ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ
Αντιπρόεδρος Δ.Σ. και διευθύνων σύμβουλος Win Medica
Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Τη δυναμική του ελληνικού φαρμάκου, αλλά και τις νέες και πολύ σημαντικές επενδύσεις της φαρμακοβιομηχανίας που συμβάλλουν με θετικό πρόσημο στην Υγεία και την oικονομία της χώρας μας και των ασθενών μας, αναλύει ο αντιπρόεδρος Δ.Σ. και διευθύνων σύμβουλος της Win Medica, Χρήστος Σωτηρίου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το εθνικά παραγόμενο φάρμακο στοχεύει να παρέχει στο κράτος και στην ιατρική κοινότητα εξαιρετικής ποιότητας λύσεις που θα θωρακίζουν τους ασθενείς, προσφέροντας εξοικονομήσεις στη φαρμακευτική δαπάνη και ενισχύοντας την ελληνική οικονομία».
- Κύριε Σωτηρίου, ξεκινά μια νέα εποχή στον τομέα της παραγωγής φαρμάκου στην Ελλάδα με τη δημιουργία Βιομηχανικής Μονάδας στην Τρίπολη. Ποια θα είναι η συνεισφορά της Win Medica στην ελληνική κοινωνία;
Ο διαχρονικός στόχος της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη κάλυψη των αναγκών των Ελλήνων ασθενών με ποιοτικά, οικονομικώς προσιτά και αποδοτικά για τα συστήματα υγείας φάρμακα. Υπό το πρίσμα αυτό και η επένδυση της Win Medica στην Αρκαδία θα αφήσει το δικό της κοινωνικό, αλλά και οικονομικό αποτύπωμα στην ελληνική κοινωνία.
Η νέα παραγωγική μονάδα της Τρίπολης θα καλύψει πάνω από 50% τους Έλληνες ασθενείς σε συγκεκριμένες θεραπευτικές κατηγορίες με πρώτης γραμμής θεραπευτικές επιλογές, που θα αναπτυχθούν στις εγκαταστάσεις της και θα έχουν προσιτό κόστος για το σύστημα υγείας. Αναμφίβολα, θα διασφαλιστούν η ποιότητα, η επάρκεια και η έγκαιρη πρόσβαση.
Παράλληλα, θα δοθεί η δυνατότητα να υπάρξει σταδιακή απεξάρτηση από την εισαγωγή των συγκεκριμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων, γεγονός που θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση πόρων και σε μείωση της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης, λόγω της μειωμένης τιμής.
Επιπλέον, με την ολοκλήρωση του έργου θα δημιουργηθούν 200 νέες άμεσες θέσεις εργασίας και θα προκληθούν πολλές περισσότερες έμμεσες θέσεις εργασίας στην ευρύτερη περιοχή. Τα έμμεσα οφέλη από την επένδυση αναμένεται να είναι πάνω από 100 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, κάθε ευρώ επένδυσης στο φάρμακο επιστρέφει στην οικονομία 3,2 ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, η δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων οδηγεί σε αύξηση των εσόδων του Δημοσίου, η οποία αντιστοιχεί στο 22,5% της επενδυτικής δαπάνης, και η συμβολή της λειτουργίας των νέων μονάδων στο ΑΕΠ έχει προστιθέμενη επίδραση που αντιστοιχεί στο 130% της επενδυτικής δαπάνης. Αυτοί οι μοναδικοί πολλαπλασιαστές αναδεικνύουν την ισχυρή προστιθέμενη αξία της επένδυσης στην εθνική οικονομία και κοινωνία.
Συγκεκριμένα για την Αρκαδία, η ευρύτερη περιοχή αναζωογονείται προσφέροντας προοπτική εξέλιξης σε χιλιάδες νέες και νέους. Συμβάλλουμε στο brain regain, αφού Έλληνες υψηλού επιστημονικού ακαδημαϊκού, αλλά και τεχνικού επιπέδου που χρειάστηκε να αναζητήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό ή να παραμείνουν στα μεγάλα αστικά κέντρα, θα μπορούν να επιστρέψουν και να δραστηριοποιηθούν στην περιφέρεια της χώρας μας.
Το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας είναι έντονο, κάτι που αποτυπώνεται στο γεγονός πως μαθητές και σπουδαστές από τις περιοχές της Αρκαδίας, γονείς και ευρύτερο κοινό, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της πολιτικής, ακαδημαϊκής, εκπαιδευτικής και επιχειρηματικής κοινότητας υποστηρίζουν εμπράκτως το εγχείρημα και στέκονται στο πλάι μας.
- Είχε ανακοινωθεί ότι με ορίζοντα το τέλος του 2024 θα έχετε ολοκληρώσει την κατασκευή της νέας υπερσύγχρονης βιομηχανικής μονάδας παραγωγής ογκολογικών φαρμάκων στην Τρίπολη. Θα είστε «μέσα» στις προβλέψεις σας;
Το αρχικό Business Plan που εκπονήθηκε από ειδικούς συνεργάτες στόχευε στην ολοκλήρωση του κατασκευαστικού έργου στο τέλος του 2024. Ωστόσο, αρχικά οι επιπτώσεις της πανδημίας και στη συνέχεια ο πόλεμος στην Ουκρανία μέσω των υψηλών τιμών της αγοράς και των πληθωριστικών τάσεων που προέκυψαν επηρέασαν σε κάποιον βαθμό την κατασκευή. Σήμερα μπορούμε με σιγουριά να πούμε πως εντός των πρώτων μηνών του 2025 το κατασκευαστικό κομμάτι θα έχει ολοκληρωθεί με μη σημαντική καθυστέρηση.
Να υπογραμμίσω σε αυτό το σημείο πως ο σχεδιασμός εξαρχής έχει γίνει με τρόπο που να παρέχει τη δυνατότητα χρήσης μεθόδων με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, σύμφωνα και με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές οδηγίες που θα τεθούν σύντομα σε ισχύ. Επιπλέον, μέσω των υψηλών ποιοτικών διαδικασιών που θα χρησιμοποιηθούν, όπως είναι τα πρότυπα ISO και τα GMPs, αναμένουμε θετική αξιολόγηση από τους αρμόδιους φορείς του ΕΟΦ εντός του δευτέρου εξαμήνου του 2025.
Τα παραπάνω σηματοδοτούν τα πρώτα έσοδα από τις πωλήσεις των προϊόντων μας στην Τρίπολη εντός του 2026, κυρίως γιατί έχουμε εστιάσει σε προϊόντα των οποίων η πατέντα τους λήγει εκείνη την περίοδο αρχικά σε τρίτες χώρες και μετά το 2028 στην Ευρώπη. Να τονίσω σε αυτό το σημείο πως ήδη έχει προγραμματιστεί για τον Νοέμβριο η πρώτη κατάθεση φακέλου προϊόντος μας στις εγκριτικές αρχές αρκετών τρίτων και ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και στην Ελλάδα. Θα ακολουθήσουν αρκετές εγκριτικές διαδικασίες τη διετία 2025-26.
Με βάση, λοιπόν, τις υπάρχουσες συνεργασίες και συμφωνίες εκτιμάμε πως το 2030 η Win Medica θα εξαγάγει περισσότερες από 2 εκατ. συσκευασίες. Υλοποιούμε τον αρχικό σχεδιασμό κατά γράμμα, με τη δέσμευση να φτάσει η εταιρεία το 2030 εκεί που οραματιστήκαμε. Αισθανόμαστε υπερήφανοι και στοχεύουμε να αναδείξουμε την εγχώρια βιομηχανία και να ταξιδέψουμε το ελληνικό φάρμακο σε όσες το δυνατόν περισσότερες χώρες του εξωτερικού.
- Ποιες θα είναι οι προκλήσεις όλης αυτής της επένδυσης, κύριε Σωτηρίου; Πόσο εύκολη θα είναι για παράδειγμα η εύρεση εργατικού δυναμικού;
Όταν μια εμπορική επιχείρηση μετασχηματίζεται σε ερευνητική και παραγωγική, έχει ασφαλώς πολλά εμπόδια να υπερκεράσει, όπως η στελέχωση, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης και η επιλογή των κατάλληλων θεραπευτικών κατηγοριών και τεχνολογιών στις οποίες θα εστιάσουν οι επενδύσεις.
Το κομμάτι της στελέχωσης γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο, όταν μια επένδυση υλοποιείται στην ευρύτερη περιφέρεια, γιατί σηματοδοτεί μια απόφαση ζωής και μια νέα σελίδα στη ζωή ενός συνεργάτη που δεν είναι μόνο επαγγελματική, αλλά και κοινωνική και οικογενειακή. Τα κίνητρα που πρέπει να δοθούν από την εταιρεία και οι υποδομές της περιοχής που θα απορροφήσουν τους νέους εργαζομένους και τις οικογένειές τους είναι πρωταρχικής σημασίας. Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί η προσπάθεια της κυβέρνησης να ολοκληρώσει τις υπό διαπραγμάτευση διμερείς συμφωνίες για εργασιακή κινητικότητα με άλλες χώρες, με στόχο την αξιοποίηση επιπλέον προσωπικού, εφόσον παραστούν ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν εθνικά.
Σχετικά με τη χρηματοδότηση, απαιτούνται τεράστιες εκροές, που και λόγω του αυξημένου λειτουργικού κόστους οι εταιρείες πλέον αναζητούν εξωτερική χρηματοδότηση και δανεισμό προκειμένου να καλύψουν το επενδυτικό τους πλάνο. Αν αναλογιστούμε ότι η Win Medica έχει έναν κύκλο εργασιών περίπου 120 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα για το 2024, το οργανικό κέρδος που τελικά απομένει προκειμένου να λειτουργήσει ομαλά, αλλά και να επενδύσει η επιχείρηση, δηλαδή να γίνουν αγορές προϊόντων, πρώτων υλών, υπηρεσιών, να καλυφθεί το κόστος προσωπικού και να αποδοθεί ένα τεράστιο ποσό, πάνω από 50 εκατομμύρια ευρώ, στο κράτος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών (rebate και clawback), είναι πραγματικά μια επιχειρηματική πρόκληση. Παρ’ όλα αυτά, είμαστε συνεπείς σε όλες μας τις υποχρεώσεις, εμπορικές, λειτουργικές και επενδυτικές, διασφαλίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη της εταιρείας και το έργο που επιτελεί στην εξυπηρέτηση των αναγκών του ασθενούς. Συνοψίζοντας, τα κίνητρα που δίνονται μέσω του επενδυτικού clawback είναι ένα εφαλτήριο για την ανάπτυξη και την εξωστρέφεια των εταιρειών σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον. Θα πρέπει ωστόσο να γίνει κατανοητό πως η χρηματοδότηση είναι περίπου στο 40-50% από το εργαλείο του clawback και τα υπόλοιπα κεφάλαια προέρχονται είτε από ίδια κεφάλαια είτε από δανεισμό, κάτι που εμπεριέχει υψηλό ρίσκο, αλλά και σημαντικό χρηματοοικονομικό κόστος.
Τέλος, ύψιστης σημασίας είναι η πρόκληση της φιλτραρισμένης και επικεντρωμένης επιλογής χαρτοφυλακίου προϊόντων και τεχνολογιών. Διαρκώς αναλύουμε τα δεδομένα της αγοράς, τους θεραπευτικούς αλγορίθμους και τα κενά, προκειμένου να προβλέψουμε ποιες θα είναι οι ευκαιρίες της επόμενης δεκαετίας και να στοχεύσουμε στρατηγικά στις κατάλληλες κατευθύνσεις.
- Η έρευνα και ανάπτυξη των νέων φαρμάκων σε ποιες κατηγορίες θεραπειών θα εστιαστεί;
Αυτή τη στιγμή η Win Medica καλύπτει εμπορικά τις θεραπευτικές κατηγορίες του καρδιομεταβολικού, της Ογκολογίας, της Ανοσολογίας, της Αιματολογίας και τον τομέα της πρόληψης μέσω των εμβολίων. Τώρα εισχωρούμε σε έναν νέο πυλώνα με έρευνα, ανάπτυξη αλλά και παραγωγή σε κυτταροτοξικά φάρμακα στην περιοχή της Ογκολογίας, της Αιματολογίας, της Ανοσολογίας και της Νευρολογίας. Ήδη αναπτύσσουμε 11 κυτταροτοξικά φάρμακα και συν-αναπτύσσουμε α’ ύλες για αρκετά φάρμακά μας με τη σύναψη συνεργασιών με εργαστήρια σε Ευρώπη και Ινδία, οι οποίες θα συμβάλουν στην καθετοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, μειώνοντας τον κίνδυνο από την πλήρη εξάρτηση από Ασία, όπως και των καθυστερήσεων και ελλείψεων. Παράλληλα, αξιολογούμε προτάσεις οριακής καινοτομίας, όπως συνδυασμών δραστικών, νέων φαρμακοτεχνικών μορφών, devices, εναλλακτικών ή και νέων οδών χορήγησης, επαναστόχευσης γνωστών δραστικών σε νέες ενδείξεις και νέων περιεκτικοτήτων. Σε όλες αυτές τις περιοχές, η εταιρεία μας έχει πλάνο ανάπτυξης νέων προϊόντων που δεν είναι όμοια με τα προϊόντα που κυκλοφορούν, δεν είναι «vanilla generic». Στόχος μας είναι να βελτιώσουμε το αρχικό προϊόν, ώστε να δημιουργηθεί ευκολία στη χρήση και αύξηση της συμμόρφωσης του ασθενούς και να δημιουργήσουμε υπεραξία για τον ασθενή και το σύστημα υγείας.
- Το σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα της Win Medica για την ενίσχυση του χαρτοφυλακίου της σε τι ύψος ανέρχεται;
Η βασική επένδυσή μας είναι ύψους 65 εκατ. ευρώ. Αφορά 40 εκατ. ευρώ για το εργοστάσιο και 25 εκατ. ευρώ για αναπτύξεις προϊόντων. Ήδη κοιτάμε την επόμενη ημέρα και για το λόγο αυτόν προχωρήσαμε στην αγορά όμορου οικοπέδου για επέκταση των κτιριακών μας εγκαταστάσεων. Η αύξηση κατά 50 εκατ. ευρώ –συνολικά στα 200 εκατ. ευρώ– της επιδότησης του επενδυτικού clawback 2024-2025 για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας και την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων σηματοδοτεί για εμάς έναν νέο γύρο αξιολόγησης επενδυτικών επιλογών, προκειμένου να αυξήσουμε το αποτύπωμα της βιομηχανίας στην εθνική οικονομία και να περιορίσουμε το επενδυτικό κενό που μας χωρίζει από την Ευρώπη. Παρόλο που το εθνικό περιβάλλον δεν είναι φιλικό λόγω των ασφυκτικών επιστροφών, επενδύουμε στη χώρα μας και στηρίζουμε την οικονομία και την κοινωνία. Η εταιρεία μας και μόνο υποχρεώθηκε να αποδώσει στο κράτος 170 εκατ. ευρώ σε επιστροφές από το 2017 μέχρι και το 2024. Καλούμαστε να αποδώσουμε κάθε χρόνο 20% επιπλέον υποχρεωτικές επιστροφές σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
- Πόσο βοήθησε στο να παρθεί η απόφαση επέκτασης με το επενδυτικό clawback και τι θα γίνει στο άμεσο μέλλον αν σταματήσει να υφίσταται;
Το μέτρο του συμψηφισμού ενός αντικειμενικά μικρού ποσοστού του συνολικού ποσού clawback των εταιρειών με επενδύσεις σε υποδομές, έρευνα και κλινικές μελέτες σημείωσε μέσω του 1ου και του 2ου προγράμματος μεγάλη επιτυχία, καθώς οδήγησε στην κατάθεση πάνω από 55 επενδυτικών προτάσεων από ελληνικές και ξένες φαρμακοβιομηχανίες. Το ύψος των επενδυτικών σχεδίων που είναι σε εξέλιξη μέχρι το 2025 υπολογίζεται σε 1,5 δισ. ευρώ. Η περαιτέρω ενίσχυση του προγράμματος από τα 150 εκατ. ευρώ με επιπλέον 50 εκατ. ευρώ θα ξεκλειδώσει ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις με δημιουργία εργοστασίων, δραστηριότητες R+D και διεξαγωγή κλινικών μελετών από τη φαρμακοβιομηχανία, αυξάνοντας περαιτέρω την ανταγωνιστικότητά της. Σήμερα οι εξαγωγές είναι αυτές που θα μας βγάλουν από το αδιέξοδο, αφού στη μικρή εγχώρια αγορά κυκλοφορούμε προϊόντα με ελάχιστο έως και μηδενικό κέρδος. Αυτή η επικίνδυνη στρέβλωση μπορεί και πρέπει να διορθωθεί δημιουργώντας στην Ελλάδα συνθήκες περιβάλλοντος ενός διεθνούς παραγωγικού hub.
- Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η δυναμική του ελληνικού φαρμάκου τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά;
Η φαρμακευτική βιομηχανία αποτελεί για μια σύγχρονη χώρα παράγοντα ευημερίας, οικονομικής και γεωπολιτικής ισχύος. Είμαστε μια αμυντική βιομηχανία η οποία προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας μας. Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη από τέτοιους παραγωγικούς κλάδους και βιομηχανίες που θα συμβάλουν στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος και στην επάρκεια προϊόντων στην αγορά, καταγράφοντας βιώσιμους και σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης. Είναι κάτι που επισημαίνεται από όλους τους οίκους αξιολόγησης και τις επενδυτικές τράπεζες. Η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί έναν εξωστρεφή κλάδο υψηλής τεχνολογίας με σημαντική προστιθέμενη αξία και οι επενδύσεις της αποτελούν καταλύτη οικονομικής ανάπτυξης.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Χρήστος Σωτηρίου, γεννημένος στη Βέροια, είναι απόφοιτος του Τμήματος Χημείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κάτοχος ΜSc in Management & Internal Auditing από το Cass Business School του Λονδίνου. Με πολυετή εμπειρία στον φαρμακευτικό κλάδο, τον οποίο έχει υπηρετήσει από διάφορες θέσεις και σε πολλούς τομείς, όπως sales, marketing, market access και business development, ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα το 2006 στις πωλήσεις στη φαρμακευτική εταιρεία Wyeth. Το 2010 εντάχθηκε στο δυναμικό της πολυεθνικής φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer στο τμήμα Marketing και το 2013 ανέλαβε σημαντικές θέσεις στη Διεύθυνση των τμημάτων του Market Access και του Business Development στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία ELPEN. Από το 2024 είναι αντιπρόεδρος Δ.Σ. και διευθύνων σύμβουλος της φαρμακευτικής εταιρείας Win Medica και από τον Απρίλιο του 2024 έχει εκλεγεί στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΦΕΕ και εκτελεί καθήκοντα ταμία του Συνδέσμου. Είναι παντρεμένος και έχει μία κόρη.
Διαβάστε παρακάτω την συνέντευξη από το περιοδικό Health και σε ηλεκτρονική μορφή
