Η αύξηση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων δεν οφείλεται μόνο στη μικροβιακή αντοχή ή σε συσκευές οι οποίες δεν έχουν απολυμανθεί σωστά πριν χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς, αλλά κυρίως γιατί το 50% του υγειονομικού προσωπικού δεν πλένει τα χέρια του, πριν φροντίσει τον κάθε ασθενή. Η υγιεινή των χεριών ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού αποτελεί εδώ και χρόνια το μόνιμο κεντρικό θέμα των συνεδρίων της Ελληνικής Εταιρείας Ελέγχου Λοιμώξεων, χωρίς -όπως δείχνουν τα δεδομένα- ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, τώρα την τραγική αυτή διαπίστωση επανέλαβε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ Θεοκλής Ζαούτης, μιλώντας στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ.
Όπως επισήμανε ο κ. Ζαούτης, «βλέπουμε παγκοσμίως μια αύξηση στις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στην περίοδο της πανδημίας, γιατί είχαμε περισσότερα άτομα στις ΜΕΘ, που χρειαζόταν συσκευές όπως καθετήρες, αναπνευστήρες, διασωλήνωση. Όλες αυτές οι συσκευές είναι πηγή για νοσοκομειακή λοίμωξη, αλλά ο κίνδυνος περιορίζεται με χρήση απολυμαντικού, καθώς και σωστή εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Από την καταγραφή σε 10 μεγάλα νοσοκομεία της Ελλάδας, διαπιστώθηκε ότι η συμμόρφωση στο θέμα «καθαρά χέρια» δεν ξεπερνά το 50%».
«Σίγουρα υπάρχει πίεση δουλειάς, αλλά το να ρίξουμε αλκοολούχο διάλυμα στο χέρι μας για δέκα δευτερόλεπτα πριν μπούμε στο θάλαμο να δούμε τον ασθενή, το θεωρώ εύκολο. Είναι από τα κύρια μέτρα που θα προστατέψουν τους ασθενείς μας και τους εαυτούς μας», ανέφερε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ και συνέχισε:
«Υπάρχουν πρακτικές στην καθημερινή περίθαλψη των ασθενών, που πρέπει να εφαρμοστούν πιο σωστά, προπαντός στις ΜΕΘ, το πώς χειριζόμαστε τους καθετήρες ή τους αναπνευστήρες. Μετά είναι η εκπαίδευση. Ο υπουργός Υγείας πήγε να χάσει τη ζωή του από μια ενδονοσοκομειακή λοίμωξη και είναι στόχος του υπουργείου η δράση που ανακοινώθηκε ήδη σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ: Όλοι οι νοσηλευτές λοιμώξεων θα πρέπει να περάσουν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με πιστοποίηση, ώστε να γνωρίζουμε ότι έμαθαν τις βασικές αρχές και κανόνες για την πρόληψη αυτών των λοιμώξεων».
Ποιες είναι οι συνέπειες
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το 2021 είχαμε 223.000 ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις από τις οποίες οι 3.000 ήταν θανατηφόρες.
Κατά βάση σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΔΥ και της Ελληνικής Εταιρείας Ελέγχου Λοιμώξεων, λοίμωξη στα δημόσια νοσοκομεία αναπτύσσει το 9% των ασθενών που νοσηλεύονται, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 6%.
Οι περισσότερες λοιμώξεις (περίπου 55%) εντοπίζονται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), αφού εκεί νοσηλεύονται βαρέως πάσχοντες με πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης νοσοκομειακής λοίμωξης, ενώ σε ασθενείς εκτός ΜΕΘ εμφανίζονται ουρολοιμώξεις, βακτηριαιμίες και λοιμώξεις χειρουργικών τραυμάτων. Η θνησιμότητα εκτιμάται ότι υπερβαίνει το 30% των προσβληθέντων. Παράλληλα όμως οι Έλληνες ασθενείς παίρνουν αντιβιοτικά σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους Ευρωπαίους: το 54,7% όσων νοσηλεύονται στο ΕΣΥ θα πάρει κατά τη νοσηλεία του αντιβιοτικά, έναντι του 37,1% που είναι ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος.
Εξάλλου η αύξηση της προσέλευσης ασθενών στα δημόσια νοσοκομεία στις εφημερίες ή σε περιόδους εξάρσεως των ιώσεων που οδηγεί πολλές φορές στη νοσηλεία ασθενών σε επικουρικές νοσηλευτικές κλίνες στους διαδρόμους, μαζί με τις ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό καθιστά συχνά αδύνατη τη λήψη μέτρων πρόληψης και ελέγχου των νοσοκομειακών λοιμώξεων.
Διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα δεν υπάρχουν, ωστόσο θεωρείται ότι οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις είναι λιγότερες στα ιδιωτικά νοσοκομεία, γιατί εκεί τηρούνται πιο αυστηρά οι κανόνες πρόληψης. Βέβαια έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ασθενείς που μεταφέρονται από τα δημόσια νοσοκομεία για νοσηλεία σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας ιδιωτικών νοσοκομείων να μεταφέρουν μαζί τους και πολυανθεκτικά μικρόβια.
Σημαντική αύξηση του κόστους νοσηλείας
Όμως οι νοσοκομειακές λοιμώξεις όχι μόνο «θερίζουν» ασθενείς, αλλά οδηγούν στη σημαντική αύξηση του κόστους νοσηλείας και θεραπείας, το οποίο βαρύνει τόσο τον κρατικό ασφαλιστικό φορέα και τις ασφαλιστικές εταιρείες, όσο και τους ίδιους τους ασθενείς.
Σύμφωνα με τον Κώστα Αθανασάκη (επ. καθηγητή Οικονομικών της Υγείας και Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας,, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής) «η μικροβιακή αντοχή είναι μια σοβαρή απειλή για την κοινωνική ευημερία. Οδηγεί σε αυξημένες ανάγκες φροντίδας, αλλά και σημαντικές δαπάνες για το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Για τον ασθενή ενδεχόμενη θνησιμότητα, κακή ποιότητα ζωής, απουσία από την εργασία/ διαφυγόντα έσοδα. Για το νοσοκομείο οικονομική δαπάνη από τη νοσηλεία, αλλά και την ανάγκη ανάπτυξης δομών. Για παράδειγμα το κόστος ανά ημέρα νοσηλείας στα ελληνικά δημόσια νοσοκομεία (συμπεριλαμβανομένων των μισθών του προσωπικού) είναι περί τα 450 ευρώ ανά ημέρα και στην εντατική περίπου 1.800 ευρώ, με μέσο όρο νοσηλείας τις δέκα ημέρες. Η χώρα χάνει περίπου 1,83 δισ. το χρόνο λόγω της αντοχής (φάρμακα, νοσηλεία, έλλειμμα παραγωγικότητας κ.α.). Η μικροβιακή αντοχή είναι στην πρώτη δεκάδα των παθήσεων για το κόστος στο σύστημα υγείας, όπως η καρδιακή νόσος, τα νεοπλάσματα, ο διαβήτης».
Ποιες προσπάθειες γίνονται
Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια γίνονται συστηματικές προσπάθειες πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων και καταπολέμησης της μικροβιακής αντοχής, με κορυφαία το φιλόδοξο «Πανελλήνιο Πρόγραμμα για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής», με τον διακριτικό τίτλο GRIPP–SNF, το οποίο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και υλοποιείται από το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO (cleoresearch.org), σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ και υπό την εποπτεία του Ο.ΔΙ.Π.Υ.
Το GRIPP–SNF εφαρμόζει συστηματική ηλεκτρονική επιτήρηση και καταγραφή των λοιμώξεων καθώς και σύγχρονες στρατηγικές, μεθόδους και εργαλεία για περιορισμό των νοσοκομειακών λοιμώξεων, πιλοτικά σε 10 δημόσια νοσοκομεία. Στη συνέχεια η βάση δεδομένων θα επεκταθεί σε όλα τα νοσοκομεία της επικράτειας, δημόσια και ιδιωτικά και θα καταγραφούν όλες οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις που σχετίζονται με δομές παροχής υγείας, γηροκομεία, μονάδες φροντίδας υγείας, αιμοκάθαρση κ.λπ.
