Η παθολόγος λόγου, φωνής και ομιλίας Μαρινέλλα Τσουκαλά (M.A., CCC-SLP, Κέντρο «Λέγειν»), μας περιγράφει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ασθενής με αφασία, αλλά και η οικογένεια του, ενώ μας δίνει πολύτιμες συμβουλές για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
• Κυρία Τσουκαλά ποια είναι τα προβλήματα λόγου που συνδέονται πιο συχνά με την αφασία;
Τα άτομα με αφασία έχουν δυσκολία να καταλάβουν τι τους λένε, καθώς και να εκφράσουν τις σκέψεις τους. Επίσης έχουν μειωμένη ικανότητα να διαβάζουν, να γράφουν, να κάνουν χειρονομίες ή να χρησιμοποιούν αριθμούς. Η ομιλία τους περιορίζεται σε μικρές προτάσεις ή μεμονωμένες λέξεις, όπως ονόματα αντικειμένων ή πράξεις. Πολύ συχνά, οι πιο μικρές λέξεις στην ομιλία παραμερίζονται έτσι, ώστε η πρόταση να περιορίζεται στις «λέξεις κλειδιά» σαν τηλεγράφημα. Η σειρά των λέξεων μπορεί να είναι λανθασμένη ή το νόημα μπορεί να αλλαχθεί και να μην γίνει κατανοητό. Μερικές φορές, οι φθόγγοι και οι λέξεις αλλάζουν, για παράδειγμα, λένε «τραπέζι» αντί για «καρέκλα» ή «γλώσσεψα την μπέρδα μου», αντί για «μπέρδεψα την γλώσσα μου». Επίσης μπορεί να χρησιμοποιούνται και λέξεις χωρίς νόημα όπως «ντάντα» ή «μπάνα». Μερικά αφασικά άτομα μπορεί να παράγουν ομιλία με φανερή προσπάθεια καθώς και κακή άρθρωση. Το πιο συχνό χαρακτηριστικό είναι η δυσκολία στο να ονομάζουν πράγματα. Για παράδειγμα το αφασικό άτομο μπορεί να ξέρει σε τι χρησιμεύει μια οδοντόβουρτσα, αλλά θα έχει ξεχάσει πώς να την ονομάσει.
• Γιατί τα αφασικά άτομα χρειάζονται τόσο πολύ χρόνο για να απαντήσουν;
Τα αφασικά άτομα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να καταλάβουν αυτό που έχουν ακούσει. Ακούν τις λέξεις, αλλά δεν φέρνουν αμέσως στο μυαλό τους το νόημα της λέξης. Σε μερικές περιπτώσεις οι λέξεις μπορεί να ακούγονται στ΄ αυτιά του αφασικού ατόμου σαν να μιλάει ο ομιλητής μια ξένη γλώσσα. Επιπρόσθετα, χρειάζονται χρόνο για να σκεφτούν τις λέξεις που θέλουν να χρησιμοποιήσουν.
• Όταν τα αφασικά άτομα σκεφτούν τη λέξη που θέλουν να χρησιμοποιήσουν, θα την θυμηθούν αμέσως;
Συχνά ξεχνάνε τη λέξη αμέσως αφού τη χρησιμοποιήσουν και θα πρέπει να ανανεώσουν την διαδικασία ψαξίματος όταν θελήσουν πάλι να την χρησιμοποιήσουν π.χ. το όνομα του παιδιού τους. Μπορεί να το πουν πολλές φορές, αλλά μετά δεν θα είναι ικανοί να το επαναφέρουν στη μνήμη τους μερικά λεπτά αργότερα.
• Είναι χαρακτηριστικό των αφασικών ατόμων να βρίζουν;
Ναι, πολλές φορές διατηρούν κάποιους «αυτοματισμούς», όπως τις βρισιές, το μέτρημα, την ονομασία των ημερών της εβδομάδας και διάφορες κοινωνικές απαντήσεις, όπως «ωραία», «καλά», «ευχαριστώ» και «γεια». Μην τους κριτικάρετε για το βρίσιμο. Πολύ συχνά δεν συνειδητοποιούν ότι λένε κάτι που δεν είναι σωστό.
• Ποια βοήθεια θα πρέπει να λάβει ένα αφασικό άτομο;
Υπάρχει η δυνατότητα βοήθειας τόσο για το αφασικό άτομο όσο και για την οικογένειά του η οποία χρειάζεται να καταλάβει τι είναι η αφασία. Ο παθολόγος λόγου και ομιλίας είναι ειδικευμένος-με επίπεδο μάστερ ή διδακτορικό- στο να αξιολογεί το πρόβλημα και να προχωρεί σε πρόγραμμα αποκατάστασης. Αν και λίγα αφασικά άτομα μπορεί να «θεραπευτούν», τα περισσότερα μπορεί να βοηθηθούν.
• Πόσο συχνά θα πρέπει ένα αφασικό άτομο να επισκέπτεται τον παθολόγο λόγου και ομιλίας;
Συνήθως μέσα στις πρώτες ημέρες μετά το χτύπημα. Ο παθολόγος λόγου και ομιλίας εκτός από το ότι θα δώσει βοήθεια για την αποκατάσταση του λόγου και της γλώσσας, θα προσφέρει επίσης ελπίδες στο αφασικό άτομο και οδηγίες στην οικογένειά του. Συχνά οι πληροφορίες από τον παθολόγο λόγου και ομιλίας για τη διάγνωση του αφασικού ατόμου είναι πολύ βοηθητικές για το ιατρικό προσωπικό που παρακολουθεί το αφασικό άτομο.
• Πως μπορούν να βοηθήσουν οι φίλοι και η οικογένεια;
Η οικογένεια καθώς και οι φίλοι αποτελούν ζωτικό μέρος για το πρόγραμμα αποκατάστασης του αφασικού ατόμου. Όσο περισσότερο κατανοούν το πρόβλημα, τόσο πιο πολύ μπορούν να βοηθήσουν στην ανάκτηση των λειτουργιών του λόγου του αφασικού ατόμου.
ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ & ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ
Δέκα πολύτιμες συμβουλές από την Αμερικάνικη Επιστημονική Εταιρεία Αφασίας
1. Πριν προσπαθήσετε να επικοινωνήσετε με τον ασθενή, περιορίστε στο ελάχιστο τους θορύβους από τηλεοράσεις, κασετόφωνα, ηλεκτρικές συσκευές.
2. Να ενθαρρύνετε όσους πάσχουν από αφασία να μιλήσουν και να τους επαινείτε για τις προσπάθειές τους.
3. Να χρησιμοποιείτε όλους τους πιθανούς τρόπους επικοινωνίας, όπως οι χειρονομίες, η ζωγραφική και τα τραγούδια.
4. Να τους ρωτάτε για ότι θέλετε να μάθετε με τέτοιο τρόπο, ώστε να σας απαντούν με ναι ή όχι.
5. Μη βιάζεστε, να δίνετε στον ασθενή αρκετή ώρα για να μιλήσει ή να αποκριθεί.
6. Να αποδέχεστε όλες τις προσπάθειες που κάνει για να επικοινωνήσει μαζί σας. Αποφύγετε τις κριτικές και τις διορθώσεις και μην τον πιέζετε να μιλήσει σωστά και καθαρά.
7. Να λέτε αυτό που θέλετε αργά και καθαρά, με απλές και κατανοητές λέξεις. Να προφέρετε σωστά τις λέξεις και να «χρωματίζετε» τη φωνή σας χωρίς να υψώνετε τον τόνο της. Ο ασθενής δεν έχει πρόβλημα ακοής. Να επαναλαμβάνετε τις ερωτήσεις σας, όταν χρειάζεται.
8. Μη μιλάτε στον ασθενή, όπως μιλάτε στα παιδιά.
9. Να τον ενθαρρύνετε να είναι όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητος. Μην είστε υπερπροστατευτικοί και μην μιλάτε εκ μέρους του, εκτός και αν είναι απολύτως αναγκαίο, αφού πρώτα τον ρωτήσετε, αν θέλει να τον βοηθήσετε.
10. Μην αλλάξετε την συμπεριφορά σας απέναντί του και να βγαίνετε μαζί του, όπως και πριν από το ατύχημα. Μην τον αφήνετε στο σπίτι κάθε φορά που θέλετε να πάτε στο θέατρο ή βγαίνετε να δειπνήσετε με φίλους. Μην τον αγνοείτε όταν βρισκόσαστε σε παρέα. Να τον ενημερώνετε για τις οικογενειακές υποθέσεις, χωρίς να τον κουράζετε με άχρηστες λεπτομέρειες.
