Αυτό επισημαίνει ο Δρ. Ηλίας Χ. Παπαδόπουλος (χειρουργός σπονδυλικής στήλης/σκολίωσης) και προσθέτει:
«Φυσικά η βαριά τσάντα είναι πηγή συνεχούς «τραυματισμού», που μπορεί να προκαλέσει πόνο στον ώμο, αυχένα ή και τη μέση του παιδιού, ακόμα και μουδιάσματα στο χέρι, ειδικά αν τα παιδιά έχουν να περπατήσουν μεγάλες αποστάσεις για το σχολείο ή κρεμούν την τσάντα από τον ένα μόνο ώμο».
Κύριε Παπαδόπουλε τι συμβουλές δίνετε στα παιδιά για την αποφυγή τέτοιων προβλημάτων;
Προτιμήστε τσάντες με φαρδιά λουριά και βάτες για την πλάτη και όχι μόνο τον ένα ώμο. Υπάρχουν σε κάποιες τσάντες λουριά που εφαρμόζουν σαν ζώνη γύρω από τη μέση που βοηθά στην καλύτερη κατανομή του βάρους στο σώμα. Οι τσάντες με τροχούς, ενώ μειώνουν τη φόρτιση του σώματος, ίσως να μην είναι βολικές για την ελληνική πραγματικότητα με την έλλειψη πεζοδρομίων και τους απρόσεκτους οδηγούς (σέρνοντας μια τσάντα, τόσο το ίχνος του παιδιού είναι μεγαλύτερο, αλλά και η ευελιξία του μικρότερη, απαραίτητα προσόντα για την αποφυγή ενός αυτοκινήτου).
Προσοχή στον τρόπο που μπαίνουν τα βιβλία και τα υπόλοιπα πράγματα στη τσάντα. Τα βαριά αντικείμενα πρέπει να τοποθετούνται στο κέντρο και το υπόλοιπο βάρος να κατανέμεται ομοιόμορφα.
Η χρήση ατομικών ερμαρίων στο σχολείο, αν υπάρχουν, είναι μοναδικό πλεονέκτημα, γιατί μπαίνουν μέσα τα πράγματα που δεν χρειάζονται στο σπίτι και αποφεύγεται το περιττό κουβάλημα.
Αν το παιδί νιώθει πόνους στην πλάτη μην τους αγνοήσετε, αλλά απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό γιατρό. Αυτός θα διερευνήσει την αιτία των ενοχλημάτων και θα μπορέσει να συμβουλεύσει για την μελλοντική πρόληψη τους.
Γιατρέ πως θα καταλάβουμε αν ένα παιδί έχει σκολίωση;
Σκολίωση είναι το κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης στο μετωπιαίο επίπεδο (en fas), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης είναι σκολίωση. Για να είναι σκολίωση ένα κύρτωμα θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο των 11 μοιρών με ταυτόχρονη στροφή των σπονδύλων. Η σκολίωση συνήθως εμφανίζεται στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή στην θωρακοσφυική (στο όριο μεταξύ της θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας) ή ακόμα αμιγώς στην οσφυϊκή. Συνήθως αφορά την εμφάνιση ενός κυρτώματος που έχει σχήμα C ή δύο συνεχόμενων που δίνουν το σχήμα S στην σπονδυλική στήλη. Η σκολίωση μπορεί να οφείλεται σε συγγενή, αναπτυξιακά ή εκφυλιστικά αίτια, αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις της σκολίωσης είναι άγνωστης αιτιολογίας και περιγράφονται ως ιδιοπαθής σκολίωση.
Μπορείτε να μας περιγράψετε την ιδιοπαθή σκολίωση;
Είναι η πιο συχνή μορφή σκολίωσης εμφανιζόμενη κυρίως στην εφηβική ηλικία και οφείλει το όνομα της (ιδιοπαθής) στο ότι η αιτία της είναι άγνωστη, αν και συχνά εμφανίζεται σε οικογένειες, πράγμα που παραπέμπει σε κάποιας μορφής κληρονομικότητα. Με βάση την ηλικία εμφάνισης η ιδιοπαθής σκολίωση χωρίζεται σε τρεις τύπους:
- Από την γέννηση του παιδιού μέχρι 3 ετών: νηπιακή σκολίωση.
- Από 3 έως 9 ετών: παιδική.
- Από 9 έως και 18: εφηβική. Η τελευταία αποτελεί και το 80% όλων των περιπτώσεων της ιδιοπαθούς σκολίωσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ιδιοπαθούς σκολίωσης;
Η ιδιοπαθής σκολίωση προκαλεί παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, αλλά όχι πόνο. Οι ασθενείς με ιδιοπαθή σκολίωση μπορεί να εμφανίζουν πόνο στη σπονδυλική στήλη (π.χ. οσφυαλγία), όπως και οι συνομήλικοί τους, χωρίς να εμφανίζουν αυξημένη ευαισθησία και συχνότητα οσφυαλγίας. Σε παιδιά με πόνο και σκολίωση η αιτία του πόνου είναι κάτι άλλο, όχι η σκολίωση.
Πως ανακαλύπτεται η σκολίωση;
Δεδομένου ότι η σκολίωση προκαλεί αλλαγή του σχήματος (παραμόρφωση) του σώματος, στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση της είναι:
- Ένας ώμος ψηλότερα από τον άλλο.
- Προπέτεια μίας ωμοπλάτης.
- Προπέτεια ή υψηλότερη θέση των πλευρών από τη μία πλευρά.
- Ένας γοφός προέχει ή είναι υψηλότερα από τον άλλο.
- Ασυμμετρία μέσης.
Συνήθως ο παιδίατρος ή η νοσοκόμα του σχολείου είναι οι πρώτοι που κάνουν τη διάγνωση της σκολίωσης. Το πιο συνηθισμένο τεστ για τη διάγνωση μικρών και χωρίς εμφανή παραμόρφωση σκολιώσεων είναι το τεστ της επίκυψης κατά το οποίο ο μαθητής σκύβει με τα χέρια και γόνατα τεντωμένα προς τα πόδια του, ενώ ο γιατρός ή ο νοσηλευτής παρακολουθεί την πλάτη κυρίως από πίσω.
Αυτή η θέση δείχνει καθαρά την ασυμμετρία της σπονδυλικής στήλης και του κορμού γενικά. Το επόμενο βήμα για τη διάγνωση είναι η ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης. Τυπικά, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις η σκολίωση είναι ιδιοπαθής και δεν υπάρχει υπόστρωμα νευρομυϊκό, είναι απαραίτητο να γίνεται η γενική κλινική εξέταση και κυρίως το νευρολογικό σκέλος αυτής.
Με ποιους τρόπους αντιμετωπίζεται η ιδιοπαθής σκολίωση;
Ουσιαστικά υπάρχουν τρεις τρόποι αντιμετώπισης της: η παρακολούθηση, η χρήση κηδεμόνα και η χειρουργική αντιμετώπιση. Όλες οι άλλες μορφές αντιμετώπισης έχουν μετά από εκτεταμένες μελέτες σε μεγάλες σειρές παιδιών αποδειχθεί ανούσιες, όπως η γυμναστική, η χειροπρακτική, η οστεοπαθητική, η φυσικοθεραπεία. Επίσης δεν υπάρχει κανένας λόγος να τροποποιήσει ένα παιδί τις δραστηριότητές του (όπως να καταργήσει ή να αλλάξει ώμο στη σχολική τσάντα ή να αλλάξει στάση καθίσματος) καθότι καμία δραστηριότητα δεν επηρεάζει το κύρτωμα. Αναλυτικά οι τρόποι είναι οι εξής:
Παρακολούθηση
Κυρτώματα που είναι κάτω από 10 μοίρες δεν θεωρούνται σκολίωση, αλλά ασυμμετρία της σπονδυλικής στήλης. Αυτά είναι απίθανο να εξελιχθούν και γενικά δεν χρειάζονται καμία μορφή παρακολούθησης ή θεραπείας, εκτός αν το παιδί είναι πολύ μικρό ή ανώριμο, οπότε είναι λογική η παρακολούθηση, που μπορεί να γίνεται και από μη ειδικό ορθοπεδικό. Αν το κύρτωμα είναι από 20 με 30 μοίρες, τότε το παιδί αρχικά παρακολουθείται σε τακτά διαστήματα των 4 με 6 μηνών για τον έλεγχο πιθανής προόδου του κυρτώματος. Το όριο μοιρών που θεωρείται πρόοδος είναι οι 5 μοίρες (που είναι και το όριο ακρίβειας της μέτρησης): κάτω από 5 μοίρες δεν θεωρείται πρόοδος και δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο. Πάνω από 5 μοίρες σε παιδί με ανώριμο σκελετό (παιδί που ακόμα μεγαλώνει), τοποθετείται κηδεμόνας.
Κηδεμόνες (κορσές)
Οι κηδεμόνες θεωρείται ότι αναχαιτίζουν την πρόοδο του κυρτώματος, αλλά δεν μπορούν να μειώσουν την παραμόρφωση (το μέγεθος των κυρτωμάτων), δηλαδή να «θεραπεύσουν» τη σκολίωση. Εκτός αυτού παρά τη χρήση τους, ένα τρίτο των σκολιώσεων θα συνεχίσει να μεγαλώνει μέσα στον κηδεμόνα. Η χρήση τους επιβάλλεται να γίνεται μόνο κατά την περίοδο μέγιστης ανάπτυξης που είναι και το χρονικό διάστημα που η σκολίωση μπορεί να επιδεινωθεί. Η έμμηνος ρύση είναι η αρχή του τέλους της μέγιστης ανάπτυξης, τέλος που διαπιστώνεται οριστικά με τη χρήση ακτινολογικών ευρημάτων, αλλά και από την εμφάνιση προχωρημένων δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου, όπως ανάπτυξη των μαστών και της τριχοφυΐας του φύλου.
Υπάρχουν αδρά 2 τύποι κηδεμόνα με διαφορετικές ενδείξεις: ο θωρακοσφυϊκός -ιερός κηδεμόνας και ο τύπου Charleston. O πρώτος προσαρμόζεται στο σώμα κάθε παιδιού και μπορεί να φορεθεί κάτω από τα ρούχα. Δρα με την εφαρμογή πίεσης τριών σημείων στη σπονδυλική στήλη και είναι συμβατός με κάθε σχεδόν τύπο κυρτώματος. Πρέπει να εφαρμόζεται για 23 ώρες και μπορεί να αφαιρείται για τις αθλητικές δραστηριότητες. Ο τύπου Charleston είναι νυκτερινός κηδεμόνας που ουσιαστικά κυρτώνει το σώμα ενάντια στο σκολιωτικό κύρτωμα. Συνιστάται η χρήση του μόνο στα μονήρη θωρακικά ήπια κυρτώματα.
Εφόσον οι κηδεμόνες μπορούν να σταματήσουν την εξέλιξη ενός κυρτώματος των παιδιών αυτών που έχουν υπολειπόμενη ανάπτυξη, η χρήση τους σε σκελετικά ώριμα παιδιά είναι περιττή. Άρα χονδρικά η χρήση τους περιορίζεται σε παιδιά 11 με 13 χρονών, προκειμένου για κορίτσια και 12 με 14 χρονών προκειμένου για αγόρια.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Ο σκοπός του χειρουργείου στην ιδιοπαθή σκολίωση είναι η σπονδυλοδεσία, δηλαδή το δέσιμο των επιμέρους σπονδύλων που συμμετέχουν στο κύρτωμα, ούτως ώστε να σταματήσει η επιδείνωση της σκολίωσης, ενώ ταυτόχρονα με την τοποθέτηση ισχυρών ράβδων επιτυγχάνεται και η διόρθωση εν μέρη των κυρτωμάτων και άρα ένα καλύτερο κοσμητικό αποτέλεσμα.
