«Όταν αγαπάς την προσφορά στο συνάνθρωπο και όταν πιστεύεις στα «θαύματα» τότε ναι, μαζί με τις γνώσεις και την πολύτιμη εμπειρία σου έχεις μια ακόμη δύναμη, τη δύναμη ψυχής για να παλέψεις για το καλύτερο. Ο ογκολόγος είναι ο γιατρός – πλοηγός, που θα καθοδηγήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους ασθενείς του: ο κεντρικός γιατρός, που θα πάρει τις θεραπευτικές αποφάσεις και την ευθύνη αυτών, χωρίς φόβο αλλά με ενσυναίσθηση και πίστη, δίνοντας αξία στη σχέση του με τον ασθενή του», μας λέει η Ζένια Σαριδάκη-Ζώρα, παθολόγος – ογκολόγος, πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), διευθύντρια στην Α᾽ Ογκολογική Κλινική Metropolitan Hospital στην Αθήνα και επιστημονική υπεύθυνος του Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» στο Ηράκλειο Κρήτης, περιγράφοντας με αυτά τα λόγια τη σημαντική σχέση μεταξύ του ασθενή και του θεράποντος ιατρού.
- Πως αποφασίσατε να ακολουθήσετε μια τόσο δύσκολη ειδικότητα της ιατρικής;
Η Ογκολογία είναι μια ειδικότητα που τη διάλεξα συνειδητά και την αγάπησα με την πρώτη ματιά. Εμπεριέχει τον ανθρώπινο φόβο, την αδυναμία, τον πόνο και κάποιες φορές και τον ίδιο τον θάνατο. Εμπεριέχει και τη μάχη, τον αγώνα, την ελπίδα, τη ζωή. Στην Ογκολογία με συναρπάζει όλο αυτό που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Με συναρπάζει αυτή η τεράστια αλλαγή που κάθε νέα ανακάλυψη, στην εργαστηριακή αλλά και την κλινική έρευνα μπορεί να φέρει, και που σε πάρα πολλές περιπτώσεις, την έχουμε γρήγορα στα χέρια της.
Για μένα δεν είναι δύσκολη αυτή η ειδικότητα. Τουλάχιστον, όχι δυσκολότερη από τις άλλες. Δύσκολο δεν είναι κάτι που αγαπάς. Ό,τι και να κάνει κανείς, πρέπει να τον συναρπάζει, όχι μόνο για να «πετύχει» επαγγελματικά, με τη στενή έννοια του όρου, αλλά για να πετύχει στη ζωή – να είναι ευτυχισμένος, χαρούμενος, ήρεμος και πλήρης. “Μην εγκαταλείπεις ποτέ”. Αυτό είναι το motto μου. Όσο δύσκολη και απελπιστική και αν είναι μια κατάσταση, όσο δυσδιάκριτη και αν είναι η καλύτερη λύση και αντιμετώπιση, με τη σκληρή δουλειά, την ενασχόληση με το πρόβλημα, τη ζύμωση, τη μελέτη, μπορείς να βρεις λύσεις. Να πετύχεις πράγματα που δεν ήταν ευδιάκριτα από την αρχή. Και ακόμα και αν τελικά δεν πετύχεις τον στόχο σου, το ταξίδι αυτό θα σου έχει δώσει πολλά.
- Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου και τι χρειάζεται για να μπορεί να διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο την όλη κατάσταση κατά τη γνώμη σας;
Από την αρχή, αλλά ακόμα και τώρα, που έχω δει περισσότερα, κάθε ασθενής που μπαίνει στο ιατρείο μου ελπίζω ότι θα είναι αυτός που θα ανατρέψει τα δεδομένα, το «θαύμα». Πιστεύω στα «θαύματα», πιστεύω ότι μπορούν να συμβούν, και δεν σταματώ να προσπαθώ για το καλύτερο, το οποίο ξεκάθαρα αλλάζει σε κάθε φάση της ασθένειας, σε κάθε ασθενή. Τα συναισθήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι ασθενείς μας σε όλη τη διάρκεια της νόσου τους είναι πάρα πολλά. Από την άρνηση και το φόβο, την αισιοδοξία ή την απογοήτευση, μέχρι την αποδοχή και την προσπάθεια για αντιμετώπιση της ασθένειάς τους. Έχουν ανάγκη από ανθρώπους-θεραπευτές, όχι μόνο από ιατρούς-επιστήμονες.
Οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν ανάγκη από κάποιον να τους σκέφτεται, να τους ακούει, να τους αφιερώσει χρόνο. Χρειάζονται ένα χάδι, μια αγκαλιά, ένα αστείο, ένα μεγάλο χαμόγελο, αυτή την ανθρώπινη επαφή που στερηθήκαμε ειδικά στα πρώτα στάδια της πανδημίας. Χρειάζονται να καθίσεις στο κρεβάτι δίπλα τους, να τους πιάσεις το χέρι και να το κρατήσεις στο δικό σου, να τους ρωτήσεις και άλλα πράγματα, όχι μόνο αν έκαναν εμετό από τη θεραπεία, αν έφαγαν ή αν είναι κουρασμένοι. Χρειάζονται να τους αγαπάς, να τους χαμογελάς, να τους λες αστεία. Χρειάζονται να τους ακούς, αληθινά, πραγματικά και βαθιά. Και χρειάζεται, εμείς οι γιατροί, οι ογκολόγοι, να ξέρουμε ότι η απόσταση που μας χωρίζει από τους ασθενείς μας, η απόσταση που έχει ένα γραφείο από την μια ως την άλλη πλευρά ή η απόσταση από το διάδρομο στο κρεβάτι μιας κλινικής είναι απειροελάχιστη, και μπορεί ανά πάσα στιγμή να εξαφανιστεί.
Εγώ βλέπω την σχέση αυτή σαν ένα γάμο. Γινόμαστε σύντροφοι και συνοδοιπόροι. Θα πορευτούμε μαζί, στα καλά και στα δύσκολα, στις χαρές και στις λύπες. Η σχέση πρέπει να είναι δυνατή για να αντέξει και να στηρίζεται στην ειλικρίνεια, την αφοσίωση, την αγάπη, την εμπιστοσύνη, το «νοιάξιμο», τη φροντίδα. Και φυσικά στη συνεχή ενημέρωση, στο διάβασμα και στην κατάκτηση όλης της νέας γνώσης από πλευράς μας, μια και η ογκολογία είναι ευτυχώς ένα πεδίο που εξελίσσεται συνεχώς και μας προσφέρει μεγάλες χαρές. Ο ογκολόγος είναι ο γιατρός – πλοηγός, που θα καθοδηγήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους ασθενείς του: ο κεντρικός γιατρός, που θα πάρει τις θεραπευτικές αποφάσεις και την ευθύνη αυτών, χωρίς φόβο αλλά με ενσυναίσθηση και πίστη, δίνοντας αξία στη σχέση του με τον ασθενή του.
- Με ποιες δυσκολίες έρχεται αντιμέτωπος ο θεράπων ιατρός στην επαρχία και πως αυτές επηρεάζουν το έργο του;
Η Κρήτη δεν υστερεί σε τίποτα σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα στον τομέα της Ογκολογίας. Θα έλεγα μάλιστα, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, πρωτοπορεί κιόλας. Το επίπεδο της Ιατρικής και της Ογκολογίας στην Ελλάδα είναι υψηλότατο, σε ό,τι αφορά στην παροχή εξειδικευμένης και εξατομικευμένης προσέγγισης. Η Ελλάδα, παρά τα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα των τελευταίων χρόνων, παρά τη γραφειοκρατία και τις καθυστερήσεις ενίοτε στις εγκριτικές διαδικασίες, παρά τις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, ιατρικό – νοσηλευτικό – διοικητικό, έχει διατηρήσει και θα έλεγα βελτιώσει τα τελευταία χρόνια την παροχή ογκολογικής φροντίδας για τις ασθενείς με καρκίνο. Τα περισσότερα ελληνικά ογκολογικά κέντρα, στους παραπάνω τομείς δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού. Παρόλα αυτά, φυσικά υπάρχει τεράστιο πεδίο για βελτίωση. Τομείς στους οποίους η Ελλάδα υστερεί είναι η έρευνα, βασική και εφαρμοσμένη, η πρόληψη, η πρωτοβάθμια περίθαλψη και η ανακουφιστική φροντίδα. Στις κατευθύνσεις αυτές πιστεύω πρέπει να γίνουν γοργά και στοχευμένα βήματα.
- Ποια είναι τα νεότερα που έρχονται στις ογκολογικές θεραπείες;
Η Ογκολογία έχει ζήσει τα τελευταία χρόνια συναρπαστικές εξελίξεις και αλλαγές στον τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης, κυρίως λόγω των καινοτόμων εξελίξεων στον τομέα της βιοτεχνολογίας, της φαρμακολογίας, της βασικής μοριακής έρευνας και της τεχνητής νοημοσύνης. Σε διάφορες μορφές καρκίνου, που μέχρι πριν λίγα χρόνια τα θεραπευτικά αποτελέσματα ήταν πενιχρά και οι προγνώσεις τραγικές, πλέον είμαστε σε θέση να προσφέρουμε στοχευμένες παρεμβάσεις με μακροχρόνιες επιβιώσεις, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και ίαση, και καλή ποιότητα ζωής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η Ευρώπη έχει ως στόχο της, μέχρι το 2030, πάνω από 3 εκ. άνθρωποι να ξεπεράσουν τον καρκίνο, να ζήσουν περισσότερο και καλύτερα. Φυσικά αυτό θα γίνει με τολμηρές δράσεις και αλλαγές σε όλα τα επίπεδα (επιστημονικά, κοινωνικά, πολιτικά), με πιο σημαντική κατά τη γνώμη μου, τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης των ογκολογικών ασθενών – πολιτών στις υποδομές και στην εξατομικευμένη θεραπεία. Δεν είμαστε ακόμα εκεί, αλλά είμαι αισιόδοξη ότι θα φτάσουμε, διότι είναι πλέον περισσότερο ξεκάθαρο από ποτέ, πόσο σημαντική είναι για όλους αυτή η «εξάλειψη» ή τουλάχιστον ο έλεγχος του καρκίνου.
- Έχετε ασχοληθεί δυναμικά με την έρευνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε ποιους τομείς έχετε εστιάσει και τι έχετε αποκομίσει;
Η έρευνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ογκολογίας, και της Ιατρικής φυσικά. Σε διαφορετικά σημεία της εκπαίδευσης και καριέρας μου, είχα την ευκαιρία να μετεκπαιδευτώ σε κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού: στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο ΗΒ και στο Katholieke Universiteit (KU) Leuven στο Βέλγιο, με τη βοήθεια υποτροφιών που έλαβα και από την Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, την ΕΟΠΕ, την οποία έχω την τιμή, τόσα χρόνια μετά, να υπηρετώ από τη θέση της προέδρου του Δ.Σ.
Η προσέγγιση της Ογκολογίας, εργαστηριακής και κλινικής, σε άλλες χώρες, με διαφορετικά συστήματα υγείας, η συναναστροφή με ανθρώπους (γιατρούς και ασθενείς) διαφόρων εθνικοτήτων και πολιτισμών, ανοίγει το μυαλό και τους ορίζοντες και δίνει στέρεα την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Μου δόθηκε η δυνατότητα να αναπτύξω έναν άλλο τρόπο σκέψης που νομίζω ότι με βοήθησε σημαντικά στην ολοκλήρωσή μου, τόσο ως επιστήμονα, όσο και ως ανθρώπου, και με καθοδηγεί στα βήματά μου. Από τον ιδιωτικό χώρο στον οποίο εργάζομαι, και ο οποίος έχει ισχυροποιηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, συνεχίζω να έχω στενή συνεργασία με τα ιδρύματα αυτά του εξωτερικού, καθώς και με τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκα εκεί, με τους οποίους με δένουν σχέσεις βαθιάς φιλίας. Το στοίχημα στις περιπτώσεις αυτές των μετεκπαιδεύσεων στο εξωτερικό, πιστεύω πως είναι να κρατήσεις τις επαφές σου, να τις «φροντίσεις» και να τις προσέξεις ώστε να μείνουν και να εξελιχθούν στο βάθος του χρόνου.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
H Ζαχαρένια (Ζένια) Σαριδάκη-Ζώρα, MD, PhD είναι πρόεδρος του Δ.Σ. της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), στο οποίο εκλέγεται από το 2013, διανύοντας την 5η θητεία της. Είναι παθολόγος – ογκολόγος, διευθύντρια στην Α᾽ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan Hospital στην Αθήνα και επιστημονικός υπεύθυνος του Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» στο Ηράκλειο Κρήτης, ενώ εργάζεται επίσης στην Ιδιωτική Κλινική «Ασκληπιείον Κρήτης» στο Ηράκλειο Κρήτης.
Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας “Γυναίκες στην Ογκολογία” “Women 4 Oncology – Hellas”. Με πτυχίο Ιατρικής και Διδακτορική Διατριβή από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης ολοκλήρωσε την ειδικότητά της στην Παθολογική – Ογκολογία στην Παθολογική – Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου το 2007. Έχει κλινική και εργαστηριακή ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Oxford University, στο Medical Oncology Unit of the Churchill and John Radcliffe Hospitals και στο Department of Clinical Pharmacology in the Radcliffe Infirmary, αλλά και στο Katholieke Universiteit Leuven, Center for Human Genetics O&N1 και στο Department of Digestive Oncology, University Hospital Gasthuisberg, Leuven, Belgium. Έχει 54 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, ενώ είναι συν-συγγραφέας σε 3 ιατρικά βιβλία. Έχει συμμετάσχει ως προσκεκλημένη ομιλήτρια σε περισσότερα από 200, και ως προσκεκλημένη πρόεδρος διαλέξεων και στρογγυλών τραπεζιών σε περισσότερα από 100 εθνικά και διεθνή συνέδρια, ενώ έχει υπάρξει στην οργανωτική επιτροπή περισσότερων από 60 εθνικών και διεθνών Συνεδρίων. Επίσης, έχει διατελέσει Deputy Managing Editor του επίσημου αγγλόφωνου περιοδικού της ΕΟΠΕ, Forum of Clinical Oncology (FCO) από το 2014 έως το 2017. Είναι ενεργό μέλος της Αμερικάνικης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ογκολογίας (ASCO, από το 2008 και ESMO, από το 2010, αντίστοιχα).
Διαβάστε παρακάτω τη συνέντευξη, όπως δημοσιεύθηκε στο ένθετο Health by Nextdeal, τεύχος 07, (πατήστε πάνω στην εικόνα για μεγέθυνση):
