Σακχαρώδης διαβήτης: Διατροφή χωρίς κόπο, αλλά με… τρόπο

Η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη σε κάποιον σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι θα πρέπει εφεξής να ζει με στερήσεις και άγχος για το τι πρέπει να τρώει. Αντίθετα, ακολουθώντας κάποιους βασικούς κανόνες μπορεί και να ελέγχει την πάθησή του και να απολαμβάνει το φαγητό του χωρίς στερήσεις. Ποιοι είναι, λοιπόν, αυτοί οι μικροί κανόνες, που μάλιστα καλό θα είναι να ακολουθούν και οι μη διαβητικοί;

Το καλό φαγητό είναι μια από τις απολαύσεις της ζωής, αλλά και ένας ευχάριστος τρόπος επικοινωνίας, αφού συχνά είναι στο επίκεντρο της κοινωνικής μας ζωής. Η διάγνωση του διαβήτη δεν θα πρέπει να εμποδίσει κανένα ασθενή να απολαύσει μια ευρεία ποικιλία τροφών, αρκεί βέβαια να υιοθετήσει και να τηρεί βασικούς κανόνες.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια διαταραχή του μεταβολισμού, κατά την οποία παρατηρείται σαν τελικός δείκτης η αύξηση του σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα, είτε γιατί δεν υπάρχει αρκετή ινσουλίνη είτε γιατί αυτή δεν έχει ικανοποιητική δράση στα διάφορα όργανα του σώματος, όπως οι μύες, το ήπαρ και ο λιπώδης ιστός. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή αντιμετώπιση του διαβήτη είναι η ρύθμιση των τιμών του σακχάρου του αίματος. Όλες οι τροφές επηρεάζουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Συνεπώς, κάνοντας τις σωστές διατροφικές επιλογές, μπορούμε να ελέγξουμε καλύτερα τα επίπεδα σακχάρου και κατ’ επέκταση και τον διαβήτη. Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος «δίαιτας για διαβητικούς», αφού τα άτομα με διαβήτη έχουν τις ίδιες διατροφικές ανάγκες με ένα υγιές άτομο. Έτσι, στόχος κάθε διαβητικού ατόμου θα πρέπει να είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου διατροφής και η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Μελέτες έχουν δείξει ότι η σωστή διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης –του πλέον αντιπροσωπευτικού δείκτη γλυκαιμίας– κατά 1%-2%, σχεδόν το ίδιο με ορισμένα αντιδιαβητικά στοιχεία.

Το υγιεινό πιάτο διατροφής

Τρεις είναι οι βασικές κατηγορίες των θρεπτικών συστατικών: οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Η σωστή διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει και τις τρεις κατηγορίες, διατηρώντας πάντα την ισορροπία: 

• Το 1/2 του πιάτου πρέπει να καταλαμβάνεται από λαχανικά και φρούτα, διαφορετικών ειδών και πλούσιων σε φυτικές ίνες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αργή απορρόφηση. 
• Το 1/4 του πιάτου πρέπει να περιλαμβάνει υδατάνθρακες (ρύζι, πατάτες, ψωμί), κατά προτίμηση από προϊόντα ολικής άλεσης, γιατί αυξάνουν λιγότερο το σάκχαρο στο αίμα μετά την κατανάλωσή τους.
• Το υπόλοιπο 1/4 του πιάτου πρέπει να περιέχει πρωτεΐνες (ψάρι, κοτόπουλο ή γαλοπούλα χωρίς πέτσα, κόκκινο κρέας από άπαχο κομμάτι και όσπρια).

Συχνά γεύματα

Όλα τα άτομα με διαβήτη θα πρέπει να κάνουν σωστή κατανομή των γευμάτων τους, πάντα σε άμεση σχέση με τον τύπο και τον τρόπο της φαρμακευτικής τους αγωγής (δισκία ή ινσουλίνη). Τρία κύρια γεύματα και 2-3 ενδιάμεσα θα πρέπει να υπάρχουν στην καθημερινή διατροφή τους, ενώ η συνολική ημερήσια πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να τηρείται. Το να μένετε νηστικοί για πολλές ώρες δεν βοηθά στην καλή ρύθμιση του σακχάρου σας. Δεν πρέπει να παραλείπεται κανένα γεύμα και το σωστό χρονοδιάγραμμα είναι καθοριστικής σημασίας, ειδικά στους ασθενείς που λαμβάνουν ινσουλίνη.

Μια σημαντική γνώση που έχει προστατευτικό ρόλο από τυχόν νυχτερινές υπογλυκαιμίες, ειδικά σε ασθενείς που λαμβάνουν ινσουλίνη τις βραδινές ώρες ή πριν από τον ύπνο, είναι η απολύτως απαραίτητη λήψη μικρού γεύματος πριν από τον ύπνο – «bed time snack» – το οποίο είναι συνήθως ελαφρύ, όπως ½ ποτήρι γάλα με 1,5% λιπαρά και 1-2 φρυγανιές χωρίς ζάχαρη.

Προϊόντα τελικής γλυκοζυλίωσης

Ο τρόπος μαγειρέματος παίζει τεράστιο ρόλο στη διατροφή μας. Τα προϊόντα τελικής γλυκοζυλίωσης (advanced glycation end products) ή εν συντομία AGEs ή γλυκοτοξίνες παράγονται ενδογενώς, όταν τα σάκχαρα που κυκλοφορούν στο αίμα είναι αυξημένα. Τότε, αγκιστρώνονται και κολλάνε πάνω στα κύτταρα, εμποδίζοντας τη λειτουργία τους. Υπάρχουν όμως και διατροφικές γλυκοτοξίνες που προσλαμβάνονται από τη διατροφή μας, όταν τα τρόφιμα παρασκευάζονται γρήγορα και σε υψηλές θερμοκρασίες («fast food»). Έτσι, τρόφιμα που μαγειρεύονται στο φούρνο ή στο τηγάνι περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα AGEs, σε σχέση με εκείνα που παρασκευάζονται βραστά ή ποσέ. Οι διατροφικές γλυκοτοξίνες (AGEs) δυσχεραίνουν τη ρύθμιση του σακχάρου και συμβάλλουν στην εμφάνιση των επιπλοκών του διαβήτη, στα μάτια, τους νεφρούς, την καρδιά και τα αγγεία.

Έτσι, συνιστάται προσοχή όχι μόνο στην ποσότητα και το είδος της διατροφής, αλλά και στον τρόπο μαγειρέματος.

Γενικοί κανόνες:

• Μικρά και συχνά γεύματα, με καταμερισμό των υδατανθράκων μέσα στη μέρα.
• Επιλογή υγιεινού τρόπου μαγειρέματος.
• Κατανάλωση ποικιλίας τροφίμων, πάντα τηρώντας σωστές ισορροπίες με κατανάλωση φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα.
• Άφθονο νερό.
• Αποφυγή ζαχαρούχων ποτών και περιορισμός του αλκοόλ.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Ένα υγιεινό διαιτολόγιο, όπως το διαιτολόγιο των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη, είναι αυτό που όλοι πρέπει να τηρούμε για να παραμένουμε υγιείς. Να μην ξεχνάμε ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, γι’ αυτό υιοθετήστε τους κανόνες αυτούς είτε είστε διαβητικοί είτε όχι!

Το υγιεινό πιάτο διατροφής

Λαχανικά
Τα λαχανικά πρέπει να αποτελούν τουλάχιστον το 1/4 των τροφών που τρώμε. Όσο πιο ποικίλα είναι τα λαχανικά και οι μέθοδοι παρασκευής, τόσο το καλύτερο.

Οι πατάτες δεν μετρώνται ως λαχανικά, αλλά ανήκουν στην κατηγορία των υδατανθράκων.

Φρούτα

Τα φρούτα αποτελούν το δεύτερο τέταρτο του πιάτου, Η πιο υγιεινή και θρεπτική επιλογή είναι να φάτε φρούτα διαφόρων ειδών και χρωμάτων, που είναι φρέσκα. Μπορείτε να αντικαταστήσετε τα φρούτα με την κατανάλωση λαχανικών.

Έλαια και λίπη

Οι ξηροί καρποί, το αβοκάντο και τα ψάρια είναι οι πηγές των πιο πολύτιμων ελαίων και λιπαρών. Τα φυτικά έλαια αποτελούν επίσης κατάλληλες επιλογές. Αποφύγετε τη μαργαρίνη και περιορίστε άλλα βιομηχανικά τροποποιημένα έλαια και λιπαρά.

Ποτά

Προτιμήστε το νερό και το τσάι χωρίς ζάχαρη. Αποφύγετε αλκοόλ και ποτά που περιέχουν ζάχαρη.

Υδατάνθρακες

Προτιμήστε υδατάνθρακες στη φυσική μορφή τους, όπως βρώμη, ψωμί σίκαλης και άγριο ρύζι. Είναι σημαντικό να περιορίσετε την κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων λευκού αλευριού.

Πρωτεΐνες

Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι τα ψάρια, τα φασόλια και τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, τα αβγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το κρέας. Προτιμάται μεγαλύτερη αναλογία φυτικών πρωτεϊνών. Επιλέξτε ανάλογα με τη γεύση σας και τη διατροφική σας φιλοσοφία.

Τρόπος ζωής

Συνολικά προτιμώνται τα βιολογικά προϊόντα, καθώς και εκείνα που παράγονται τοπικά, σε σχέση με τα επεξεργασμένα ή τα έτοιμα φαγητά, που συνήθως είναι χαμηλής ποιότητας, Επιπλέον, βάλτε την άσκηση στη ζωή σας, κοιμηθείτε καλά και αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας και τους φίλους σας.

*Άρθρο από το περιοδικό του Υγεία 
Ευανθία Διαμάντη – Κανδαράκη
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος,
Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών,
Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας
και Σακχαρώδη Διαβήτη, Όμιλος ΥΓΕΙΑ