Η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της ΥΓΕΙΑΣ

Ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό συγκέντρωσε το συνέδριο του Economist με θέμα: «Η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της υγείας» που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου στο Grand Hyatt Athens στην Αθήνα, σε συνεργασία με το Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

John Andrews, Consultant editor, The Economist

Στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση αναφέρθηκε ο consultant editor του Economist John Andrews, ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου “The artificially intelligent healthcare sector”. Τόνισε ότι δεν πρέπει να αντισταθούμε σε αυτήν, αλλά να την αγκαλιάσουμε και ότι μπορεί να συμβάλει όχι μόνο στην υγεία μας αλλά και στα υγιή οικονομικά. Καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, το κόστος της υγείας αυξάνεται επίσης. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποσχεθεί όχι μόνο ποιοτικότερη αλλά και πιο οικονομική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, υπογράμμισε ο John Andrews.

Εύη Χατζηανδρέου, Επιστημονικός σύμβουλος, «ΔΙΚΤΥΟ» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη

«Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται πανταχού παρούσα νοημοσύνη, με την ικανότητα να βλέπει, να ακούει, να μιλά, να μυρίζει, να νιώθει, να αντιλαμβάνεται χειρονομίες, να διασυνδέεται με το μυαλό και το όνειρό μας», ανέφερε χαρακτηριστικά στο πλαίσιο του συνεδρίου του Economist η επιστημονική σύμβουλος του «ΔΙΚΤΥΟΥ» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη Εύη Χατζηανδρέου.

Η ίδια στάθηκε σε τρεις παραμέτρους ως αναδυόμενες μεγάλες τάσεις που οδηγούν στην ενίσχυση της βαθιάς μάθησης και γνώσης: επεξεργαστική ισχύς (10.000 φορές αυξημένης από το 2000), κόστος αποθήκευσης (3.000 φορές μειωμένο από το 2000), ανάπτυξη δεδομένων (ραγδαία αυξανόμενη από το 2010).

Μεταξύ άλλων, η κ. Χατζηανδρέου επεσήμανε -επικαλούμενη το Ινστιτούτο Picker-  τις βασικές αρχές μιας υγειονομικής περίθαλψης με τον ασθενή στο επίκεντρο, ανάμεσα στις οποίες, ο σεβασμός στις προτιμήσεις των ασθενών, η πρόσβαση στη φροντίδα, η συνέχεια και εξέλιξη, η συναισθηματική υποστήριξη, η πληροφορία και εκπαίδευση.
 
Hutan Ashrafian, Ανώτερος επιστημονικός σύμβουλος, Institute of Global Health Innovation, Imperial College London

Με μια αναφορά στην τεχνολογική επανάσταση που έφερε ο Μέγας Αλέξανδρος επιτυγχάνοντας την επικοινωνία μεταξύ Δύσης και Ανατολής ξεκίνησε την εισήγησή του στο συνέδριο του Economist ο ανώτερος επιστημονικός σύμβουλος του Institute of Global Health Innovation του Imperial College London Hutan Ashrafian. Περαιτέρω εξέθεσε τη σχέση του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας (NHS) με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Το NHS είναι ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών υγείας στον κόσμο, έχοντας την ευθύνη για 53 εκατομμύρια ανθρώπους και πραγματοποιώντας 15 εκατομμύρια διαγνώσεις τον χρόνο, ανεφερε. Ο στόχος της χρησιμοποίησης των νέων ψηφιακών τεχνολογιών από το NHS περιγράφεται από το mottto: «πιο φθηνά, πιο γρήγορα, με μεγαλύτερη ακρίβεια στις διαγνώσεις». Το νέο ψηφιακό σύστημα του NHS λειτουργεί 14 φορές πιο γρήγορα από το προηγούμενο αντίστοιχο και έχει επιτευχθεί ήδη μεγάλη εξοικονόμηση πόρων, σύμφωνα με τον κ. Ashrafian, ενώ υπογράμμισε ότι ο σκοπός είναι να μετασχηματιστεί μέσω των δυνατοτήτων που δίνει η τεχνολογία όλο το τοπίο της περίθαλψης.

Γιώργος Αγγούρης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Πληροφορικής  (ΕΟΠΥΥ)

Τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους βασίστηκε το στρατηγικό πλάνο ψηφιακού μετασχηματισμού του ΕΟΠΥΥ ανέλυσε από το βήμα του Economist ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πληροφορικής του ΕΟΠΥΥ Γιώργος Αγγούρης. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στα εξής στοιχεία:

• Μεταρρύθμιση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου για την εφαρμογή του σχεδίου
• Επανασχεδιασμός υφιστάμενων διαδικασιών και βελτιστοποίηση παραδοσιακών μεθόδων
• Αποφάσεις με οδηγό τα δεδομένα, βάσει της στατιστικής και της πληροφορικής
• Αξιοποίηση των μεγάλων δεδομένων στην υγειονομική περίθαλψη, με τη χρήση της μηχανικής μάθησης και τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης
• Επένδυση σε προηγμένες λύσεις ΙΤ και επανασχεδιασμό υποδομών
• Εκπαίδευση εργαζομένων σε νέες διαδικασίες

Στο πλαίσιο αυτό, ο ίδιος μίλησε για επιτεύγματα όπως οι ενισχυμένες δυνατότητες ελέγχου, ο αναβαθμισμένος εντοπισμός απάτης, ο εξορθολογισμός εξόδων υγειονομικής περίθαλψης και η εξοικονόμηση πόρων.

Βασίλειος Δρακόπουλος, Γενικός χειρουργός, Α’ Χειρουργική Κλινική & Μονάδα Μεταμοσχεύσεως Οργάνων, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»

Η ιδιαιτέρως αναγκαία ψηφιοποίηση των αρχείων υγείας είναι μπροστά μας, επεσήμανε κατά την εισήγησή του στο συνέδριο του Economist ο γενικός χειρουργός της Α’ Χειρουργικής Κλινικής & Μονάδας Μεταμοσχεύσεως Οργάνων του Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» Βασίλειος Δρακόπουλος, ο οποίος προέτρεψε την ιατρική κοινότητα να αγκαλιάσει την τεχνολογία, ώστε να διαμορφώσει τους χειρουργούς της επόμενης γενιάς: «ακόμη και οι μεγαλύτεροι συνάδελφοί μας».

Η ρομποτική χειρουργική υποβοηθούμενη από την τεχνητή νοημοσύνη, τα ψηφιακά όργανα, η αυξημένη και εικονική πραγματικότητα στη χειρουργική, η χειρουργική τηλεπαρουσίασης, η χειρουργική με καθοδηγούμενη εικόνα, «όλα είναι μπροστά μας», υπογράμμισε ο κ. Δρακόπουλος.

Ο ίδιος αναφέρθηκε στα οφέλη της ενσωμάτωσης τεχνολογίας στην ιατρική, φέρνοντας το παράδειγμα της λαπαροσκοπικής και της ρομποτικής χειρουργικής, που έχουν διασφαλίσει για τους ασθενείς «λιγότερο πόνο, λιγότερο χρόνο ανάρρωσης, λιγότερες επιπλοκές και λιγότερα σημάδια στα σώματά τους».

Costica Dumbrava, Υπέυθυνος προγράμματος, μονάδα ηλεκτρονικής υγείας, ευημερίας και γήρανσης, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG CONNECT)

Την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, των μεγάλων δεδομένων και των υπολογιστικών υψηλής απόδοσης στην υγεία και την περίθαλψη, εξασφαλίζοντας παράλληλα την κατάλληλη προστασία δεδομένων και την ασφάλεια, ανέπτυξε από το βήμα του συνεδρίου του Economist ο υπεύθυνος προγράμματος της Μονάδας Ηλεκτρονικής Υγείας, Ευημερίας και Γήρανσης της Ευρωπαϊκής επιτροπής Costica Dumbrava.

Ο κ. Dumbrava επεσήμανε ότι η Επιτροπή υποστηρίζει την υιοθέτηση διαλειτουργικών ηλεκτρονικών αρχείων υγείας. Ο ίδιος παρατήρησε ότι -παρά τη μεγάλη δυναμική τους- η διείσδυση ψηφιακών λύσεων στην υγεία παραμένει αργή και ποικίλλει στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάντως, υπογράμμισε ότι η Ένωση επενδύει ουσιαστικά στην έρευνα τεχνητής νοημοσύνης και σε δράσεις καινοτομίας μέσω του προγράμματος Horizon 2020.  

Thomas Wilckens, Διευθύνων σύμβουλος, InnVentis, Τελ Αβίβ

Οι εξελίξεις σε τομείς όπως τα μεγάλα δεδομένα και το IοT οδηγούν στην ιατρική ακριβείας, που είναι το μέλλον της υγειονομικής περίθαλψης και της ιατρικής σε έναν συνδεδεμένο κόσμο. Την άποψη αυτή εξέφρασε από το βήμα του Economist ο διευθύνων σύμβουλος της InnVentis από το Τελ Αβίβ Thomas Wilckens.

Οι περιπτώσεις λανθασμένης θεραπείας κοστίζουν δισεκατομμύρια δολάρια, επεσήμανε ο κ. Wilckens, τονίζοντας ότι η εφαρμογή κανόνων, αλγόριθμων και βάσεων δεδομένων επιτρέπει τη δραστική υποστήριξη κλινικών αποφάσεων, διασφαλίζοντας ακρίβεια και αποτελεσματικότητα στην υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα.

Jurgi Camblong, Συνιδρυτής, διευθύνων σύμβουλος & διευθυντής, SOPHiA GENETICS, Γενεύη

Η «δραματική βελτίωση» στην κατανόηση των βιολογικών διαδικασιών και της προέλευσης των ασθενειών σε συνδυασμό με την υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών που παράγουν δεδομένα για χρήσιμους υπολογισμούς οδηγούν τις εξελίξεις στους τομείς της ιατρικής και της υγειονομικής περίθαλψης, υπογράμμισε κατά την εισήγησή του ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Sophia Genetics Γενεύης Jurgi Camblong.

Ο ίδιος επεσήμανε ότι η Ευρώπη διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στη συγκεκριμένη αγορά. Παράλληλα, στάθηκε σε μια σειρά από στοιχεία που -κατά τη γνώμη του- είναι σε θέση να καθορίσουν την αποτελεσματικότητα ενός συστήματος: «Εμπιστοσύνη, ίσες ευκαιρίες διάγνωσης, ασφάλεια στη χρήση των δεδομένων, θάρρος για να αλλάξεις τα πράγματα».

Hugh Cho, Επικεφαλής επιχειρηματικής ανάπτυξης, Vuno, Κορέα

«Αρχικά, η κορεατική κυβέρνηση ήταν επιφυλακτική απέναντι στην υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης, ωστόσο, δεν μπόρεσε να αρνηθεί την τεράστια δυναμική και αξία της», υπογράμμισε κατά την ομιλία του στο συνέδριο του Economist ο επικεφαλής επιχειρηματικής ανάπτυξης της Vuno Κορέας Hugh Cho, τονίζοντας ότι οι λύσεις τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να λύσουν μια σειρά από προβλήματα στον τομέα της υγείας (έλλειψη γιατρών, εσφαλμένη διάγνωση, αναποτελεσματικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης κ.ά.).

Ο κ. Cho επικαλέστηκε εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες ο πυρήνας της αγοράς τεχνητής νοημοσύνης θα αγγίξει τα 2 δις δολάρια έως το 2023, με αυξανόμενη τάση. Ο ίδιος επεσήμανε ότι η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι σε θέση να βοηθήσει σημαντικά τις κυβερνήσεις οι οποίες καλούνται να ανταπεξέλθουν σε ένα περιβάλλον περιορισμών κόστους.

«Προλαμβάνοντας παθολογίες, αποτρέπουμε τις επιδημίες», σημείωσε μεταξύ άλλων ο κ. Cho, αναφερόμενος στα οφέλη από την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στον τομέα της υγείας.

Νεκτάριος Ταβερναράκης, Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας (ITE), Καθηγητής μοριακής βιολογίας συστημάτων, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης

«Χωρίς μια ψηφιακή προσέγγιση στην αντιμετώπιση των ασθενειών είμαστε πραγματικά αναποτελεσματικοί», τόνισε από το βήμα του Economist ο πρόεδρος ΔΣ του ΙΤΕ και καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νεκτάριος Ταβερναράκης. Στο πλαίσιο αυτό, στάθηκε ιδιαίτερα στην παράμετρο της προσωποποιημένης διαδικασίας και δη της προσωποποιημένης γονιδιακής ανάλυσης.

Ο ίδιος επεσήμανε τα οφέλη της ιατρικής ακριβείας, μεταξύ άλλων, στο πεδίο της εξοικονόμησης πόρων. Αναφέρθηκε δε στην προσπάθεια που διεξάγεται και στην Ελλάδα, για τη διαμόρφωση ενός εθνικού κέντρου ιατρικής ακριβείας, το οποίο επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του καρκίνου.

Μελέτιος Δημόπουλος, Πρύτανης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αναλύσεις δεδομένων οι οποίες τυπικά θα χρειάζονταν μήνες ή χρόνια, με τη βοήθεια υπερυπολογιστών, ολοκληρώνονται πλέον μέσα σε λιγότερο από ένα 24ωρο. Στο στοιχείο αυτό αναφέρθηκε από το βήμα του Economist ο πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Μελέτιος Δημόπουλος, προκειμένου να καταδείξει τα άλματα εξέλιξης της τεχνολογίας με ορατά οφέλη σε τομείς όπως η υγεία.

Ο κ. Δημόπουλος έκανε λόγο για νέες τεχνολογικές εξελίξεις που περιλαμβάνουν τη ρομποτική χειρουργική, την κυτταρική βιολογία, τη θεραπεία των στελεχών, τη γονιδιωματική και την πρωτεϊνωματική.

«Με τους κατάλληλους κανόνες, τον κατάλληλο εξοπλισμό και την κατάλληλη εξειδίκευση, η τεχνητή νοημοσύνη πολύ σύντομα θα αλλάξει τη μορφή της μελλοντικής ιατρικής, και εμείς θα είμαστε όλοι εδώ όχι μόνο για να παρακολουθήσουμε ως παρατηρητές αλλά και για να συνδράμουμε την εξέλιξή της», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Χριστίνα Παπανικολάου, Επικεφαλής του τομέα e-Health και διασυνοριακής φροντίδας, Ινστιτούτο Επιστημονικών Ερευνών του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου

«Ο τομέας της υγείας οδηγείται σήμερα σε μια νέα εποχή προκλήσεων αλλά και ευκαιριών, τόσο στο επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας των υγειονομικών συστημάτων, όσο και στο επίπεδο άσκησης της ιατρικής, εφ’ όσον πολλά από τα “παραδοσιακά” χαρακτηριστικά αυτού του μοντέλου τείνουν να ανατραπούν», υπογράμμισε κατά την εισήγησή της στο συνέδριο του Economist η επικεφαλής του τομέα e-Health και διασυνοριακής φροντίδας του Ινστιτούτου Επιστημονικών Ερευνών του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου Χριστίνα Παπανικολάου.
Στο πλαίσιο αυτό, τόνισε ότι η μετάβαση θα πρέπει να στοχεύει στην ομαλή και αποτελεσματική ενσωμάτωση της τεχνολογικής καινοτομίας (ή “επανάστασης”) στον τομέα της Υγείας και απαιτεί την υιοθέτηση μιας νέας στρατηγικής στις πολιτικές υγείας (Health Policy) «με συγκεκριμένα αυστηρά προαπαιτούμενα»: α) ψηφιακός-τεχνολογικός μετασχηματισμός των Συστημάτων Υγείας β) υιοθέτηση νέων μοντέλων στην κλινική διαχείριση ασθενειών και ασθενών γ) νέος ρόλος των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας στην εποχή της “Τεχνολογικής Επανάστασης”.

Γιώργος Ζαχαρόπουλος, Πρόεδρος επιστημονικού συμβουλίου, Νοσοκομείο «Υγεία»

«Τι μας συμφέρει περισσότερο; Να γίνουμε φοβικοί, κάτω από τη πιθανή εκτόπιση των ανθρώπων από τις μηχανές; Ή μήπως μας ανοίγεται μια τεράστια ευκαιρία αρμονικής και συνετής συμβίωσης μαζί τους;», διερωτήθηκε από το βήμα του Economist στην Αθήνα ο πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του Νοσοκομείου «Υγεία» Γιώργος Ζαχαρόπουλος.

«Εάν μας προκαλεί σκέψεις φόβου η πιθανότητα να προκύψουν ανεξέλεγκτες έξυπνες μηχανές, ίσως πρέπει να σκεφτούμε πόσες καταστροφικές αποφάσεις έχουν λάβει οι άνθρωποι σε κρίσιμα θέματα, επειδή τελικά είναι πιο απρόβλεπτοι από τις ανεξέλεγκτες μηχανές», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Αναφερόμενος ειδικότερα στον τομέα της ιατρικής και στη σχέση της με την τεχνητή νοημοσύνη, τη συμπύκνωσε στην εξής φράση: «Πώς μπορώ να ταιριάξω τον σωστό ασθενή με τον σωστό ιατρό στην πρέπουσα χρονική στιγμή».

Βάσω Παναγιωτοπούλου, Διευθύντρια business unit, Leadmark – Artificial Intelligence in Marketing & Sales

Στη δύναμη που έχει σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη να εκτοξεύει την πορεία μιας επιχείρησης κάνοντάς την ανταγωνιστική σε όλα τα επίπεδα αναφέρθηκε στο συνέδριο του Economist η διευθύντρια business unit, Leadmark – Artificial Intelligence in Marketing & Sales Βάσω Παναγιωτοπούλου.Το ΑΙ πλέον γίνεται μαζικό, καθημερινή πρακτική και εργαλείο δουλειάς για τους επαγγελματίες του κλάδου και μάλιστα από τα πιο πολύτιμα εργαλεία, υπογράμμισε η κ. Παναγιωτοπούλου, ενώ παρουσίασε τη λειτουργία της πλατφόρμας Leadmark, η οποία συνδέει τις ενέργειες μάρκετινγκ και τα διαφημιστικά πλάνα απευθείας με τις πωλήσεις, κάνοντας ταυτόχρονα προβλέψεις και σενάρια βελτιστοποίησης.

Κώστας Αξαρλόγλου, Πρύτανης και καθηγητής διεθνών επιχειρηματικών σχέσεων, Alba Graduate Business School, The American College of Greece

Οι αλλαγές στον επαγγελματικό τομέα λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης είναι τόσο ραγδαίες, ώστε δεν έχουμε συχνά τον χρόνο να προσαρμοζόμαστε, εξ ου και το κενό ταλέντων. Στην διαπίστωση αυτή προέβη στο πλαίσιο του συνεδρίου του Economist ο πρύτανης και καθηγητής διεθνών επιχειρηματικών σχέσεων του Alba Graduate Business School του  American College of Greece Κώστας Αξαρλόγλου, ο οποίος έκανε λόγο για ενδιαφέροντες καιρούς στην επιχειρηματικότητα και το management.

Ο ίδιος επεσήμανε ότι σε αυτό το νέο εργασιακό περιβάλλον οι κυβερνήσεις χρειάζεται να ορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, «ώστε να συνεχίσουμε να λειτουργούμε ως κοινωνία, με το ανθρώπινο είδος στο επίκεντρο». Όπως είπε χαρακτηριστικά, «να μην δουλεύουμε για τη μηχανή, αλλά να δουλεύουμε με τη μηχανή».

Γιάννης Καλογεράκης, Διευθύνων σύμβουλος, JMK-Anthropocentric Corporate Training & Development

«Στην Κίνα, ο πρώτος υπολογιστής τεχνητής νοημοσύνης πέρασε εξετάσεις από ιατρικό συμβούλιο», ανέφερε χαρακτηριστικά στο συνέδριο του Economist ο διευθύνων σύμβουλος της JMK-Anthropocentric Corporate Training & Development Γιάννης Καλογεράκης, ο οποίος αναφέρθηκε στη δυναμική αλλά και τις προκλήσεις της έρευνας και της εξέλιξης στον συγκεκριμένο τομέα, ως φαινόμενο το οποίο «θα συνεχιστεί».

Ο κ. Καλογεράκης σημείωσε ότι δεδομένα από όλον τον κόσμο συλλέγονται όλα μαζί κι έτσι οι μηχανές μαθαίνουν και αποθηκεύουν εμπειρίες. «Η ανθρώπινη διάδραση παραμένει ο πιο σημαντικός παράγοντας στην ιατρική και αυτό δεν μπορούν να το επιτύχουν οι μηχανές», τόνισε ο κ. Καλογεράκης, μιλώντας για την ανάγκη άνθρωποι και μηχανές να δουλέψουν «χέρι-χέρι, προς όφελος του ανθρώπινου είδους». Όπως είπε, «η ρομποτική δεν θα αντικαταστήσει τους γιατρούς, όμως, οι γιατροί που χρησιμοποιούν τη ρομποτική θα αντικαταστήσουν αυτούς που δεν τη χρησιμοποιούν».

Γιάννης Καντώρος, Διευθύνων σύμβουλος, INTERAMERICAN

Με αναφορά στην προσπάθεια επέκτασης των ποιοτικών χρόνων ζωής μετά τη συνταξιοδότηση ξεκίνησε την ομιλία του στο συνέδριο του Economist ο διευθύνων σύμβουλος της IINTERAMERICAN Γιάννης Καντώρος, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι το 2050 στην Ευρώπη 1 στους 3 θα είναι άνω των 60 ετών. Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, αλλά αυτό συνεπάγεται επίσης μεγάλο οικονομικό κόστος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με ένα εκρηκτικό μείγμα, αφ’ ενός διότι βρίσκεται δημογραφικά σε χειρότερη θέση από πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης και αφ’ ετέρου διότι τα δημόσια οικονομικά είναι περιορισμένα. Εδώ έρχεται η ιδιωτική ασφάλιση να δράσει συμπληρωματικά, αντιμετωπίζοντας ωστόσο, κατά τον κ. Καντώρο, μια σειρά από προκλήσεις, σχετικές με την κερδοφορία, το ρυθμιστικό πλαίσιο, το πώς ανταποκρίνεται στις αλλαγές αλλά και το πώς συνεργάζεται με τους πελάτες της, που είναι πλέον πολίτες ενός ψηφιακού κόσμου. Ως προς το τελευταίο, επισημάνθηκε ο κίνδυνος αντικατάστασης των ασφαλιστικών εταιρειών από άλλους «παίκτες». Για να υπάρξει ικανοποιητική πρόσβαση των πολιτών, χρειάζεται συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, εκτίμησε ο κ. Καντώρος, προσθέτοντας ότι αυτό δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο. Κλείνοντας, τόνισε ότι το «οικοσύστημα» της ασφάλισης υγείας διευρύνεται. Δεν θα περιλαμβάνει πλέον μόνο το οικονομικό μέρος (αποζημίωση) αλλά και την πρόληψη και διαχείριση της υγείας. Αυτό είναι κάτι που περιμένουν οι καταναλωτές. Χρειάζεται αλλαγή μοντέλου αλλά και επενδύσεις, και τέτοιου είδους μοντέλα θα έχουν μπει στην πράξη σε 3-5 χρόνια.

Χριστόφορος Σαρδελής, Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, Εθνική Ασφαλιστική

Σε δύο βασικές όψεις που προκύπτουν από τη σχέση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης με την υγεία και την ασφαλιστική αγορά αναφέρθηκε κατά την εισήγησή του στο συνέδριο του Economist, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, κ. Χριστόφορος Σαρδελής. 

Η πρώτη αφορά στο ότι οι νέες ιατρικές τεχνολογίες μειώνουν τον χρόνο αντιμετώπισης τυχόν προβλημάτων υγείας  (γρήγορη διάγνωση, χρήση λιγότερο επεμβατικών μεθόδων κ.ά.) και συνεπώς τον χρόνο της αποθεραπείας του ασθενούς, γεγονός από το οποίο επωφελείται το κράτος αφού μειώνεται η χρονική διάρκεια αποχής του από την παραγωγική δραστηριότητα. Έτσι προκύπτει ένα σημαντικό κοινωνικό όφελος. Αυτή η παραγωγή κοινωνικού έργου, η παράπλευρη αξία που προκύπτει από τη μείωση του χρόνου απουσίας από την εργασία σήμερα δεν αναγνωρίζεται, υπογράμμισε ο κ. Σαρδελής. Την ίδια στιγμή, το υψηλό κόστος για των νέων τεχνολογιών ενσωματώνεται στα ασφάλιστρα των εταιρειών, ενώ προκύπτει η ανάγκη επανασχεδιασμού της ιδιωτικής ασφάλισης, τουλάχιστον στον κλάδο υγείας, σε συνεργασία με το δημόσιο.

Η δεύτερη όψη, στην οποία ο Πρόεδρος της Εθνικής Ασφαλιστικής έριξε ιδιαίτερο βάρος, είναι η συγκέντρωση τεράστιου όγκου δεδομένων μέσα από τους αισθητήρες «έξυπνων» συσκευών, τις διαδικτυακές αναζητήσεις, τα προφίλ κοινωνικής δικτύωσης των χρηστών κτλ. Η επεξεργασία των δεδομένων αυτών, ανέφερε, είναι ικανή να προσφέρει εξατομικευμένα προφίλ υγείας, μέσω των οποίων θα μπορούν να γίνονται προβλέψεις για την κατάσταση της υγεία μας. Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξατομικευμένα ασφαλιστικά προϊόντα αλλά και στη δυνατότητα να πωλούνται αυτά μέσα από αυτοματοποιημένες πλατφόρμες. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, υπονομεύει την έννοια της ασφάλισης όπως τη γνωρίζαμε ως τώρα. Σήμερα το ασφάλιστρο καθορίζεται μέσω της διασποράς κινδύνου και του κινήτρου αυτοπροστασίας – μέσω ενός μηχανισμού δηλαδή που δημιουργεί μια de facto κοινωνική αλληλεγγύη. Σε μια πλήρως εξατομικευμένη προσέγγιση, εξήγησε, κάτι τέτοιο χάνεται καθώς ο ατομικός κίνδυνος δεν είναι ανταλλάξιμος. 

Ο κ. Σαρδελής κατέληξε λέγοντας ότι οι παραπάνω εξελίξεις αναμένεται να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργεί η ιδιωτική ασφάλιση, ενώ δεν απέκλεισε την πιθανότητα ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών να πάρει διαστάσεις «κούρσας εξοπλισμών».

Morris Hosseini, Senior partner, Pharma & Healthcare Competence Centre, Βερολίνο

Στις τεχνολογίες που μας επιτρέπουν να περάσουμε «μηνύματα» στα κύτταρα και να τα επαναπρογραμματίσουμε, καθώς και τη μεγάλη υπόσχεση για πρόληψη και θεραπεία ασθενειών που προσφέρουν αυτές, αναφέρθηκε κατά την ομιλία του στο συνέδριο του Economist ο senior partner της Pharma & Healthcare Competence Centre του Βερολίνου Morris Hosseini. Τα δεδομένα που προέρχονται από τα x-omics χρειάζονται ανάλυση, ερμηνεία. Το ανθρώπινο σώμα διέπεται από πολυπλοκότητα, γι’ αυτό και όσο μεγάλη υπολογιστική ισχύ και να διαθέτουμε, πρέπει να δώσουμε βάρος στα ουσιαστικά δεδομένα. Τα αποτελέσματα της ΑΙ προκύπτουν από τη διαφοροποίηση του αλγόριθμου, δεν δέχεται δηλαδή απλώς δεδομένα, όπως η συμβατική νοημοσύνη. Με την παραμετροποίηση και την προσαρμογή του αλγόριθμου, η ΑΙ δίνει τα κατάλληλα αποτελέσματα, που είναι πολύ πιο ακριβή, σύμφωνα με τον κ. Hosseini.

Ο κ. Hosseini αναφέρθηκε επίσης στους καινούριους ορίζοντες που ανοίγουν όσον αφορά τη θεραπεία κάποιων ασθενειών μέσω του machine learning, π.χ., μελάνωμα. Πέρα από αυτό, όμως, η ΑΙ μπορεί να μας βοηθήσει και μέσω των δυνατοτήτων που δίνει στην επικοινωνία ασθενών-γιατρών. Η ΑΙ μετατοπίζει τη συμμετρία γιατρού-ασθενούς προς την κατεύθυνση του ασθενούς. Πρόκειται για ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια του ασθενούς. Αυτό δημιουργεί αξία και μπορεί να ενδυναμώσει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Κλείνοντας, τόνισε ότι οι κίνδυνοι δεν προέρχονται από την ΑΙ αλλά από το πώς λειτουργούμε εμείς στο πλαίσιο της ΑΙ.

Αναστάσιος Βεκρής, Πλαστικός χειρουργός, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής, Advanced Hair 

Οι σύγχρονες εξελίξεις στον τομέα της χειρουργικής δεν εδράζονται τόσο στην εξασφάλιση τεχνολογικά βελτιωμένων λύσεων αλλά στο να γίνεται η χειρουργική όσο το δυνατόν λιγότερο επεμβατική ή και να αποφεύγεται τελείως το χειρουργείο, αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, τόνισε κατά την εισήγησή του στο συνέδριο του Economist ο πλαστικός χειρουργός, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής της Advanced Hair Αναστάσιος Βεκρής. Το ερώτημα που θα πρέπει να προβληματίσει τους ιατρούς είναι μήπως με τη διαρκή πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας καταλήξουμε σε μια γενιά γιατρών που η εξάρτησή τους από την τεχνολογία θα είναι τέτοια που δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τα τεχνολογικά τους βοηθήματα. Ο κ. Βεκρής τόνισε ότι μιλάμε σήμερα για ρομποτικά υποβοηθούμενη χειρουργική, όχι για ρομπότ που χειρουργούν. Η ενσωμάτωση των προόδων της ΑΙ είναι προς όφελος του ασθενούς, αλλά υπάρχει ο προβληματισμός του τι μπορεί να γίνει αν καταλήξουμε σε συσκευές που θα έχουν δική τους βούληση και δράση, ή αν ο προγραμματισμός αυτών των συσκευών γίνεται από ανθρώπους  που δεν μοιράζονται τις αρχές του δυτικού πολιτισμού, οι οποίες βασίζονται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, την ιπποκρατική ιατρική και τη χριστιανική ηθική.

Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιου Κρήτης, Ερευνητής, Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ)-ΙΤΕ, Συνεργαζόμενος καθηγητής έρευνας, Centre of Drug Discovery, Northeastern University

«Ιδεοληψίες και αναχρονισμοί έχουν κρατήσει το ελληνικό πανεπιστήμιο περίκλειστο και σε απόσταση από το οικονομικό γίγνεσθαι και την επιχειρηματικότητα», συμπέρανε κατά την ομιλία του στο συνέδριο του Economist ο καθηγητής φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αχιλλέας Γραβάνης, τονίζοντας ότι η διεθνής πρακτική τα πανεπιστήμια να συνεργάζονται με την οικονομία, να την τροφοδοτούν με καινοτομία και να συμμετέχουν στην παραγωγή πλούτου και νέων θέσεων εργασίας απουσιάζει από την Ελλάδα.

Ο κ. Γραβάνης υπογράμμισε ότι οι μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας αναπτύσσουν πλέον ερευνητικά εργαστήρια αιχμής μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις και κλείνουν τα δικά τους. Το 60% των φαρμάκων στις ΗΠΑ και το 20% στην Ευρώπη έχει αναπτυχθεί σε ακαδημαϊκά ερευνητικά εργαστήρια. Στον χώρο της βιοτεχνολογίας οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες υπολογίζεται ότι επενδύουν κάθε χρόνο σε κοινά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας με τα πανεπιστήμια πάνω από 65 δισεκατομμύρια δολάρια (outsourcing).

«Η χώρα μας οφείλει να είναι παρούσα σε αυτήν την έκρηξη επενδύσεων τεχνολογίας. Διαθέτει εξαιρετικό, διεθνώς ανταγωνιστικό επιστημονικό προσωπικό στα ΑΕΙ και στα Ερευνητικά της Κέντρα το οποίο μόνο την τελευταία 5ετια έχει φέρει από ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα 1,1 δισεκατομμύρια Ευρώ», πρόσθεσε ο κ. Γραβάνης, σημειώνοντας ότι «οι ελληνικές εταιρείες επίσης και οι τράπεζες πρέπει να δημιουργήσουν τα κατάλληλα επενδυτικά εργαλεία (venture capitals) για την χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών έργων και κοινών εταιριών τεχνοβλαστών (spinoffs, startups) μέσα στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά μας κέντρα».

Στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασε την άποψη ότι η Ελλάδα θα πρέπει να μιμηθεί το παράδειγμα «αντίστοιχων μικρών χωρών με εξαιρετικό ανθρώπινο κεφάλαιο», όπως το Ισραήλ, η Ολλανδία και οι σκανδιναβικές χώρες. «Η ενεργοποίηση των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι μία ουσιαστική απάντηση στο brain drain και να βάλει με αξιώσεις την χώρα στην απίστευτα μεγάλη αγορά της Βιοπληροφορικής που αυξάνει με εκθετικούς ρυθμούς», εκτίμησε ο κ. Γραβάνης.

Bart De Witte, Επικεφαλής, Τμήμα Ψηφιακής Υγείας, futur/io Institute, Γερμανία

Η μελλοντική επιτυχία της τεχνητής νοημοσύνης θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της κοινωνίας μας να αγκαλιάσει την ευκαιρία και να καταστήσει την ψηφιακή υγεία δημόσιο αγαθό για όλους, με πλήρη διαφάνεια αλλά πάντα με σεβασμό στην ιδιωτική ζωή, και ταυτόχρονα με βάση τις ευρωπαϊκές αρχές ενσωμάτωσης και το άρθρο 35 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, που συχνά αντιμετωπίζεται ως μια ψευδαίσθηση. Την άποψη αυτή διατύπωσε από το βήμα του Economist ο επικεφαλής του τμήματος Ψηφιακής Υγείας του future/io Institute της Γερμανίας Bart De Witte.

Ο ίδιος υπογράμμισε την πρόοδο η οποία έχει επιτευχθεί σήμερα σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών (όραση, φυσική γλώσσα, έλεγχος κίνησης κ.ά.), τονίζοντας ότι το επίπεδο των επενδύσεων αυξάνεται ραγδαία. Στάθηκε παράλληλα στη δυναμική της ποσότητας των δεδομένων που παράγονται και η οποία αυξάνεται εκθετικά. «Σε δέκα χρόνια από τώρα, οι αλγόριθμοι θα υπεραποδίδουν σε σχέση με τους ανθρώπους σε συγκεκριμένες υποκατηγορίες διαγνωστικής, θεραπείας και ανάπτυξης φαρμάκων. Σε 30 χρόνια από τώρα, ρομπότ βασισμένα σε αλγόριθμους θα υπεραποδίδουν σε σχέση με τους χειρουργούς», σημείωσε ο κ. Witte.

Βασίλης Πλαγιανάκος, Αναπληρωτής καθηγητής, πρόεδρος τμήματος, Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, Ελληνική Εταιρεία Τεχνητής Νοημοσύνης (ΕΕΤΝ)

Στα ζητήματα που εγείρει η έρευνα για τη διασύνδεση του ανθρώπινου εγκεφάλου με τον υπολογιστή αναφέρθηκε κατά τη συμμετοχή του στο συνέδριο του Economist ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Τεχνητής Νοημοσύνης (ΕΕΤΝ) Βασίλης Πλαγιανάκος.

«Θα πρέπει να γίνει; Πότε; Με ποιον τρόπο θα επικοινωνεί ο ένας άνθρωπος με τον άλλον; Ποια είναι τα ηθικά προβλήματα; Η νομική παράμετρος; Η ασφάλεια; Η ιδιωτικότητα;», είναι μερικά από τα ερωτήματα που έθεσε προς αυτήν την κατεύθυνση, τονίζοντας: «είναι κάτι που θα το δούμε να έρχεται στο μέλλον».

Ο κ. Πλαγιανάκος αναφέρθηκε σε μια σειρά από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, όπως τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Ειδική αναφορά έκανε στα νευρωνικά δίκτυα.

Παντελής Γεωργίου, Αναπληρωτής καθηγητής, βιοϊατρικά ηλεκτρονικά συστήματα, Τμήμα Ηλεκτρικής και Ηλεκτρονικής Μηχανικής, Imperial College London

«Η διάγνωση και η πρόγνωση ασθενειών θα βελτιωθεί σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από τα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων τα οποία θα καθιστά δυνατά η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης», επεσήμανε κατά την εισήγησή του στο συνέδριο του Economist ο αναπλ. Καθηγητής βιοϊατρικών ηλεκτρονικών συστημάτων του Imperial College London Παντελής Γεωργίου, αναλύοντας τη μελλοντική προοπτική της τεχνητής νοημοσύνης στην υγειονομική περίθαλψη.

Μεγάλα δεδομένα θα επεκτείνουν την ικανότητα δημιουργίας νέων γνώσεων και πληροφοριών, θα είναι αποτελεσματική η ταξινόμηση της κατάστασης του ασθενούς για τη βελτίωση της διαχείρισης της νόσου σε πραγματικό χρόνο και οι ιατρικές συσκευές ΙοΤ θα γίνουν πιο έξυπνες στην παρακολούθηση με την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στο hardware, σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, ο οποίος διαπίστωσε πως η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι επαγγελματικά και κοινωνικά πιο αποδεκτή, καθώς τα οφέλη για την υγεία αρχίζουν ήδη να είναι ορατά.

Σταύρος Λαγγούσης, Γενικός τεχνικός διευθυντής, AI evangelist, SiEBEN

Εκτιμάται πως αν ένας γιατρός επιθυμούσε να παραμένει απολύτως ενημερωμένος, θα έπρεπε να μελετά επί 29 ώρες κάθε εργάσιμη μέρα. Το στοιχείο αυτό παρέθεσε στο συνέδριο του Economist ο γενικός τεχνικός διευθυντής και AI evangelist της SiEBEN Σταύρος Λαγγούσης, προκειμένου να καταδείξει τη σημερινή δυναμική και ποσότητα της πληροφορίας -μέσω της ιατρικής βιβλιογραφίας- η οποία κάθε 3 χρόνια διπλασιάζεται.

Ο κ. Λαγγούσης στάθηκε στη σημασία της προσωποποιημένης ιατρικής, κατά την οποία η θεραπεία και αποτροπή ασθενειών βασίζονται στις συνθήκες του ατόμου: γενετικές πληροφορίες, ψυχοικοινωνικά χαρακτηριστικά, περιβάλλον, τρόπος ζωής, «Όλες αυτές οι πληροφορίες παράγουν μια τεράστια ποσότητα δεδομένων, που μπορούν να αναλυθούν και να ενσωματωθούν μόνο με την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης», σημείωσε ο κ. Laggousis.

Βασίλης Οικονόμου, βουλευτής Νέας Δημοκρατίας και τομεάρχης Υγείας

Στην Ελλάδα η πολιτεία δεν δίνει την απαιτούμενη σημασία, ούτε με χρήματα, ούτε με άλλες πολιτικές, στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της υγείας, γεγονός που στερεί τη δυνατότητα εξοικονόμησης πόρων για το εθνικό σύστημα υγείας και την ελληνική οικονομία. Την εκτίμηση αυτή εξέφρασε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου του Economist ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και τομεάρχης υγείας Βασίλης Οικονόμου.

Αναφέρθηκε μάλιστα σε προγράμματα ύψους 150 εκατ. ευρώ τα οποία προορίζονταν προς αυτήν την κατεύθυνση, ωστόσο, όπως είπε, έγινε η επιλογή να αλλάξουν κατεύθυνση, και συγκεκριμένα να καταλήξουν στη δημιουργία τοπικών μονάδων υγείας, στην πραγματικότητα, με απώτερο στόχο τις προσλήψεις «ημετέρων».

Ο κ. Οικονόμου έφερε το παράδειγμα του βρετανικού συστήματος υγείας, το οποίο εξοικονομεί 300 εκατ. λίρες ετησίως, μόνο και μόνο με την αποφυγή λανθασμένων διαγνώσεων χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη. Ο ίδιος επεσήμανε ότι το πρόγραμμα Horizon της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαθέτει συνολικά 20 δισ. που μπορούν να επενδυθούν συνολικά στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόσθεσε δε ότι το πολιτικό πρόγραμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης περιλαμβάνει πολιτικές ψηφιακής διαχείρισης στον τομέα της υγείας.

Άννα Διαμαντοπούλου, Πρόεδρος, «ΔΙΚΤΥΟ» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρώην Ευρωπαίος Επίτροπος και πρώην υπουργός ανάπτυξης

Τη σύσταση Εθνικής Επιτροπής για την 4η βιομηχανική επανάσταση, στα πρότυπα άλλων χωρών, εισηγήθηκε από το βήμα του συνεδρίου του Economist η πρόεδρος του «ΔΙΚΤΥΟΥ» για τη μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη και πρών Ευρωπαίος Επίτροπος Άννα Διαμαντοπούλου, χαρακτηρίζοντας την ενέργεια ως μονόδρομο προκειμένου να υπάρξει «σχεδιασμός για το αύριο», με συνολική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και της οικονομίας στην Ελλάδα.

Μιλώντας για την ανάγκη η χάραξη πολιτικής στη χώρα να αποκτήσει στρατηγική και κουλτούρα συνεργασίας, η κ. Διαμαντοπούλου έφερε το παράδειγμα της Κορέας, η οποία κατάρτισε συγκεκριμένο σχέδιο με ποσοτικούς στόχους και ορίζοντα 5ετίας (αυτόματα πλοία, εισαγωγή ρομπότ κατά 25% στο στρατιωτικό σώμα, υποθαλάσσια drones που θα μεταφέρουν την εικόνα στους αλιείς κ.ά.).

Η κ. Διαμαντοπούλου χαρακτήρισε καθοριστικής σημασίας την έμπνευση ενός εθνικού στόχου, με όραμα, για δραστική αλλαγή του ελληνικού μοντέλου, με τη συνδρομή της πολιτικής αλλά και της επιχειρηματικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Χάρης Θεοχάρης, ανεξάρτητος βουλευτής

«Η καινοτομία και οι υπηρεσίες υγείας παραμένουν αποξενωμένοι ο ένας από τον άλλον χωρίς να μας δίνουν μια σειρά από οφέλη που θα κερδίζαμε από τον συνδυασμό τους», παρατήρησε ο κατά τη συμμετοχή του στο συνέδριο του Economist ο ανεξάρτητος βουλευτής Χάρης Θεοχάρης, τονίζοντας ότι οι υποδομές του ελληνικού συστήματος σε επίπεδο πληροφορίας είναι εξαιρετικά αδύναμες.

Ο κ. Θεοχάρης προέκρινε τον σχεδιασμό μιας πολιτικής με τα εξής βασικά στοιχεία:

• Ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση των ατομικών ηλεκτρονικών φακέλων υγείας, με αξιοποίηση των υφιστάμενων ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων υγείας
• Γενναία βήματα με τη χρήση εφαρμογών υγείας σε φορητές συσκευές (mobile health)
• Αύξηση του αποτυπώματος της τηλε-ιατρικής, λόγω και της νησιωτικότητας
• Προώθηση του portal της ΗΔΙΚΑ για την υγεία στα πρότυπα του TAXIS, ώστε ο πολίτης να μπορεί να εξυπηρετηθεί σε μεγάλο βαθμό ηλεκτρονικά
• Υλοποίηση πιλοτικά των πρώτων ψηφιακών δημόσιων νοσοκομείων (web hospital)
• Αξιοποίηση της πληροφορίας και της υποδομής της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης – ηλεκτρονική πρόσβαση του πολίτη στο φαρμακευτικό του ιστορικό