*Γράφει η Μαρία Κυριαζοπούλου, MD, PhDc, δερματολόγος – αφροδισιολόγος, 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, επιστ. συνεργάτις Α΄ Παν/κή Κλινική Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», συνεργάτις Δερμοϊατρικής Αθηνών.
Στη σημερινή εποχή, περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε, τα πυκνά και δυνατά μαλλιά συνδέονται με τη νεότητα, την ομορφιά, την υγεία και την εικόνα του «επιτυχημένου» ανθρώπου. Η αραίωση στο τριχωτό της κεφαλής συνιστά αιτία σοβαρής ψυχολογικής επιβάρυνσης, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Ωστόσο, αν σκεφτούμε ότι στους άνδρες της καυκάσιας φυλής σε ηλικία 50 ετών αναγνωρίζεται κάποιος βαθμός αλωπεκίας σε ποσοστό 50-60%, αντιλαμβανόμαστε εύκολα γιατί αυτή η κατάσταση θεωρείται περισσότερο «ανδρικό αισθητικό πρόβλημα». Συχνά χρησιμοποιείται ο όρος «τριχόπτωση», για να χαρακτηρίσει την προοδευτική διαδικασία αραίωσης, που παρατηρείται συχνά στην τρίτη δεκαετία της ζωής του άνδρα, αλλά συχνά ξεκινά κατά τη διάρκεια της εφηβείας και διαλανθάνει της προσοχής μας. Πρόκειται για μύθο και, όπως όλες οι στρεβλώσεις, όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι, αλλά συνήθως συντελεί στην καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η τρίχα συνιστά ένα σύστημα που βρίσκεται σε συνεχή μεταβολική διαδικασία. Το στέλεχος, δηλαδή το ορατό σε εμάς τμήμα, αυξάνεται και αποπίπτει φυσιολογικά μετά από έναν «κύκλο» διάρκειας 2 έως 3 ετών. Πρόκειται για μία φυσική διαδικασία που αντιλαμβανόμαστε, ή συνηθέστερα «δεν» αντιλαμβανόμαστε, και συμβαίνει με την απώλεια 60-100 τριχών την ημέρα. Στη συνέχεια, ένα νέο στέλεχος προκύπτει από τη ρίζα που έχει μείνει μέσα στο δέρμα και έτσι συνεχίζεται η ζωή της τρίχας με επαναλαμβανόμενους κύκλους. Αν η φυσική αλληλουχία των γεγονότων διακοπεί απότομα, όπως σε βαριές λοιμώξεις, στη χημειοθεραπεία, σε καταστάσεις σωματικού ή ψυχικού stress, τότε συμβαίνει τριχόπτωση μετά από λίγο καιρό. Αυτή αφορά σε ημερήσια απώλεια μεγαλύτερου αριθμού στελεχών από τον φυσιολογικά αναμενόμενο.
Η αλωπεκία, που καταλήγει στη γνωστή «φαλάκρα», δεν είναι τριχόπτωση, αλλά «εκφύλιση». Σε διαδοχικούς κύκλους η τρίχα εμφανίζει μείωση της διάρκειας της αναγενούς φάσης (φάση κατά την οποία μακραίνει και παχαίνει) και, αντιστοίχως, χρονική επιμήκυνση της τελογενούς φάσης (κατά την οποία το στέλεχος οδηγείται σε απόπτωση) με αποτέλεσμα να καθίσταται χνούδι μετά την πάροδο του χρόνου (miniaturized hair). Αυτό είναι ένα φαινόμενο που προκαλείται από τη δράση των ανδρογόνων στη ρίζα της τρίχας και χαρακτηρίζεται από έναν σύνθετο μηχανισμό με συμμετοχή πολλών μορίων και αντιδράσεων. Η πιθανότητα να εμφανιστεί η «ανδρογενετική αλωπεκία» σε κάθε άνδρα προσδιορίζεται από το γενετικό του υπόστρωμα και πλέον έχουν αναγνωριστεί δώδεκα γενετικές περιοχές με αρκετά γονίδια που εμπλέκονται στην κατάσταση αυτή. Επίσης, θεωρείται πιο σημαντική η επιρροή των «πατρικής» προέλευσης γονιδίων, χωρίς να αποκλείεται η «μητρική» γενετική επίδραση.
Η δερματολογική εξέταση μιας αραίωσης του τριχωτού της κεφαλής είναι καθοριστικής σημασίας για πολλούς λόγους:
- Πρώτον, πρέπει να διαπιστωθεί ότι όντως πρόκειται για ανδρογενετική αλωπεκία και όχι για κάποια νόσο που επηρεάζει τα μαλλιά. Ο όρος «αλωπεκία» αναφέρεται σε όλες τις νόσους και καταστάσεις που προκαλούν αραίωση και περιλαμβάνει ένα τεράστιο φάσμα διαγνώσεων. Υπάρχουν φάρμακα και νοσήματα που «ρίχνουν» τις τρίχες οξέως ή χρονίως, νοσήματα που προκαλούν φλεγμονή και «ουλές», πάνω στις οποίες δεν φύονται τρίχες. Συνεπώς, οι αλωπεκίες διακρίνονται αδρά σε οξείες ή χρόνιες και ουλωτικές ή μη. Υπάρχουν και άλλες ταξινομήσεις που μπορούν να εφαρμοστούν και αφορούν σε ειδικά χαρακτηριστικά των νοσημάτων, όπως για παράδειγμα την εμφάνιση βλαβών με πύον και απώλεια τριχών.
- Δεύτερον, πρέπει να διερευνηθεί αν συνυπάρχει κάποιο άλλο νόσημα που επιδεινώνει την κατάσταση της αλωπεκίας. Κάποιες φορές η παρουσία αναιμίας ή η διαταραχή της θυρεοειδικής λειτουργίας προσθέτει στην κλινική εικόνα μία ακόμη παράμετρο για διόρθωση.
- Τρίτον, συχνά οι άνδρες επιλέγουν να εφαρμόσουν σκευάσματα αμφίβολης ποιότητας και μη τεκμηριωμένης αποτελεσματικότητας, συνεπώς «χάνουν χρόνο» και η αραίωσή τους επιτείνεται. Η εξέταση των μαλλιών από τον δερματολόγο περιλαμβάνει την επισκόπηση με το φακό, την τριχοσκόπηση με το δερματοσκόπιο σε μεγάλη μεγέθυνση, την έλξη των τριχών από συγκεκριμένα σημεία, το τριχορριζόγραμμα, δηλαδή την εξέταση των τριχών στο μικροσκόπιο. Επίσης, λαμβάνεται λεπτομερές ατομικό και οικογενειακό ιστορικό και, τέλος, σχεδόν πάντα συνταγογραφούνται εξετάσεις για να υπάρχει μία πλήρης εικόνα του status υγείας κάθε ασθενούς. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες διαπιστώνεται νόσημα στο δέρμα του τριχωτού, ο δερματολόγος μπορεί να προβεί στη λήψη μικρού ιστοτεμαχίου για περαιτέρω διερεύνηση. Πρόκειται για λεπτομερή εξέταση που παρέχει πλήθος χρήσιμων και «κρίσιμων» πληροφοριών για την παθογένεια της αλωπεκίας και δεν αντικαθίσταται από άλλες προσεγγίσεις.
Οι θεραπείες που εφαρμόζονται είναι τοπικές και συστηματικές, επεμβατικές ή μη. Καμία από αυτές δεν μπορεί να αποκαταστήσει μία αλωπεκία που έχει πια ολοκληρωθεί σε τελικό στάδιο και καμία από αυτές δεν μπορεί να επαναφέρει πλήρως το τριχωτό της κεφαλής στην κατάσταση που εμφάνιζε στην εφηβεία, δηλαδή πριν εκκινήσει ο παθογενετικός μηχανισμός της αλωπεκίας. Τα φάρμακα εκδηλώνουν τη δράση τους και επιδρούν στο πάχος της τρίχας για όσο καιρό το άτομο παραμένει στη θεραπεία. Σε σύντομο διάστημα μετά τη διακοπή τους η διαδικασία της εκφύλισης εκκινεί ξανά, όπως είναι γενετικά «προγραμματισμένο». Συνεπώς, για την επίτευξη του επιθυμητού κλινικού αποτελέσματος απαιτείται μακροχρόνια συμμόρφωση στην αγωγή και τήρηση του θεραπευτικού πρωτοκόλλου που δίνεται από τον δερματολόγο.
Το πιο συχνά εφαρμοζόμενο φάρμακο είναι η μινοξιδίλη (minoxidil), που κυκλοφορεί σε μορφή διαλυμάτων με συγκέντρωση 2% και 5% ή σε μορφή αφρού 5%. Υπό την επίδραση της μινοξιδίλης η μερικώς αδυνατισμένη τρίχα αναπτύσσεται και παχαίνει. Η δράση του φαρμάκου αρχίζει να καθίσταται ορατή μετά από 6-8 μήνες. Εκτός από την τοπικά εφαρμοζόμενη μινοξιδίλη, υπάρχουν και τα λαμβανόμενα από του στόματος φάρμακα, η φιναστερίδη (finasteride) και η ντουταστερίδη (dutasteride). Αυτά λειτουργούν μπλοκάροντας τη δράση της 5α- ρεντουκτάσης (5a-reductase), δηλαδή του ενζύμου που μετατρέπει την τεστοστερόνη σε δι-υδρο-τεστοστερόνη (DHT). H DHT είναι το ανδρογόνο που ευθύνεται για τις μεταβολές στην τρίχα και την εκφύλισή της προς χνούδι. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί μόνο η φιναστερίδη 1mg με ένδειξη για την ανδρογενετική αλωπεκία, ενώ αμφότερα κυκλοφορούν για τη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις και χορηγούνται από τους ουρολόγους.
Η μεταμόσχευση τριχών είναι μία εξαιρετική μέθοδος κάλυψης της αλωπεκίας με μεταφορά θυλάκων που προέρχονται από τη «δότρια» περιοχή του ίδιου του ατόμου στη «λήπτρια» περιοχή. Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατική διαδικασία που ολοκληρώνεται σε μία ημέρα υπό τοπική αναισθησία στο τριχωτό της κεφαλής και απαιτεί πλέον μικρή περίοδο αποθεραπείας. Η επιλογή του κατάλληλου ατόμου για μεταμόσχευση γίνεται μετά από εξέταση, λήψη ιστορικού και λεπτομερή ενημέρωση για τα προσδοκώμενα αποτελέσματα σε βάθος χρόνου. Επισημαίνεται ότι η μοναδική ένδειξη για μεταμόσχευση μαλλιών είναι η ανδρογενετική αλωπεκία. Συνεπώς, η εφαρμογή της μεθόδου χωρίς δερματολογική εξέταση προς αποκλεισμό άλλου παθολογικού αιτίου αλωπεκίας ή άλλης νόσου του τριχωτού μπορεί να μην είναι ωφέλιμη. Ο υποψήφιος για μεταμόσχευση πρέπει να γνωρίζει ότι η κάλυψη που επιτυγχάνεται «διορθώνει» την εικόνα στον παρόντα χρόνο και ότι η διατήρηση του αισθητικά καλού αποτελέσματος απαιτεί συνεχή φαρμακευτική αγωγή και παρακολούθηση από τον δερματολόγο. Ο ιατρός που εφαρμόζει τη μεταμόσχευση οφείλει να εξετάζει την πορεία των μοσχευμάτων μετά την επέμβαση και να παρακολουθεί την επανέκφυση των τριχών.
Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για το Platelet-Rich Plasma (PRP). Πρόκειται για ένα αυτόλογο παρασκεύασμα που προέρχεται από το αίμα του ασθενούς και περιέχει συμπύκνωμα των αιμοπεταλίων του. Το PRP είναι γνωστό για τις επουλωτικές του ιδιότητες, έχει μελετηθεί και χρησιμοποιείται ευρέως στην Ορθοπαιδική, στην Αισθητική Ιατρική, στην αποκατάσταση δερματικών ελλειμμάτων και διαβητικών ελκών. Οι τεχνικές και τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιούνται είναι πολλά και τα δεδομένα στη βιβλιογραφία ποικίλλουν ως προς την αποτελεσματικότητα. Φαίνεται ότι τα οφέλη της θεραπείας αυτής αφορούν κυρίως στα άτομα που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση θυλάκων. Είναι μία μέθοδος που εξελίσσεται διαρκώς με την προσθήκη νέων δεδομένων.
Πέρα από τα παραπάνω, μία πληθώρα σκευασμάτων και καλλυντικών κυκλοφορεί στο εμπόριο και «υπόσχεται» υγιή και όμορφα μαλλιά. Ο καταναλωτής οφείλει να είναι σκεπτικός και να διακρίνει την υπερβολή ή την παραπλάνηση. Υπάρχουν εξαιρετικά σκευάσματα της δερμοκαλλυντικής βιομηχανίας που είτε συμβάλλουν στην αγωγή προετοιμάζοντας το δέρμα κατάλληλα, ώστε να δεχτεί τη δραστική φαρμακευτική ουσία, είτε δρουν συνεργικά με την αγωγή βελτιώνοντας την ποιότητα του στελέχους της τρίχας και ενισχύοντας το αποτέλεσμα.
Τέλος, διατίθενται πολλά συμπληρώματα διατροφής, τα οποία συστήνονται για μικρό διάστημα και λειτουργούν επικουρικά, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη θεραπεία και δεν είναι ιατρικά ορθό να λαμβάνονται συνεχώς.
Η ανδρογενετική αλωπεκία είναι κατάσταση με δυναμικό χαρακτήρα και σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής του ατόμου. Η αντιμετώπισή της και η βελτίωση της αισθητικής εικόνας του άνδρα είναι υπόθεση καλής συνεργασίας με τον δερματολόγο και σωστής συμμόρφωσης με αγωγές, των οποίων η ορθότητα, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα έχει αποδειχθεί. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή είναι πιθανό να καθυστερήσει τη θεραπεία και να επιδεινώσει με κρίσιμο τρόπο την αλωπεκία.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η δερματολόγος-αφροδισιολόγος Μαρία Κυριαζοπούλου είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ). Εργάζεται ως επιμελήτρια στη Δερματολογική Κλινική του 401 ΓΣΝΑ και ως ιδιώτης ιατρός στη Δερμοϊατρική Αθηνών Α.Ε. (https://www.dermoiatriki.com). Συνεργάζεται με την Α΄
Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός» ως ερευνήτρια και υποψήφια διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει αξιόλογο συγγραφικό έργο σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και διαθέτει πολυετή εμπειρία ως ομιλήτρια σε συνέδρια εντός Ελλάδας και διεθνώς. Είναι μέλος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, της European Academy of Dermatology and Venereology, της American Academy of Dermatology, της International Dermoscopy Society κ.ά. Ασχολείται με την Κλινική, Επεμβατική και Αισθητική Δερματολογία.
Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ
