Παναγιώτης Κορδούτης, καθηγητής στο Πάντειο: Πώς η πανδημία επηρέασε τις σχέσεις μας!

Συνέντευξη με τον Παναγιώτη Κορδούτη, καθηγητή της Κοινωνικής Ψυχολογίας των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο!

Η πανδημία επηρέασε τις σχέσεις των ανθρώπων τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Έφερε στην επιφάνεια προβλήματα της οικογένειας που ήταν κρυμμένα «κάτω από το χαλί», αλλά ταυτόχρονα έδωσε την ευκαιρία στα ζευγάρια να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο τη σχέση τους, καθώς και να περάσουν πιο δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά τους ή να αξιολογήσουν τους φίλους τους. Παράλληλα ανέδειξε την αναγκαιότητα της φυσικής επαφής που δεν μπορεί να αντικατασταθεί με την ψηφιακή σύνδεση. O  Παναγιώτης Κορδούτης, καθηγητής της Κοινωνικής Ψυχολογίας των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, σε αποκλειστική του συνέντευξη στο NEXTDEAL μας περιγράφει με ποιο τρόπο λειτούργησε η πανδημία στη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων, δίνοντας παράλληλα συμβουλές για την επόμενη μέρα. Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:

• Πώς επηρέασε η πανδημία τις σχέσεις των ανθρώπων (στην οικογένεια, τη δουλειά, τους φίλους);

Η πανδημία είχε καταλυτική επίδραση στις σχέσεις των ανθρώπων. Αν οι σχέσεις ήταν ήδη προβληματικές, τα μέτρα εγκλεισμού επιδείνωσαν την κατάσταση, ενώ όπου ήταν ήδη  θετικές για τους εμπλεκόμενους, η κατάσταση βελτιώθηκε. Τα ζευγάρια πριν μοίραζαν καθημερινά το χρόνο τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να βρίσκονται μακριά το ένα από το άλλο και από την οικογενειακή εστία. Την περίοδο της καραντίνας αυτό έπαψε να υφίσταται και το ζευγάρι βρέθηκε να περνά καταναγκαστικά πιο πολύ χρόνο μαζί. Όταν σε ένα ζευγάρι υπάρχουν άλυτα προβλήματα -τα οποία έχουν μπει κάτω από το χαλί- ο έξτρα αυτός χρόνος που ξαφνικά δημιουργείται τους φέρνει ενώπιος – ενωπίω, τους αναγκάζει να επικοινωνήσουν, ενώ τους αφαιρεί τη δυνατότητα να εκτονώσουν αυτήν την αναγκαστική επαφή. Οι δραστηριότητες που έχουμε έξω από το σπίτι μας ή μακριά από τη σχέση μας είναι και μέρος της ταυτότητας μας. Δεν είμαστε μόνο οι σχέσεις μας, ο γάμος μας η οικογένεια μας, αλλά είμαστε και πολλά άλλα πράγματα και αυτά συντηρούνται μέσω της συναναστροφής. Όταν αυτή η συναναστροφή περιορίζεται και αναγκάζομαι να είμαι με τον/την σύντροφο πολύ περισσότερο χρόνο από ότι θα ήθελα, τότε δυσανασχετώ και εκφράζομαι με επιθετικότητα, πράγμα το οποίο καταγράφηκε την περίοδο της καραντίνας, με πολλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. 

• Πώς κρίνετε τις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών στη διάρκεια της καραντίνας; 

Επειδή η διδασκαλία των παιδιών γίνονταν στο σπίτι ψηφιακά, οι γονείς συμπεριφέρθηκαν  σαν δάσκαλοι. Αυτό ήταν λάθος. Οι γονείς έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο που δεν πρέπει να συνδέεται με το ρόλο του δασκάλου ή με άλλα πρόσωπα που συνδέονται τα παιδιά στη ζωή τους. Ο γονιός είναι συναισθηματική σχέση, είναι μοντέλο συμπεριφοράς, διδάσκει με αυτό που είναι, με αυτά που κάνει στην καθημερινότητα του. Έτσι τώρα δημιουργήθηκαν εντάσεις, γιατί τα παιδιά δεν αντέχουν να βλέπουν τον πατέρα ή τη μητέρα σε ρόλο αξιολογητή.

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι ότι δεν γνωρίζουν όλοι οι γονείς τι σημαίνει «ποιοτικός χρόνος» με τα παιδιά. Η πανδημία έδωσε την ευκαιρία σε κάποιους γονείς να αξιοποιήσουν τον «ποιοτικό χρόνο» και να εξερευνήσουν τη σχέση τους με τα παιδιά τους, επινοώντας δραστηριότητες, με τις οποίες αναδείχθηκε ο συναισθηματικός δεσμός και η κοινωνικοποίηση του παιδιού. Για τους γονείς οι οποίοι από πριν είχαν μεταθέσει το γονικό τους ρόλο σε άλλα πρόσωπα και δεν είχαν ποτέ επενδύσει «ποιοτικό χρόνο» στη σχέση τους με το παιδί, τα πράγματα ήταν πολύ πιο δύσκολα. Τα παιδιά απαιτούσαν, εκείνοι δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν με αποτέλεσμα να υπάρχουν γκρίνιες και εντάσεις. 

Όταν τελειώσει η πανδημία, ελπίζω όλοι να καταλάβουμε την πολύ μεγάλη αξία που έχει η ανθρώπινη επαφή και η συναναστροφή με τα παιδιά μας και με τους φίλους μας, χωρίς κάποιο στόχο, αλλά να μοιραζόμαστε την εμπειρία μας, την ασφάλεια της  συναναστροφής μας, την καλλιέργεια της εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Όμως αυτού του είδους οι αξίες είναι σημαντικές ακόμη και στους εργασιακούς χώρους. Είναι κάτι το οποίο αυτήν την περίοδο  στερηθήκαμε. 

• Η πανδημία βοήθησε στον επαναπροσδιορισμό ή την αξιολόγηση των σχέσεων μας;

Επειδή κράτησε αρκετά η καραντίνα, οι άνθρωποι είδαν τις διαφοροποιήσεις στον κύκλο των σχέσεων και κάνουν πλέον αυτήν την αξιολόγηση. Αυτό όμως που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι πλέον οι σχέσεις έχουν γίνει πιο αποσπασματικές. Δηλαδή βλέπουμε τους ανθρώπους για συγκεκριμένους λόγους, για συγκεκριμένο χρόνο. Αν μας κάνει το προφίλ στο facebook τότε μας αρκεί. Προσπερνάμε αν είναι κάποιος καλός άνθρωπος, αν στέκεται δίπλα μας στα προβλήματα.  Λόγω της αυξημένης ψηφιακής επαφής αυτό εντάθηκε στην περίοδο της καραντίνας.

• Πιστεύετε ότι την επόμενη μέρα της πανδημίας κάποιοι θα δυσκολευτούν να προσαρμοστούν;  

Η φυσική αλληλεπίδραση, το άγγιγμα, η άρρητη επικοινωνία των ανθρώπων δεν είναι μια παράπλευρη δραστηριότητα, αλλά είναι η φύση μας. Αποκτούμε ταυτότητα, ψυχική και σωματική υγεία χάρη στα αγγίγματα και στην αγκαλιά. Η φυσική επαφή δεν επηρεάζεται από μια πανδημία που μπορεί να κρατήσει 2-3 χρόνια. Αυτούς που πραγματικά θέλαμε να δούμε στην πανδημία, τους βλέπαμε και ρισκάραμε  τους κανόνες πολλές φορές. Στην μετά την πανδημία εποχή πιστεύω ότι ο κανόνας της κοινωνικής αποστασιοποίησης θα αγνοηθεί και θα ξεχαστεί πάρα πολύ γρήγορα, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν με άλλες ασθένειες, όπως το AIDS.

• Μερικές συμβουλές για το πώς οι άνθρωποι θα πρέπει να διαχειριστούν τις σχέσεις τους;

Νομίζω ότι πρέπει οι άνθρωποι να προγραμματίζουν χρόνο για δραστηριότητες που δεν θα έχουν συγκεκριμένους στόχους, Μέσα σε αυτές είναι ο περίπατος πιο πέρα από το παρκάκι της γειτονιάς, π.χ. σε ένα λόφο, σε μια παραλία, να χαλαρώσουμε με τους φίλους μας με την οικογένεια μας χωρίς να κάνουμε κάποιο πρόγραμμα, όπως συνηθίζουμε στην υπόλοιπη ζωή μας. Επίσης να κάνουμε πιο πολύ κουβέντα από κοντά, να βλέπουμε τον άλλο στα μάτια, να τον αγγίξουμε. Από αυτού του είδους την επαφή παίρνουμε επιβεβαίωση της ταυτότητας μας με ένα τρόπο που δεν το καταλαβαίνουμε και , της κοινωνικής αναγνώρισης χωρίς να μας πουν μπράβο. Χρειαζόμαστε επαφή με μεγαλύτερη γκάμα ανθρώπων πέραν της οικογένειας μας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Παναγιώτης Κορδούτης γεννήθηκε  στην Αθήνα. Έλαβε το Πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1983, το Mάστερ και Διδακτορικό στην Κοινωνική Ψυχολογία από το Τμήμα Ψυχολογίας του Παν. της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα των ΗΠΑ το 1986 και 1989 αντίστοιχα, ως υπότροφος Fulbright. 

Από το 1991 έως το 1995 δίδαξε Κοινωνική Ψυχολογία στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Α.Π.Θ. και στο Τμήματα Κοινωνικής Εργασίας και Επισκεπτών Υγείας του Τ.Ε.Ι. Αθηνών .  Στο ίδιο περίπου διάστημα εργάστηκε ως ερευνητής σε θέματα Κοινωνικής Παιδοψυχολογίας στο Νοσοκομείο  Παίδων «Αγία Σοφία» στην Αθήνα. Από το 1995 έως το 2007 δίδαξε ως Λέκτορας και κατόπιν Επίκουρος Καθηγητής σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, Κοινωνική Ψυχολογία, Εφαρμοσμένη Κοινωνική Ψυχολογίας και Ψυχολογία των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ.

Από το 2007-2012 εργαζόταν ως Αναπληρωτής Καθηγητής και από το 2013 μέχρι σήμερα εργάζεται ως Καθηγητής της Κοινωνικής Ψυχολογίας των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστήμιου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, του οποίου είναι Πρόεδρος από τις αρχές του 2016. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις του επικεντρώνονται σε ζητήματα της ψυχολογίας των στενών διαπροσωπικών σχέσεων και της κοινωνικής ψυχολογίας της υγείας που σχετίζονται με τη στενή διαπροσωπική σχέση.

Έχει συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα που σχετίζονται με την άσκηση κοινωνικής επιρροής σε θέματα  σεξουαλικής υγείας – πρόληψης. Διετέλεσε Ταμίας της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας από το 2003-2005 και από το 2011-2013 και μέλος του Δ.Σ. από το 2003-2007 και από το 2013-2017. Διετέλεσε επίσης Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχολογίας και Υποδιευθυντής έκδοσης του περιοδικού «New Review of Social Psychology/Nouvelle Revue de Psychologie Sociale». Είναι μέλος της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας , της Ψυχολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος και της Διεθνούς Εταιρείας  Έρευνας για τις Διαπροσωπικές Σχέσεις (International Association for Relationship Research. Συμμετέχει στην Εθνική Επιτροπή Ψυχολογίας για το Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχολογίας (“Europsy”).

Στη φωτογραφία ο κ. Παναγιώτης Κορδούτης.