Φυματίωση. Τι είναι, ποια τα συμπτώματα, πώς θεραπεύεται πλήρως; Τι γίνεται με τους πρόσφυγες;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Η φυματίωση είναι νόσος που θεραπεύεται πλήρως φτάνει να αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα.

Η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της θερμοκρασίας σε πολλές περιοχές πέρα από τις τροπικές, έχει οδηγήσει να περνά ο χειμώνας με θερμοκρασίες άνω των 15οC με αποτέλεσμα να πολλαπλάσιάζονται τα έντομα και κυρίως τα κουνούπια με ταχύτατους ρυθμούς. Αυτό συμβαίνει πιά και σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας. Έτσι ασθένειες άγνωστες ή που είχαν εκλείψει βρίσκονται σε αύξηση.

Οι δώδεκα θανατηφόρες ασθένειες και επιδημίες που ευνοούνται από την κλιματική αλλαγή είναι: Η Γρίπη των Πτηνών, η ασθένεια Babesiosis, που μεταδίδεται από τα τσιμπούρια, ο ιός Εμπολα, τα εσωτερικά και εξωτερικά παράσιτα, η Μπορρελίωση, η πανούκλα, η φυματίωση, η ασθένεια του ύπνου, που μεταδίδεται από τη μύγα τσε τσε, ο υπερτροφισμός από τα φύκια, ο πυρετός Rift Valley, ο κίτρινος πυρετός και η χολέρα.

Για το σοβαρό ενδεχόμενο αναζωπύρωσης της φυματίωσης στη χώρα μας, λόγω του προσφυγικού και μεταναστευτικού κύματος, προειδοποιούν οι Ελληνες λοιμωξιολόγοι. Οπως εξηγούν, η φυματίωση ενδημούσε και ενδημεί σε πολλές από τις χώρες προέλευσης των προσφυγικών ροών, μεταδίδεται πάρα πολύ εύκολα, λόγω της φύσης του μικροβίου, και είναι ανθεκτική στα συνήθη αντιφυματικά φάρμακα. Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα εξαιρετικά επικίνδυνο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία.

Η φυµατίωση είναι µια λοιµώδης νόσος η οποία συνήθως προσβάλλει τους πνεύµονες, αν και µπορεί να προσβάλλει οποιοδήποτε όργανο του σώµατος. Ο όρος φυματίωση αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα κλινικών ασθενειών που προκαλούνται από το Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis)- ή σπανιότερα από το Mycobacterium bovis. Το μυκοβακτηρίδιο αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου από λοιμώδη αίτια παγκοσμίως, μετά τον ιό HIV. Το 1993 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συμπεριέλαβε την φυματίωση στα νοσήματα που αποτελούν παγκόσμια απειλή για την υγεία. Η φυματίωση μπορεί να προσβάλλει οποιοδήποτε όργανο, κυρίως όμως τους πνεύμονες, και τυπικά σχετίζεται με το σχηματισμό κοκκιωμάτων. Ανάλογα με το όργανο που προσβάλλει η νόσος διακρίνεται σε πνευμονική και εξωπνευμονική. Με τον όρο πνευμονική φυματίωση αναφερόμαστε στα περιστατικά φυματίωσης που αφορούν το πνευμονικό παρέγχυμα. Η κεγχροειδής φυματίωση συμπεριλαμβάνεται μια και υπάρχουν βλάβες και στους πνεύμονες.

Πριν από περίπου 150 χρόνια, η φυµατίωση ήταν η αιτία για έναν στους οκτώ από όλους τους θανάτους στο ΕΒ, αλλά από το 1980 κι έπειτα, µε τις καλύτερες συνθήκες στέγασης και διατροφής και τις αποτελεσµατικές θεραπείες, η φυµατίωση είχε πλέον γίνει ασυνήθιστη ασθένεια στο ΕΒ, µε 5745 περιστατικά το 1987. Ωστόσο, η φυµατίωση δεν είχε εξαφανιστεί τελείως. Τα τελευταία 20 χρόνια οι αριθµοί στο ΕΒ αυξάνονται µε αργό ρυθµό. Τώρα παθαίνουν φυµατίωση γύρω στα 7.000 άτοµα το χρόνο – λίγο παραπάνω από ένα άτοµο σε κάθε 10.000 άτοµα του πληθυσµού.

Η φυµατίωση δεν κολλά εύκολα – πρέπει να είστε σε στενή και µακρόχρονη επαφή µε κάποιον που πάσχει από φυµατίωση (για παράδειγµα, να ζείτε στο ίδιο σπίτι) – αλλά πρέπει να γνωρίζουµε όλοι τα συµπτώµατα της ασθένειας ώστε να είµαστε σε θέση να ζητήσουµε θεραπεία όσο το δυνατό γρηγορότερα.

Η φυµατίωση θεραπεύεται µε τη χορήγηση ειδικών αντιβιοτικών.

Πώς µεταδίδεται η φυµατίωση και τι πιθανότητες υπάρχουν να μολυνθεί κανείς;

Ο µόνος τρόπος µετάδοσης της φυµατίωσης είναι άµεσα από κάποιον που έχει λοιµώδη φυµατίωση στους πνεύµονες ή τον λαιµό. Αν και η φυµατίωση µεταδίδεται µέσω του αέρα όταν τα άτοµα που έχουν την ασθένεια βήχουν ή φτερνίζονται, θα πρέπει να έχετε στενή και µακρόχρονη επαφή µε µολυσµένο άτοµο για να κολλήσετε την ασθένεια. Εποµένως η πιθανότητα να κολλήσετε φυµατίωση στο λεωφορείο ή στο µετρό, για παράδειγµα, είναι πολύ µικρή.

Υπάρχουν άτοµα που έχουν φυµατίωση των πνευµόνων αλλά δεν µεταδίδουν την νόσο, και, εφόσον λαµβάνουν την σωστή θεραπεία, τα περισσότερα άτοµα µε λοιµώδη φυµατίωση σταµατούν να µεταδίδουν την ασθένεια πολύ γρήγορα – γενικά µετά από περίπου δύο εβδοµάδες – µε την προϋπόθεση ότι λαµβάνουν την σωστή θεραπεία.

Αν και ο καθένας µπορεί να κολλήσει φυµατίωση, µερικές οµάδες ατόµων διατρέχουν µεγαλύτερο κίνδυνο από άλλες. Σε αυτές τις οµάδες περιλαµβάνονται άτοµα τα οποία:

• Έχουν ζήσει µέσα στο ίδιο σπίτι – ή είχαν µακρόχρονη και στενή επαφή – µε κάποιον που υπέφερε από την ενεργό µορφή (την κολλητική µορφή) της νόσου.
• Ζουν σε ανθυγιεινές συνθήκες ή σε συνθήκες συνωστισµού, συµπεριλαµβανοµένων των περιπτώσεων των αστέγων και όσων κοιµούνται στο δρόµο
• Έχουν ζήσει, δουλέψει ή µείνει για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε κάποια χώρα µε υψηλό ποσοστό φυµατίωσης, όπως η νοτιοανατολική Ασία, το τµήµα της Αφρικής κάτω από την Σαχάρα και µερικές χώρες στην Ανατολική Ευρώπη
• Έχουν ίσως εκτεθεί στη φυµατίωση όταν ήταν νέοι όταν η νόσος ήταν συχνότερη σε αυτή τη χώρα
• Είναι παιδιά γονέων των οποίων η χώρα καταγωγής έχει υψηλό ποσοστό φυµατίωσης
• Έχουν πάει φυλακή
• Είναι ανίκανοι να αντισταθούν στις µολύνσεις (ανοσοκαταστολή) λόγω ασθένειας (π.χ. HIV) ή λόγω θεραπείας
• Είναι εθισµένοι στα ναρκωτικά ή κάνουν κατάχρηση αλκοόλ
• ∆εν τρώνε αρκετά ώστε να παραµείνουν υγιείς.

Πώς θα ξέρω εάν έχω φυµατίωση;

Στα πιο συχνά συµπτώµατα της φυµατίωσης περιλαµβάνονται:

• Έντονη αδυναμία
• Καταβολή
• Απώλεια βάρους
• Πυρετό ή δεκατική πυρετική κίνηση
• Νυκτερινοί ιδρώτες
• Σε εντόπιση της νόσου στους πνεύμονες τα επιπλέον συμπτώματα είναι βήχας που διαρκεί περισσότερο από 15 μέρες, πόνος στο θώρακα και αιμόπτυση.

Υπάρχουν ενδείξεις που θα πρέπει, χωρίς να μας ανησυχήσουν, να μας προτρέψουν να συμβουλευθούμε ειδικό:

• Βήχας που διαρκεί > 3 εβδομάδες
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Πυρετός και έντονη εφίδρωση τη νύχτα
• Γενική και ασυνήθιστη αίσθηση κούρασης και αδιαθεσίας
• Έλλειψη διάθεσης για φαγητό
• Αιμόπτυση

Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια μολύνονται αλλά δεν νοσούν επειδή ο οργανισμός τους έχει την ικανότητα να αμυνθεί και να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Τα μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης γίνονται ενεργά αν το αμυντικό σύστημα δεν μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξή τους. Έτσι αυτά πολλαπλασιάζονται μέσα στον οργανισμό και προκαλούν νόσο. Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνο, λευχαιμία, λεμφώματα, αλκοολικοί, τοξικομανείς.

Τα συμπτώματα αυτά µπορεί να είναι ενδείξεις κι άλλων προβληµάτων, αλλά εάν τα έχετε και ανησυχείτε, µιλήστε µε τον ιατρό σας.

Η δερμοαντίδραση mantoux είναι ο μόνος τρόπος να δούμε αν κάποιος έχει μολυνθεί από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Πρόκειται για εξέταση που βασίζεται στην ενδοδερμική έγχυση μικρής ποσότητας φυματινικής πρωτεΐνης και το αποτέλεσμα ελέγχεται μετά 48-72 ώρες.

Νόµιζα ότι υπήρχε εµβόλιο κατά της φυµατίωσης;

Υπάρχει ένα εµβόλιο (BCG) το οποίο χρησιµοποιείται εδώ και πολλά χρόνια για την προστασία εναντίον της φυµατίωσης. Το εµβόλιο αυτό συντελεί καλύτερα στην πρόληψη των πιο σοβαρών µορφών φυµατίωσης στα παιδιά. Ωστόσο το BCG δεν προστατεύει από την φυµατίωση σε όλες τις περιπτώσεις κι εποµένως χρειάζεται να γνωρίζετε τα σηµεία και τα συµπτώµατα της ασθένειας.

Σε ποιους παρέχεται το εµβόλιο BCG;

Το εµβόλιο BCG παρέχεται:

• Σε όλα τα βρέφη/νήπια που γεννιούνται ή ζουν σε περιοχές όπου η συχνότητα εµφάνισης της φυµατίωσης είναι 40/100.000 του πληθυσµού ή µεγαλύτερη
• Στα βρέφη/νήπια των οποίων οι γονείς ή οι παππούδες και οι γιαγιάδες έχουν ζήσει σε χώρες όπου η συχνότητα εµφάνισης της φυµατίωσης είναι 40/100.000 του πληθυσµού ή µεγαλύτερη
• Σε νέους πρόσφυγες οι οποίοι δεν έχουν κάνει το εµβόλιο εναντίον της νόσου αυτής και οι οποίοι προέρχονται από χώρες όπου η φυµατίωση εµφανίζεται συχνά

Θεραπεία Πνευμονικής Φυματίωσης

Η θεραπεία της πνευμονικής φυματίωσης μπορεί να διακριθεί σε δύο φάσεις: α) Φάση έναρξης και β) Φάση συνέχισης. Η αρχική φάση πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε 4 κύρια αντιφυματικά φάρμακα. Υπάρχουν διαφορετικά θεραπευτικά σχήματα στα οποία η αρχική φάση έχει διάρκεια 2 μήνες και η φάση συνέχισης κυμαίνεται από 4 έως και 7 μήνες. Η επιλογή της αρχικής θεραπευτικής αγωγής είναι πάντα εμπειρική μιας και κατά την έναρξη της θεραπείας δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν στοιχεία για την ευαισθησία του μυκοβακτηριδίου. Τα δεδομένα ευαισθησίας είναι διαθέσιμα μετά το δίμηνο και χρησιμοποιούνται για να κατευθύνουν την θεραπεία εφόσον υπάρχουν αντοχές.

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΓΩΓΗ 2-3 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΔΕΝ ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ ΤΗ ΝΟΣΟ.

ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΚΑΙ HIV ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΕΝΑ “ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΔΙΔΥΜΟ” ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΟΤΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ.

ΤΟ 1/3 ΤΩΝ HIV (+) ΕΧΟΥΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΜΟΛΥΝΘΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ.

Πώς αλλιώς είναι δυνατή η αποφυγή της φυµατίωσης;

Ο σπουδαιότερος και αποτελεσµατικότερος τρόπος αποφυγής της εξάπλωσης της φυµατίωσης σε αυτή τη χώρα είναι η όσο το δυνατόν γρηγορότερη διάγνωση της ασθένειας και η παροχή πλήρους κύκλου σωστής θεραπείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σηµαντικό να γνωρίζουµε τα σχετικά µε την νόσο.

Για να μην μεταδίδει ο ασθενή την νόσο θα πρέπει να γίνεται:

• Κανονική λήψη φαρμάκων
• Νοσηλεία σε ιδιαίτερο δωμάτιο
• Κάλυψη του στόματος όταν ο πάσχων βήχει, φταρνίζεται, γελά ή μιλά έντονα
• Αποχή από σχολείο, εργασία για όσο χρόνο υπάρχει μεταδοτικότης
• Καλός αερισμός χώρου διαμονής