Της Μαρίας Τσιάκα* Πρόεδρου του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
Η έναρξη των Διατροφικών Διαταραχών γίνεται κυρίως στην εφηβική ηλικία χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση τους στην παιδική ή και στην ενήλικη ζωή. Η ανορεξία πλήττει περίπου το 1% έως 4% του πληθυσμού, με μέσο όρο ηλικία έναρξης τα 15 έτη. Η νευρική βουλιμία το 2% του πληθυσμού με μέσο όρο τα 17 έτη, ενώ η αδηφαγική διαταραχή το 3% έως 4% με μέσο όρο τα 20 έτη. Το 11,5% νοσεί από άτυπές μορφές συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων σίτισης που αντιμετωπίζουν βρέφη και παιδιά. Σοβαρές ιατρικές επιπλοκές, καθώς και το αυξημένο ποσοστό αυτοκτονιών ιδιαίτερα στην ανορεξία καθιστούν τις Διατροφικές Διαταραχές μια επικίνδυνη ασθένεια.
Η έντονη δυσαρέσκεια για το σώμα, η αρνητική εικόνα σώματος και μια διαταραγμένη σχέση με την τροφή αποτελούν μερικούς από τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες που μπορεί να επιταχύνουν την ανάπτυξη των διατροφικών διαταραχών. Ακόμα όμως και αν δεν οδηγηθεί κάποιος στη Διατροφική Διαταραχή, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα εγκλωβιστεί σε μια ατέρμονη διαταραγμένη σχέση με την τροφή και το σώμα του.
Οι παράγοντες προδιάθεσης των Διατροφικών Διαταραχών είναι η αλληλεπίδραση βιολογικών, γονιδιακών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραμέτρων. Η επιρροή των Μέσων, όπως τα περιοδικά και η τηλεόραση, θεωρείται ως ένας από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, καθώς προωθούν συστηματικά ως υπέρτατη αξία το πρότυπο ιδανικό λεπτό σώμα χωρίς καμπύλες και λίπος.
Το «τέλειο» σώμα, η μεγάλη παγίδα
Την τελευταία δεκαετία τα social media αντικαθιστούν με ραγδαίους ρυθμούς τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης διευκολύνοντας και προωθώντας ταυτόχρονα την αλληλοεπίδραση εκατομμυρίων χρηστών μεταξύ τους. Η εικόνα σε συνδυασμό με την προπαγάνδα που ασκείται γύρω από τα στερεότυπα, αυξάνουν τον κίνδυνο των Διατροφικών Διαταραχών. Για παράδειγμα, το 1/3 των βίντεο που κυκλοφορούν στο YouTube θα μπορούσαν να καταταχθούν στην κατηγορία “pro-anorexia”, δηλαδή υπέρ της προώθησης της ανορεξίας, καθώς οι θεάσεις τους φτάνουν στα επίπεδα εκείνων που αποσκοπούν στην πραγματική ενημέρωση των συνεπειών της ασθένειας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο Facebook, καθώς η έκθεση σε εικόνες των άλλων οδηγεί συχνά νεαρές γυναίκες στο να αναπτύξουν αρνητική εικόνα σώματος, λόγω της συνεχούς σύγκρισης του σώματος τους με εκείνο των άλλων χρηστών. Δυο πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η συχνή πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυξάνει τα συμπτώματα που συσχετίζονται με την βουλιμία, την εμμονή με το βάρος και την υπεργυμναστική.
Επίσης, η συνεχής ενασχόληση με το ανέβασμα φωτογραφιών και selfie στο Facebook και το Instagram συνδέεται άμεσα με την έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση, τη δυσαρέσκεια για το βάρος και την αναζήτηση της ισχνότητας, η οποία προωθείται εμπνευσμένα από διάφορα thin and fit # inspirations. Η επιβεβαίωση έρχεται μέσα από likes, τα οποία επιβραβεύουν μια skinny μυώδη εμφάνιση. Η σεξουαλικότητα των γυναικών διαστρεβλώνεται, όπως φυσικά και η έννοια του ιδανικού σώματος, οδηγώντας πολλές γυναίκες να νιώθουν ντροπή και ενοχή για το σώμα τους, το οποίο δεν πληρεί τα παραπάνω κριτήρια.
Την ίδια στιγμή δημιουργείται η αντίληψη ότι αυτό το τέλειο γραμμωμένο σώμα είναι απόλυτα εφικτό να υπάρξει και επίσης αντικατοπτρίζει ένα υγιές άτομο, οπότε όποια γυναίκα δεν μπορεί να το αποκτήσει είναι εξαιτίας της έλλειψης εγκράτειας και πειθαρχίας.
Η παραπάνω πεποίθηση είναι η μεγαλύτερη παγίδα των γυναικών, οι οποίες στην προσπάθεια τους να αποδείξουν ότι μπορούν να αποκτήσουν το ανέφικτο σώμα του photoshop και των φίλτρων, υιοθετούν ακραίες πρακτικές με βαθύ υποσιτισμό, έντονη άσκηση και αντισταθμιστικές μεθόδους με στόχο να φτάσουν στο «τέλειο».
Τα social media, κυρίως το Facebook και το Instagram ανεξάρτητα από τη χρήση τους, μπορούν να βλάψουν σοβαρά την ψυχική υγεία των γυναικών, γι’ αυτό και απαιτείται άμεσα ένα στοχευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης των νεαρών γυναικών, ώστε να θωρακιστούν απέναντι στα μηνύματα που περνούν τα social media.
* Η Μαρία Τσιάκα είναι Πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών. Σπούδασε Ψυχολογία, έχει εκπαιδευτεί και στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, ενώ είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, King’s College London. Επίσης, είναι μέλος διαφόρων Συλλόγων και Οργανισμών, όπως EFTA (European Family Therapy Association), ECED (European Council on Eating Disorders), AED (Academy of Eating Disorders), IAEAP (International Association for Eating Disorders Professionals).
