Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος του γυναικείου πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου. Αποτελεί συνολικά τη δεύτερη αιτία θανάτου των γυναικών από κακοήθες νεόπλασμα και την πρώτη αιτία θανάτου για τις γυναίκες μεταξύ 45 και 60 ετών, ενώ στη χώρα μας έχουμε περισσότερες από 6.000 νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο. Όσο νωρίτερα διαγνωστεί ένας καρκίνος του μαστού, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για επιτυχημένη θεραπεία.
Ο Οκτώβριος έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη νόσο αυτή. Με αφορμή το γεγονός αυτό ο Χρήστος Μαρκόπουλος, χειρουργός ογκολόγος Μαστού, δ/ντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, καθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος Ευρωπαϊκού Τμήματος Χειρουργικής Μαστού της UEMS, δίνει παρακάτω απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες:
- Πόσο συχνός είναι σήμερα ο καρκίνος του μαστού και ποιοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξή του;
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι νέες περιπτώσεις πλησιάζουν τις 400.000 κάθε χρόνο, με τον καρκίνο του μαστού να αποτελεί σχεδόν το 30% των κακοήθων νεοπλασμάτων που πλήττουν το γυναικείο πληθυσμό και την πρώτη αιτία θανάτου γυναικών στην ηλικία μεταξύ 45-55 ετών.
Στην Ελλάδα περίπου μία στις εννέα – δέκα γυναίκες, θα αναπτύξει ένα καρκίνο στο μαστό της κατά τη διάρκεια της ζωής της ή σε απόλυτους αριθμούς, έχουμε πλέον περισσότερες από 6.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού ετησίως. Μπορεί επίσης να αναπτυχθεί και στους άντρες, αλλά είναι σπάνιος, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1% του συνόλου των καρκίνων του μαστού.
Έχουν εντοπισθεί αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ένας παράγοντας κινδύνου δεν είναι ούτε αναγκαίος αλλά ούτε και αρκετός, ώστε να προκαλέσει καρκίνο από μόνος του. Ορισμένες γυναίκες που έχουν πολλούς από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου δεν θα αναπτύξουν ποτέ καρκίνο μαστού, ενώ άλλες θα νοσήσουν χωρίς να έχουν κανέναν από αυτούς τους παράγοντες.
Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου είναι: η ακτινοβολία σε νεαρή ηλικία (ακτινοθεραπεία για τη θεραπεία λεμφώματος), η μακροχρόνια χρήση εξωγενών οιστρογόνων (θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση), η ατεκνία ή η πρώτη κύηση μετά την ηλικία των 35-40 ετών, η δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά που οδηγεί στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα. Ένας άλλος, επίσης σημαντικός παράγοντας, είναι η ηλικία της γυναίκας. Όσο μεγαλώνει μία γυναίκα, τόσο αυξάνει και η πιθανότητα να πάθει καρκίνο του μαστού. Έτσι, όσο επιμηκύνεται ο μέσος όρος ζωής, τόσο αυξάνει και ο απόλυτος αριθμός των ηλικιωμένων γυναικών που αναπτύσσουν τη νόσο.
- Πόσο σημαντικό είναι το ιστορικό καρκίνου μαστού στην οικογένεια μιας γυναίκας και τι είναι ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού;
Όταν υπάρχει ένας συγγενής 1ου βαθμού (μητέρα, αδερφή, κόρη, πατέρας, αδερφός) με καρκίνο του μαστού στο ιστορικό της γυναίκας, αυτό καλείται «θετικό οικογενειακό ιστορικό» και αυξάνει σημαντικά το κίνδυνό της για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, ειδικά αν η/ο συγγενής διαγνώσθηκε σε ηλικία κάτω των 45 ετών.
Όταν πολλά μέλη της οικογένειας έχουν προσβληθεί από καρκίνο του μαστού ή/και ωοθηκών σε νεαρή ηλικία, τότε τίθεται η υποψία ύπαρξης γενετικής προδιάθεσης, δηλαδή «Κληρονομούμενου Καρκίνου του Μαστού». Έχουν εντοπισθεί μερικά γονίδια που όταν έχουν μία βλάβη – μετάλλαξη – κληρονομούμενα από τη μητέρα ή το πατέρα, αυξάνουν τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Αυτά όμως τα μη φυσιολογικά γονίδια ευθύνονται για λιγότερο από το 10% του συνόλου των Καρκίνων του Μαστού. Τα δύο κύρια γονίδια που συμμετέχουν στις οικογενείς αυτές μορφές καρκίνου του μαστού είναι το BRCA1 και BRCA2. Σε μεταλλάξεις του BRCA1 ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας είναι 75-80% – με 60% πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου και στους δύο μαστούς – και λίγο μικρότερος σε μεταλλάξεις του BRCA2. Υπάρχουν και άλλα γονίδια που έχουμε εντοπίσει, όπως το PALB2, το CHEK2 και το ΑΤΜ, που επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο, αλλά σε μικρότερο βαθμό.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού όσο και η θνησιμότητα μπορούν να μειωθούν με ένα προφυλακτικό χειρουργείο, αμφοτερόπλευρη προφυλακτική μαστεκτομή και ωοθηκεκτομή, αλλά είναι απαραίτητο να προηγηθεί προσεκτική γενετική εκτίμηση και ψυχολογική συμβουλευτική πριν από μία τέτοια σημαντική απόφαση.
- Πότε θα πρέπει να αρχίζει μία γυναίκα τον προληπτικό έλεγχο και τι θα πρέπει να κάνει;
Ο γενικός κανόνας είναι να γίνεται η πρώτη μαστογραφία μεταξύ 35 και 40 ετών, -μαστογραφία ελέγχου ή βάσεως- και να συνεχίζεται ετήσια ή ανά 2 χρόνια μετά την ηλικία των 40 ετών. Θα πρέπει να τονισθεί όμως ότι πρέπει να συνδυάζεται πάντα με την κλινική εξέταση από εξειδικευμένο, κλινικό γιατρό.
Ο ειδικός στο μαστό γιατρός, πιθανόν να εντοπίσει στην κλινική εξέταση κάτι που δεν φαίνεται στη μαστογραφία, επιπλέον όμως, αξιολογώντας το πλήρες ιστορικό της γυναίκας, θα εκτιμήσει το συνολικό κίνδυνο που διατρέχει και θα τη κατευθύνει πως πρέπει να παρακολουθείται.
Γυναίκες υψηλού κινδύνου, όπως π.χ. αυτές που έχουν ισχυρό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών στην οικογένεια ή εκείνες που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία σε νέα ηλικία, θα πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο νωρίτερα. Σε αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθεί το υπερηχογράφημα και η μαγνητική μαστογραφία, που δεν έχουν ακτινοβολία, αλλά είναι και πιο επιτυχείς στους «πυκνούς» μαστούς των νεαρών γυναικών όπου η διαγνωστική δυνατότητα της μαστογραφίας είναι περιορισμένη.
Όσον αφορά στην αυτοεξέταση, σήμερα έχει τη θέση της εξοικείωσης της γυναίκας με το μαστό της και της «επαγρύπνησης» και δεν έχει πλέον τη σημασία που είχε παλαιότερα. Ο στόχος της εποχής μας είναι η γυναίκα να κάνει μαστογραφίες με σκοπό να βρούμε τον καρκίνο πριν τον ψηλαφίσουμε, πριν να γίνει κλινικά αντιληπτός.
- Είναι πάντοτε ικανή η μαστογραφία να εντοπίσει ένα καρκίνο του μαστού;
Όχι. Ένα ποσοστό καρκίνων δεν θα γίνει ορατό στη μαστογραφία για διαφόρους λόγους, όπως η θέση τους στο μέσα στο μαστό, ο τύπος τους που δεν δίνει μαστογραφικό εύρημα ή ο πολύ «πυκνός» μαστός που εμποδίζει την απεικόνισή τους. Γι’ αυτό χρησιμοποιούμε επικουρικά και το υπερηχογράφημα, που σήμερα έχει μεγάλες διαγνωστικές δυνατότητες χρησιμοποιώντας και τη μέθοδο της ελαστογραφίας.
Επιπρόσθετα, διαθέτουμε και τη Μαγνητική μαστογραφία, η οποία δεν έχει ακτινοβολία και μπορεί να γίνει και σε πολύ νέες γυναίκες. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στον έλεγχο γυναικών με πολύ πυκνό μαστό, σε εκείνες που έχουν προθέσεις σιλικόνης (επέμβαση μεγέθυνσης μαστού) ή έχουν χειρουργηθεί στο μαστό τους στο παρελθόν και προληπτικά στις γυναίκες «υψηλού κινδύνου» για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, όπως αυτές με ισχυρό οικογενειακό καρκίνου του μαστού ή βεβαιωμένη μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/2 (κληρονομικός καρκίνος του μαστού).
NEWSLETTER
Λάβετε τα καλύτερα του Nextdeal στα εισερχόμενά σας, κάθε μέρα.
Θα πρέπει όμως να τονισθεί ότι ως βασική απεικονιστική μέθοδος ελέγχου παραμένει η ψηφιακή μαστογραφία, η οποία συνολικά μας δίνει και το υψηλότερο ποσοστό διαγνωστικής αποτελεσματικότητας.
- Ποιες είναι οι εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού;
Στο χώρο της θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού έχουν πράγματι υπάρξει τα τελευταία χρόνια σημαντικές εξελίξεις σε όλες τις μορφές θεραπευτικής αντιμετώπισης. Στη Χειρουργική ειδικότερα, θα ξεχώριζα την καθιέρωση της τεχνικής του Φρουρού Λεμφαδένα και των τεχνικών Ογκοπλαστικής Χειρουργικής.
Η διερεύνηση της μασχάλης με την τεχνική του φρουρού λεμφαδένα έδωσε τη δυνατότητα στις περισσότερες περιπτώσεις να αποφεύγουμε τη ριζική αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων, κάτι που ήταν παλαιότερα ο κανόνας για να διαπιστώσουμε εάν ο όγκος έχει προχωρήσει στη μασχάλη. Μια εγχείρηση όμως που προκαλούσε σε μεγάλο ποσοστό ασθενών πρήξιμο του χεριού (λεμφοίδημα) και ακαμψία του ώμου. Σήμερα, στις περισσότερες ασθενείς, ακόμη και αν 1 ή 2 λεμφαδένες- φρουροί περιέχουν καρκινικά κύτταρα, ο λεμφαδενικός καθαρισμός μπορεί να μην είναι απαραίτητος και έτσι αποφεύγουμε τις παρενέργειές του που είχαν σημαντική επίπτωση στη καθημερινότητα της ασθενούς.
Εδώ και αρκετές δεκαετίες, η αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο του μαστού επιτυγχάνεται με επεμβάσεις διατήρησης του μαστού και αποφυγή της μαστεκτομής, αφαιρώντας τοπικά τον όγκο επί «υγιών ορίων». Αρκετές όμως φορές, λόγω της θέσης ή του μεγάλου μεγέθους του όγκου σε σχέση με το μέγεθος του μαστού, μπορεί να προκληθεί αρκετού βαθμού δυσμορφία. Την απάντηση σε αυτό το πρόβλημα ήρθαν να δώσουν οι «ογκοπλαστικές τεχνικές» στις οποίες γίνεται συνδυασμός της ογκολογικής χειρουργικής επέμβασης με τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής, επιτυγχάνοντας έτσι ένα «σωστό» ογκολογικά και καλό «αισθητικά» τελικό αποτέλεσμα.
Οι τεχνικές αυτές είτε χρησιμοποιούν το μαζικό αδένα που απομένει για την αναπλήρωση του κενού που δημιουργείται από την αφαίρεση του όγκου, είτε χρησιμοποιούν μεταφορά ιστού από άλλο σημείο του σώματος (π.χ. μυ μαζί με λίπος και δέρμα από την πλάτη ή την κοιλιά) για την αποκατάσταση του μαστού.
Η επικράτηση τα τελευταία χρόνια της ογκοπλαστικής χειρουργικής έχει δώσει τη δυνατότητα διατήρησης του μαστού και άριστων αισθητικά αποτελεσμάτων σε όλο και περισσότερες ασθενείς. Αυτό επηρεάζει πολύ θετικά τη ψυχολογία της ασθενούς, οδηγώντας σε πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής.
– Ο Οκτώβριος είναι παγκόσμια ο μήνας ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού. Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε στις γυναίκες που ανησυχούν;
Ο καρκίνος του μαστού, όταν διαγνωσθεί έγκαιρα, σε αρχικό στάδιο είναι στην εποχή μας δυνητικά ιάσιμος. Οι γυναίκες θα πρέπει να υποβάλλονται σε ετήσιο έλεγχο με ψηφιακή μαστογραφία μετά την ηλικία των 40 ετών, ιδιαίτερα εκείνες που έχουν παράγοντες κινδύνου και κυρίως ιστορικό καρκίνου μαστού στην οικογένεια τους. Θα πρέπει επίσης να εξετάζονται από έναν εξειδικευμένο στο μαστό κλινικό γιατρό, ο οποίος, αξιολογώντας τη συνολική τους εικόνα, θα τους συμβουλεύσει για το πως πρέπει να παρακολουθούνται.
Η σωματική άσκηση, η αποφυγή της παχυσαρκίας, της χρήσης οιστρογόνων και της κατάχρησης αλκοόλ, είναι μέτρα που μπορούν να μειώσουν το συνολικό κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, όπως και οι εγκυμοσύνες και ο θηλασμός σε νεαρή ηλικία. Κυρίως όμως να μην φοβούνται να κάνουν προληπτικό έλεγχο!
Ο φόβος δεν αποτρέπει την ανάπτυξη ενός καρκίνου στο μαστό, ενώ η πρώιμη διάγνωση προσφέρει ευκολότερη και επιτυχή αντιμετώπιση, διατήρηση του μαστού και άριστη πρόγνωση για τη συνέχεια της ζωής τους.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Δρ. Μαρκόπουλος Χρήστος, Καθηγητής Χειρουργικής – Ειδικός Χειρουργός Μαστού, Διευθυντής Κλινικής Μαστού του Ιατρικού Αθηνών – Κλινική Αμαρουσίου.
Σπούδασε Ιατρική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου και έλαβε τον τίτλο του Διδάκτορος το 1988. Έλαβε την ειδικότητα της Γενικής Χειρουργικής το 1985 και στη συνέχεια μετέβη στο Λονδίνο, ως υπότροφος του «Ωνάσειου Ιδρύματος», με σκοπό την εξειδίκευσή του στο Καρκίνο του Μαστού. Εκεί εργάσθηκε ως έμμισθος επιμελητής της Κλινικής Μαστού των Νοσοκομείων St. George’s Hospital και The Royal Marsden Hospital . Επιπλέον, υπήρξε ερευνητής του Αντικαρκινικού Ινστιτούτου Ludwing Institute for Cancer Research (London Branch).
Είναι κάτοχος πτυχίου Master of Philosophy στην Ογκολογία – Καρκίνος Μαστού από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Είναι ο ιδρυτής και Πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού (2000-2015), εκλεγμένο μέλος του ΔΣ της EUSOMA (Ευρωπαϊκή Ένωση Ειδικών στον Καρκίνο του Μαστού), Πρόεδρος του UEMS-EBS-Division of Breast Surgery και Πρόεδρος των εξετάσεων του Ευρωπαϊκού Διπλώματος Χειρουργικής Μαστού.
Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε διεθνή ιατρικά περιοδικά υψηλού κύρους όπως το NEJM, Lancet, JAMA, BMJ κ.ά.. Έχει δημοσιεύσει άνω των 300 μελετών σε Διεθνή και Ελληνικά Ιατρικά περιοδικά, με περισσότερες από 4.000 αναφορές (citations) στη διεθνή βιβλιογραφία, και έχει δώσει περισσότερες από100 Διαλέξεις ως προσκεκλημένος ομιλητής σε Διεθνή και Παγκόσμια συνέδρια για το Μαστό και 200 Διαλέξεις ως προσκεκλημένος σε Ελληνικά συνέδρια Μαστού. Είναι συγγραφέας 7 Βιβλίων για τις Παθήσεις και το Καρκίνο του Μαστού και Επιστημονικός Εκδότης επιπλέον 17 βιβλίων.
Είναι μέλος του Editorial board και Reviewer σε αρκετά διεθνή Ιατρικά περιοδικά.
Διδάσκει στα Μετεκπαιδευτικά μαθήματα πολλών Ελληνικών και Διεθνών επιστημονικών Εταιρειών και είναι μέλος 13 Ελληνικών και 11 Διεθνών Επιστημονικών Εταιρειών με συμμετοχή σε θέσεις του Δ.Σ.
Στη φωτογραφία ο κ. Χρήστος Μαρκόπουλος
