Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc, ψυχολόγος Υγείας, ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy’s Hospital, UK, διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Του Άρη Μπερζοβίτη
Η λέξη καρκίνος ξυπνάει αυτομάτως ψυχολογικούς μηχανισμούς της σκέψης που κάνουν πιο δύσκολη τη διαχείρισή του. Στην ψυχολογία παίζει πρωτεύοντα ρόλο πώς θα ερμηνευτεί η διάγνωση της νόσου τις πρώτες δύσκολες ώρες, σε συνδυασμό με την προσωπικότητα του κάθε ασθενούς, καθώς θα επηρεαστούν η μελλοντική του προσαρμογή και η αντιμετώπιση της νέας καθημερινότητας.
«Σήμερα ο ειδικός, με συμβουλές και με “τεχνικές του μυαλού”, προσπαθεί να βοηθήσει τον ασθενή από την πρώτη κιόλας στιγμή της διάγνωσης να έχει τη σκέψη του στραμμένη προς μια λειτουργική αντιμετώπιση της νόσου, να ελέγχει τα αρνητικά συναισθήματα και να υποστηριχθεί, ώστε να καταφέρει να αναπτύξει τη “μαχητικότητα” σαν ψυχολογικό εργαλείο αντιμετώπισης.
Οι έρευνες έχουν κωδικοποιήσει πώς αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τη λέξη καρκίνος, όταν την ακούνε στη διάγνωση», επισημαίνει η Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc ψυχολόγος Υγείας, ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy’s Hospital, UK, διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, ιδρύτρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «Live Well – Be Well».
Ειδικότερα, κάθε προσωπικότητα μπορεί να αντιληφθεί τη διάγνωση σαν:
- Πρόκληση.
2. Απειλή.
3. Απώλεια.
4. Άρνηση.
Ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί διαγνωστικά και θεραπευτικά η πάθηση, είναι λογικό να επηρεάσει και την ψυχολογία του ασθενούς, ενώ είναι πέντε οι βασικοί ψυχολογικοί μηχανισμοί για την αντιμετώπιση και την προσαρμογή στη διάγνωση του καρκίνου:
- Μαχητικότητα.
2. Αποφυγή ή άρνηση.
3. Μοιρολατρία.
4. Απελπισία.
5. Έντονο άγχος.
«Όσοι ασθενείς, με τη βοήθεια του ειδικού, αναπτύσσουν “μαχητικότητα” από τη διάγνωση και κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, αναπτύσσουν σπανιότερα αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη και άλλες δυσκολίες στην ψυχολογική προσαρμογή», τονίζει η κ. Χατζηδημητρίου. Προσθέτει, δε, πως ο κάθε ασθενής «έχει να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου, αλλά και τις παρενέργειες της θεραπείας και παλεύει να μη χάσει τον εαυτό του από τις αλλαγές που φέρνει η διάγνωση».
Τρεις βασικές αλλαγές συμβαίνουν που επηρεάζουν την ψυχολογία:
- Αλλαγές στις πνευματικές και κινητικές λειτουργίες.
2. Αλλαγές στους ρόλους του ατόμου σε σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του.
3. Αλλαγές στην εμφάνιση, πιθανά από τις παρενέργειες της θεραπείας ή από τα συμπτώματα της πάθησης.
Οι βασικοί στόχοι της ψυχολογικής παρέμβασης και της ψυχο-εκπαίδευσης στον ογκολογικό ασθενή είναι η υποστήριξη:
- Στην προσαρμογή της διάγνωσης.
- Στην προσαρμογή της θεραπείας (χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία).
- Στην αντιμετώπιση των παρενεργειών στοχεύοντας στην καλύτερη ποιότητα ζωής.
- Στην αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας της ζωής τους που συνεχώς πρέπει να αναπλάθεται ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου.
- Στην αναπροσαρμογή των κοινωνικών, εργασιακών και οικογενειακών ρόλων.
- Στην τοποθέτηση νέων προσωπικών στόχων.
- Για τους φόβους που επιφυλάσσει το μέλλον, για την ανησυχία ότι η νόσος θα υποτροπιάσει ή θα δημιουργηθούν μεταστάσεις.
- Για την αλλαγή στην εξωτερική εμφάνιση του ασθενoύς (π.χ. από τις παρενέργειες όπως η τριχόπτωση).
- Στην αντιμετώπιση κλινικών διαταραχών και αρνητικών συναισθημάτων, όπως άγχος, εκνευρισμός, πανικός, φόβος, κατάθλιψη.
- Στην αντιμετώπιση του πόνου με ψυχολογικές μεθόδους.
«Στην περίπτωση του καρκίνου πρέπει να κάνουμε τη διαδρομή μέσα στα παπούτσια του άλλου. Ιατροί, επαγγελματίες υγείας, οικογένεια, φίλοι να περπατήσουμε στα μονοπάτια του μυαλού του ανθρώπου που πάσχει, να δούμε για εκείνον τι σημαίνει, πώς επιδρά πάνω του, στη ζωή του», υπογραμμίζει η κ. Χατζηδημητρίου.
Ο ρόλος της ψυχο-εκπαίδευσης στους ασθενείς με καρκίνο είναι συμβουλευτικός και εκπαιδευτικός ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε ασθενούς και έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει πολύ μεγάλη βοήθεια στον αγώνα για την ψυχολογική προσαρμογή και την αντιμετώπιση της νόσου.
Η ψυχοεκπαιδευτική προσέγγιση σε ογκολογικούς ασθενείς έχει κατά κύριο λόγο προσανατολισμό στη γνωστική-συµπεριφορική ψυχοθεραπεία. Ειδικότερα, το είδος της ψυχολογικής υποστήριξης που θα λάβει ο ασθενής εξαρτάται από:
- Τον τύπο καρκίνου που διαγνώστηκε, την πρόγνωση της νόσου και τον τύπο θεραπειών που θα πρέπει να ακολουθήσει.
- Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου, της προσωπικότητας του ασθενούς και το μορφωτικό του επίπεδο.
- Την ψυχική του δύναμη και την προσαρμοστικότητά του απέναντι στη νέα συνθήκη µε την οποία βρίσκεται αντιμέτωπος.
- Το οικογενειακό/υποστηρικτικό του περιβάλλον.
Μέσα από τη διαδικασία της ψυχοεκπαίδευσης, κάθε ασθενής ενημερώνεται σχετικά με τον τύπο της ασθένειάς του, εστιάζει περισσότερο στις δυνάμεις του και όχι στα ελλείμματα που ενδεχομένως έχει, βελτιώνει την ικανότητα διαχείρισης κρίσεων, αναπτύσσει «μαχητικό πνεύμα» και νιώθει πιο αισιόδοξος, προσαρμόζεται ευκολότερα και μαθαίνει να εκφράζει με σωστό τρόπο τα συναισθήματά του σχετικά με τη νόσο. Αποτελεί, επομένως, ζωτικό κομμάτι της ολοκληρωμένης θεραπείας κάθε τύπου καρκίνου, αφού η βοήθεια που προσφέρει είναι πολύτιμη.
«Η ψυχολογική υποστήριξη των ογκολογικών ασθενών και η δυνατότητα έκφρασης µέσω ατομικών ή ομαδικών συνεδριών συνεισφέρει στην ομαλή προσαρμογή των ασθενών κατά τη διάρκεια των θεραπειών τους και στη βελτίωση της περίθαλψής τους. Επίσης επιδρά θετικά τόσο στην ποιότητα ζωής τους όσο και στην ψυχική τους κατάσταση. Ο καρκίνος είναι µία νόσος που εμφανίζει προκλήσεις και δοκιμάζει τη ζωή του ασθενούς σε όλα τα επίπεδα: σωματικό, ψυχικό, οικογενειακό – διαπροσωπικό, οικονομικό και κοινωνικό, και γι’ αυτό τόσο ο ίδιος αλλά και η οικογένειά του θα χρειαστούν την καλύτερη δυνατή εξατομικευμένη φροντίδα σε ιατρικό και ψυχολογικό επίπεδο. Η ψυχολογία του ασθενούς είναι αναγκαίο να ενισχυθεί και να διατηρηθεί σε καλή κατάσταση προκειμένου να διευκολύνει τη διαδικασία αντιμετώπισης της νόσου», καταλήγει η κ. Χατζηδημητρίου.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Άννα Χατζηδημητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Από πολύ μικρή η πορεία της καθορίστηκε με τη βαθιά της επιθυμία να ασχοληθεί με το «σύνολο». Θα μπορούσε να μην έχει σημασία σ’ ένα βιογραφικό, αλλά έχει για την πορεία του κάθε ανθρώπου που ασχολείται με το σύνολο, με την κοινωνική αλληλεγγύη και την προσφορά. Γιατί από πολύ νωρίς διαμορφώνεται το «εγώ» και γίνεται «εμείς». Μαθαίνεις να προσφέρεις στο σύνολο και να προσφέρει το σύνολο σε εσένα. Να διδάσκεις και να διδάσκεσαι από τον άνθρωπο που πασχίζει για κάτι καλύτερο. Η ανάγκη για προσφορά στο σύνολο δεν τελειώνει εδώ, αλλά από την αρχική γοητεία της εξερεύνησης γίνεται επιτακτική ανάγκη μέσα της.
Εκπαίδευση
Τελειώνοντας το Λύκειο της Σχολής Μωραΐτη, ξεκινά να σπουδάσει στην Αγγλία Οικονομικά και Ψυχολογία για να ακολουθήσει το δρόμο της διαφήμισης και του Μarketing της Υγείας. Γρήγορα όμως αφήνει τη γλώσσα των αριθμών και την κερδίζει η γλώσσα της ψυχής. Αφιερώνεται ολοκληρωτικά στην Ψυχολογία, συνεχίζει τις μεταπτυχιακές σπουδές και τις εξειδικεύσεις σε καταξιωμένα βρετανικά πανεπιστήμια. Τελειώνοντας το πτυχίο Ψυχολογίας στο Reading University το 1999, κάνει το μεταπτυχιακό της στην Ψυχολογία Υγείας στο Bath University το 2000.
Μετεκπαιδεύεται στην ψυχολογία ιατρικών παθήσεων, κάνει την κλινική της πρακτική στην υποστήριξη ασθενών με χρόνιες ιατρικές νόσους και σύνδρομα του χρόνιου πόνου στην πανεπιστημιακή κλινική του Λονδίνου St. Thoma’s and Guy’s Hospital. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 2002, τίθεται υποψήφια διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, με τη διδακτορική της διατριβής να έχει θέμα βασιζόμενο στην Ιατρική Ψυχολογία και την Ψυχο-ογκολογία και συγκεκριμένα στην αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου και την υποστήριξη του ασθενούς, αλλά και της οικογένειάς του. Από το 2009 παρακολουθεί έναν μεγάλο αριθμό μεταπτυχιακών σεμιναρίων και έχει εξειδικευθεί περαιτέρω στην Ψυχολογική Υποστήριξη της Χειρουργικής της Νοσογόνου Παχυσαρκία, όπως και στην Αντιμετώπιση των Διατροφικών Διαταραχών και της Παχυσαρκίας.
Επαγγελματική εμπειρία
Έχει εφαρμόσει για πρώτη φορά εθελοντικά, στο Κέντρο Ανακούφισης Πόνου του Αρεταιείου Νοσοκομείου, την κλινική εφαρμογή της ψυχολογικής υποστήριξης για την πολυδύναμη αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Είναι ενεργό μέλος στην Ελληνική Εταιρεία Παρηγορητικής και Συμπτωματικής Φροντίδας Καρκινοπαθών και Μη Ασθενών (ΠΑΡΗΣΥΑ). Επί 21 συνεχή έτη είναι υπεύθυνη της Ψυχολογικής Υποστήριξης στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Έχει ιδρύσει το Κέντρο Ψυχολογίας και Προαγωγή της Υγείας «Live Well, Be Well».
Για μεγέθυνση πατήστε ΕΔΩ
