είμαστε μοναχικά διαφορετικοί. Πως γίνεται να μη με συγκινούν οι στολισμένες βιτρίνες; Πως γίνεται να με εκνευρίζουν οι χριστουγεννιάτικες μελωδίες; Πως γίνεται να θέλω να πατήσω το μαγικό κουμπί του χρόνου και να ξαναγυρίσω στην καθημερινότητά μου, όπου και ο τελευταίος κόκκος χρυσόσκονης θα έχει πλέον εξαφανιστεί και επιτέλους θα δικαιούμαι να είμαι, όπως πραγματικά αισθάνομαι, χωρίς μια ψεύτικη χαμογελαστή μάσκα;

Τι μας συμβαίνει

Η περίοδος των χριστουγεννιάτικων διακοπών δείχνει να υπόσχεται πολλά, αλλά τελικά μερικές φορές νιώθουμε να μας εξαπατά, να μας ξεγελά. Σαν να αποκτούν τα πάντα μια υπερβολική διάσταση. Είναι η εποχή που κάνουμε τον προσωπικό μας απολογισμό του έτους, είναι η εποχή που θα πρέπει να είμαστε αγαπημένοι και να βρισκόμαστε ανάμεσα σε αγαπημένα πρόσωπα, είναι η εποχή που η υπερκατανάλωση αγαθών μετατρέπεται σε βασική ανάγκη. Είναι η εποχή, κατά την οποία η γέννηση, συμβολίζει μια νέα αρχή. Τα μίση, οι προδοσίες, οι συγκρούσεις και όλα αυτά τα «αρνητικά», πλην ανθρώπινα συναισθήματα, δε βρίσκουν χώρο στις γιορτές αυτές, δε χωράνε στην εικόνα που θέλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας.

Τι γίνεται όμως όταν, αυτή η νέα αρχή μας τρομάζει ή μας βρίσκει ήδη κουρασμένους, ψυχικά και σωματικά; Τι γίνεται όταν, κατά τον ετήσιο απολογισμό, μετράμε απώλειες; απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, απώλεια της δουλειάς μας, της υγείας μας, απώλεια του αισθήματος ασφάλειας και αισιοδοξίας για το μέλλον; Τι γίνεται όταν συναισθήματα προδοσίας, μοναξιάς, υπαρξιακού κενού, απογοήτεσης μας πλημμυρίζουν; Και επίσης, τι γίνεται όταν δεν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα για την κάλυψη των εορταστικών –και όχι μόνο- αναγκών; Μελαγχολούμε και αυτομάτως τοποθετούμαστε στο περιθώριο, μακριά από τα εορταστικά φώτα, μακριά από το περίφημο πνεύμα των Χριστουγέννων.

Τι μπορεί να βοηθήσει

Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν έτοιμες, γενικεύσιμες και συγκεκριμένες «συνταγές», που να μας βοηθούν να ξεπεράσουμε τη μελαγχολία των γιορτών. Και αυτό, γιατί το να τη ξεπεράσουμε αποτελεί ακόμα μια προσδοκία που θέτουμε πιεστικά στον εαυτό μας, η οποία μας ξαναφέρνει στο ίδιο ανεπιθύμητο αποτέλεσμα : το να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώσει αυτό που πραγματικά του συμβαίνει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Παρόλα αυτά, γενικά μιλώντας, θεωρώ ότι μπορεί να βοηθήσει:

– να ξανα-πλησιάσουμε τον εαυτό μας. Να προσπαθήσουμε να «ακούσουμε» ποιές είναι οι ουσιαστικές ανάγκες του. Να αποδεχτούμε τις δυσκολίες μας, τον πόνο, τη θλίψη μας, ως κομμάτι της ζωής μας στο «εδώ και τώρα» μας. Και ίσως, όταν τέτοια συναισθήματα είναι επίμονα, έντονα, διαρκούν και δεν μπορούμε να τα διαχειριστούμε, να προσφέρουμε στον εαυτό μας το δώρο του να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό, που να μπορέσει να μας ενσυναισθανθεί, χωρίς να μας κρίνει και χωρίς να μας επιβαρύνει με επιπλέον προσδοκίες.

– να αποδεχτούμε τον εαυτό μας. Αποδοχή του εαυτού μας σημαίνει και το να μην προσπαθούμε πιεστικά να είμαστε κάτι, ή κάπως που δεν είμαστε στην πραγματικότητα, στο παρόν μας. Αν δε νιώθουμε χαρά, δε χρειάζεται να υποκρινόμαστε τους χαρούμενους. Εξάλλου, κανείς δε θα είναι ευχαριστημένος από ένα τέτοιο ψεύτικο αποτέλεσμα.

– να αφιερώσουμε λίγο από το χρόνο μας σε συναντήσεις με πρόσωπα που πραγματικά μας αγαπούν και μας νοιάζονται, είτε αυτοί αποτελούνται από την οικογένεια, είτε από αληθινούς φίλους. Ουσιαστικά, να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αυθεντικότητας. Να μιλήσουμε για τα όποια συναισθήματά μας, μοιραζόμενοι τη ζεστασιά της επαφής με κοντινούς μας ανθρώπους.

– να θυμόμαστε, κατά τη διαδικασία απολογισμού της χρονιάς που τελειώνει, ότι η στείρα κριτική ποτέ δε βοήθησε κανέναν. Ακόμα και τα φαινομενικά λάθη ή τις ανεπάρκειές μας, αν καταφέρουμε να τα προσεγγίσουμε, να τα «αγκαλιάσουμε», με σκοπό να τα κατανοήσουμε, τότε οδηγούμαστε στην εξέλιξη. Και σίγουρα, βοηθάει όχι μόνο η αναγνώριση των λαθών μας, αλλά και η επιβράβευση, που καμιά φορά ξεχνάμε να δώσουμε στον εαυτό μας, για καταστάσεις τις οποίες διαχειριστήκαμε αποτελεσματικά και βοηθητικά.

– να επαναπροσδιορίσουμε το προσωπικό νόημα της ζωής μας. Τι μετράει περισσότερο για μας ; πως μας καθόρισαν κάποια σημαντικά γεγονότα και με ποιό τρόπο αυτά συνέβαλαν στην αυτογνωσία μας;

Αν οι ημέρες των χριστουγεννιάτικων γιοτρών συμβολίζουν τη χαρά μιας νέας αρχής, τότε ίσως να μπορούν και να συμβολίσουν και τη χαρά της αμφισβήτησης των στερεοτύπων και την ανακάλυψη της προσωπικής μας αξίας στα πράγματα. Τα Χριστουγεννα δεν πρέπει να είμαστε χαρούμενοι, μόνο και μόνο επειδή είναι Χριστούγεννα. Αποδεχόμενοι αυτήν τη απελευθερωτική σκέψη, μπορεί να βρούμε την υποκειμενική μας πηγή χαράς σε αυτό που λέμε «Χριστούγεννα», καθρεφτιζόμενος ο εαυτός μας στις μεγάλες, αστραφτερές χριστουγεννιάτικες μπάλες!