Ο φόβος της κοινωνικής κατακραυγής στις περισσότερες περιπτώσεις κακοποίησης είναι τόσο δυνατός που κάνει το θύμα να παραμένει σιωπηρό και να υπομένει. Όπως μας εξηγεί η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου-Νεγκή, η κακοποίηση έχει δυστυχώς πολλές μορφές και τα συναισθήματα που βιώνουν οι κακοποιημένες γυναίκες ή τα παιδιά είναι τόσο σοβαρά που μπορούν να τους οδηγήσουν στα άκρα, όπως το να δώσουν τέλος στη ζωή τους. Η συνέντευξη που μας παραχώρησε η κ. Θεοδωρακοπούλου- Νεγκή έχει ως εξής:
Η κακοποίηση μια γυναίκας πόσες διαφορετικές μορφές μπορεί να έχει;
Κακοποίηση αποτελεί κάθε βίαιη πράξη που έχει στόχο να απομονώσει, ελέγξει, χειραγωγήσει, εκφοβίσει μέσω της πρόκλησης φόβου και ταπείνωσης και οδηγεί σε σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη. Μορφές της είναι η σωματική κακοποίηση, η ψυχολογική κακοποίηση, η σεξουαλική κακοποίηση και το trafficking, η λεκτική κακοποίηση, η οικονομική κακοποίηση, η κακοποίηση με τη χρήση τεχνολογίας, η κακοποίηση μεταναστών.
Πώς βιώνουν οι γυναίκες την κακοποίηση και το βιασμό ψυχολογικά;
Οι γυναίκες που επιβίωσαν μετά από βιασμό έρχονται αντιμέτωπες με επώδυνα συναισθήματα και βιώματα. Σαφώς και κάθε θύμα αντιδρά με τον δικό του τρόπο και συνέπειες του τραύματος μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμες ή μεγάλης διάρκειας μετά τη σεξουαλική επίθεση ή το βιασμό:
- συναισθήματα ντροπής, ενοχής, δυσπιστία προς άλλους, θυμός, σοκ,
- κοινωνική απομόνωση ή απόσυρση,
- απώλεια ελέγχου και αποπροσανατολισμός,
- αρνητική στάση ζωής,
- ανημπόρια, αίσθηση αδυναμίας,
- χρόνια κόπωση, αίσθηση ασφυξίας, σφιγμένοι μύες, ανεξέλεγκτο τρέμουλο,
- προβλήματα με την έμμηνο ρύση και τη γονιμότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία,
- δυσκολίες στον ύπνο,
- διατροφικές διαταραχές,
- αναδρομές στο παρελθόν, εφιάλτες, αποφυγή σε ό,τι σχετίζεται με το συμβάν,
- αγχώδεις διαταραχές,
- κατάθλιψη,
- αυτοκτονικός ιδεασμός ή απόπειρα.
Χωρίς επαγγελματική βοήθεια, τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν πολύ. Πολλά άτομα αναπτύσσουν διαταραχή χρήσης ουσιών ως ένας τρόπος να αποδράσουν ή να διαχειριστούν το ασφυκτικό συναίσθημα.
Πώς μπορούν να βγουν από αυτή την κατάσταση-όταν είναι χρόνια-, πώς να ζητήσουν βοήθεια και τι βοήθεια πρέπει να δοθεί σε αυτές τις γυναίκες;
Ο φόβος και η ανασφάλεια που βιώνουν σε μια κακοποιητική σχέση είναι ιδιαιτέρως ισχυρά συναισθήματα. Σημαντικό ρόλο παίζει ένα περιβάλλον υποστηρικτικό -εγκαίρως- σε πρακτικό, συμβολικό και συναισθηματικό επίπεδο. Θα βοηθήσει το θύμα να μην απομονωθεί και να μπορέσει να διηγηθεί το περιστατικό σε κάποιον που εμπιστεύεται, να εκφράσει τα συναισθήματά του και να ενθαρρυνθεί να καταφύγει στις Αρχές. Σίγουρα οι Αρχές και η βοήθεια από ειδικούς είναι χρήσιμη. Ομως είναι άκρως απαραίτητο πρωτίστως να αναγνωριστεί ότι είναι βία και κακοποίηση αυτό που συμβαίνει. Ο καθένας μας έχει την ευθύνη του εαυτού του και για να δυναμώσει, να υιοθετήσει την ωφελιμότερη στάση και να πάρει τον έλεγχο της ζωής του, πρέπει να έχει θάρρος. Και επειδή η λογική των άκρων δεν αποδεικνύεται ωφέλιμη γενικότερα, πόσω μάλλον στην περίπτωση αυτή, η φυγή δεν είναι η μόνη λύση. Αν το θύμα καταφέρει να διαχωρίσει τις προσβολές και τις επιθέσεις από την αξία του εαυτού του -και όχι αυτή που θέλει ο θύτης να την πείσει ότι έχει-, η αποστασιοποίηση ωφελεί, καθώς μπορεί να εστιάζει στις δικές της ανάγκες και εν συνεχεία να λειτουργεί αποφασιστικά προς την κάλυψή τους.
Πόσο δύσκολο είναι να εξωτερικεύσουν το πρόβλημα;
Συχνά βιώνουν μεγάλη ντροπή για αυτό που τους συμβαίνει και αυτό τις αποτρέπει να ζητήσουν βοήθεια και να μιλήσουν για την κατάσταση στη ζωή τους. Επίσης έχουν έντονες ενοχές και κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτό που ζουν, θεωρώντας ότι ευθύνονται για την κακοποίηση που υφίστανται και ότι οι λάθος συμπεριφορές τους είτε προκαλούν τον θύτη να φερθεί βίαια είτε δεν οδηγούν στον τερματισμό της κακοποίησης.
Γνωρίζουμε πόσες περίπου γυναίκες βιώνουν μια τόσο τραγική κατάσταση και πόσες από αυτές βρίσκουν τη δύναμη να μιλήσουν;
Το 90% των θυμάτων παραμένει σιωπηρό υπό το καθεστώς αυτοτιμωρίας, ενοχής και φόβου κοινωνικής κατακραυγής. Ο φόβος ότι ο θύτης θα αθωωθεί και ενδεχομένως να τον ξαναβρούν μπροστά τους είναι μεγάλος ιδίως, με το 70% των θυμάτων να αναφέρει βιασμό από γνωστό τους. Επίσης αποτρεπτικά λειτουργεί το βασανιστήριο της ακροαματικής διαδικασίας, σε συνδυασμό με τις μικρές ποινές στους θύτες συγκριτικά με τη σοβαρότητα του αδικήματος.
Τι πρέπει να προσέχει μια κοπέλα, μια γυναίκα για να προλάβει την οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης από τον σύντροφό της;
Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κοινά χαρακτηριστικά βίαιης συμπεριφοράς των θυτών. Όμως υπάρχουν κάποια καμπανάκια, όπως η χρήση υποβιβαστικών σεξουαλικών φράσεων, η σεξουαλική παρενόχληση προς άλλους, η επιθετική συμπεριφορά και η αντιμετώπιση άλλων ως σεξουαλικά αντικείμενα.
Στο θέμα βιασμός που έχει εξελιχθεί σε μάστιγα επίσης της εποχής. Πόσο εύκολο είναι να ξεπεράσει ένα κορίτσι ή μια γυναίκα μία τόσο επώδυνη κατάσταση;
Άτομα που έχουν ζήσει μια τόσο επώδυνη κατάσταση συχνά εκδηλώνουν μετατραυματικό στρες και αυτό εξαρτάται από την κρισιμότητα του τραυματικού γεγονότος, την εγγύτητα του ατόμου και την ατομική του αντίδραση. Αν ήταν ανεξέλεγκτο και απρόβλεπτο, το θύμα έχει πολύ αρνητική αντίδραση και εστιάζει σε απειλητικά για την ακεραιότητά του ερεθίσματα, τα οποία θα οδηγήσουν σε αναβίωση της τραυματικής κατάστασης, οδώνοντας το στρες και τη μακροχρόνια αίσθηση ανημπόριας. Αν τα συμπτώματα παραμένουν για 6 μήνες, συστήνεται η βοήθεια ειδικού. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι ο βιασμός επιβαρύνει συναισθηματικά και την οικογένεια του θύματος, οπότε ενδείκνυται να εμπλακούν στη θεραπευτική διαδικασία και τα κοντινά πρόσωπα όπως σύζυγος ή γονείς.
Τι είναι αυτό, κατά τη γνώμη σας, που ωθεί τους άντρες να συμπεριφέρονται με κτηνώδη ένστικτα απέναντι σε μια γυναίκα;
Από τις έρευνες έχουμε συμπεράνει ότι ένας μεγάλος αριθμός βιαστών πάσχουν από σεξουαλικές δυσλειτουργίες και αυτό αποδεικνύεται σε βιασμούς γυναικών, όπου σχεδόν στο 90% αυτών που δεν είχαν προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία, δεν βρέθηκε σχίσιμο του υμένα. Κρίνουμε λοιπόν ότι δεν τους ωθεί η ανεξέλεγκτη σεξουαλική επιθυμία, αλλά η ανάγκη για υποδούλωση, εκδήλωση θυμού και εχθρότητας. Όταν καθοδηγούνται από θυμό, το επεισόδιο δεν είναι προσχεδιασμένο, αποδίδουν τη συμπεριφορά τους στον πόνο και το μίσος που είχαν βιώσει από άλλες γυναίκες στη ζωή τους, η πράξη εμπεριέχει έντονη φυσική βία και περισσότερη άσκηση δύναμης από όση απαιτείται για να καθηλώσει το θύμα, ο δράστης χρησιμοποιεί χυδαία φρασεολογία και απαιτεί την ταπείνωση του θύματος. Όταν το ζητούμενο είναι η υποδούλωση όμως, υπάρχει σχεδιασμός από καιρό πριν, με παρακολούθηση του θύματος και με απώτερη ανάγκη ο δράστης να νιώσει ότι το θύμα δεν μπορεί να τον απορρίψει, αλλά υποκύπτει στις απαιτήσεις του χωρίς καμία αντίρρηση.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου-Νεγκή, PsyD, MSc, είναι συμβουλευτικός ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια/σύμβουλος Υπογονιμότητας με μετεκπαίδευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπευτική Προσέγγιση (REBT). Έχει ασχοληθεί εκτενώς με θέματα άγχους, σχέσεων, εφήβων, ενηλίκων και γονέων, υπογονιμότητας και απόδοσης αθλητών, όπως και με εξειδικευμένα προγράμματα αντιμετώπισης χρόνιων ασθενειών. Το 2007 σε συνεργασία με τον Δρα Σ. Παπασπυρόπουλο, έστησε την 1η πλατφόρμα Διαδικτυακής Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (www.feelwelltoday.com) και είναι επικεφαλής των συμβουλευτικών υπηρεσιών έκτοτε.
Έχει διατελέσει επικεφαλής προγράμματος της Γενικής Γραμματείας Ισότητας ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία και ομιλήτρια σε ακαδημίες και εφήβους αθλητικών ομίλων ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης για θέματα άγχους απόδοσης, συγκρούσεις, διαχείριση θυμού και εξωσχολική βία. Έχει κάνει εισηγήσεις σε διεθνή και πανελλήνια συνέδρια ψυχικής υγείας και έχει κληθεί σαν ομιλήτρια σε μεταπτυχιακά προγράμματα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας και τηλεματικών εφαρμογών, το πρόγραμμα Online EAP «Η τεχνολογία και η συμβουλευτική κοντά στις εταιρείες και τους εργαζόμενους με ολοκληρωμένα προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης» βραβεύθηκε ανάμεσα στις καλύτερες και πρωτοπόρες εργασίες. Έχει συνεργαστεί με εταιρείες για την αξιοποίηση ανθρώπινου δυναμικού (ατόμων και ομάδων), την οργάνωση και βελτίωση επικοινωνίας ατόμων και οργανισμών, έχοντας ποικίλη διαπολιτισμική εμπειρία από Ελλάδα, Αγγλία και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το 2011 έγραψε το πρώτο της βιβλίο «Με…χωρίζουν !», ένας πρακτικός οδηγός με απλές ασκήσεις για χωρισμένους συζύγους που επιθυμούν να παραμείνουν σωστοί γονείς. Είναι επιστημονικό μέλος της Διεθνούς Κοινότητας Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας (ISMHO), της εταιρείας Μελέτης Διαταραχής Εθισμού, της Αμερικανικής Κοινότητας Ψυχολόγων, της Διεθνούς Ένωσης Ιατρικής της Αναπαραγωγής (ASRM) και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου του Albert Ellis.
Διαβάστε παρακάτω το άρθρο, όπως δημοσιεύθηκε στο ένθετο Health by Nextdeal, τεύχος 07, (πατήστε πάνω στην εικόνα για μεγέθυνση):
