Πώς θα προστατέψουμε την υγεία μας εν μέσω καύσωνα

Είναι όλο και πιο συχνοί, όλο και πιο έντονοι, όλο και πιο μεγάλοι σε διάρκεια. Συμβαίνουν, πλέον, ταυτόχρονα σε διαφορετικές και μακρινές μεταξύ τους χώρες ή ακόμα και ηπείρους, όπως π.χ. σε Αμερική και Ευρώπη, καλύπτουν ολοένα και μεγαλύτερες γεωγραφικές περιοχές, συμβαίνουν σε μέρη που δεν είχαν ξανασυμβεί όπως π.χ. φέτος στην Αγγλία και ο μέσος αριθμός ημερών τους έχει γίνει από 20 το 1979, 143 το 2019.

Είναι οι ακραίοι καύσωνες, τους οποίους η επιστημονική κοινότητα αποδίδει σχεδόν ομόφωνα στην κλιματική κρίση και αποτελούν μια νέα πραγματικότητα, πιθανόν μη αναστρέψιμη, με την οποία καλούμαστε να ζήσουμε. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνον θα συνεχίσουν να εμφανίζονται θερμοκρασίες που κάποτε ήταν απίθανες ή σπάνιες, αλλά αυτές θα ανεβαίνουν κιόλας, σημειώνοντας νέα καταστροφικά ρεκόρ έντασης και διάρκειας, με ανυπολόγιστο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και τεράστιο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό αντίκτυπο.

«Ήδη, και χωρίς να έχει τελειώσει το καλοκαίρι, η εποχή που εντείνονται με τον συγκεκριμένο τρόπο οι εκδηλώσεις της κλιματικής κρίσης (καύσωνες, ξηρασία, πυρκαγιές), ο απολογισμός σε ανθρώπινες ζωές στην Ευρώπη και τον κόσμο είναι θλιβερός.

Αυτό το γεγονός δημιουργεί την ανάγκη για δύο ειδών δράσεις: ατομική δράση προς την κατεύθυνση της (αυτό)προστασίας από το σύμπτωμα (τον καύσωνα) και συλλογική δράση προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της αιτίας της κλιματικής κρίσης, της νόσου.

Όπως είναι φανερό από το σχήμα λόγου «νόσος-σύμπτωμα» η αντιμετώπιση του προβλήματος των καυσώνων περνάει από τη «θεραπεία» της αιτίας, της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, το πρώτο βήμα προς αυτή τη θεραπεία είναι το να μείνουμε ζωντανοί και υγιείς. Και αυτό σημαίνει να γνωρίζουμε από τι και πώς να προστατεύσουμε τον εαυτό μας», επισημαίνει ο κ. Ηλίας Μούτσιος M.D, Ειδικός Παθολόγος, Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Metropolitan Hospital.

Τι συμβαίνει στο σώμα κατά τον καύσωνα;

Φυσιολογικά ιδρώνει, διατηρώντας με αυτό τον τρόπο τη θερμοκρασία του εντός των φυσιολογικών ορίων. Γιατί; Γιατί ο ιδρώτας είναι ουσιαστικά νερό, το οποίο, καθώς εξατμίζεται, απομακρύνει τη θερμότητα από το σώμα. Όταν για οποιοδήποτε λόγο η εφίδρωση μειώνεται ή/και αυξάνεται, τότε αρχίζουν τα προβλήματα. Πότε και σε ποια άτομα συμβαίνει αυτό; Συμβαίνει σε όλους όταν η εξωτερική θερμοκρασία είναι υψηλή και η σχετική υγρασία επίσης υψηλή, γιατί τότε το σώμα αδυνατεί να αποβάλλει θερμότητα (οπότε και αισθάνεται τη θερμοκρασία πιο ψηλή απ’ ό,τι είναι στ’ αλήθεια).

Συμβαίνει επίσης σε: άτομα που δεν ενυδατώνονται επαρκώς, άτομα κάτω των 4 και άνω των 65 ετών, άτομα που γυμνάζονται έντονα, άτομα που καταναλώνουν πολύ αλκοόλ, άτομα που παίρνουν κάποια φάρμακα όπως διουρητικά, ηρεμιστικά, αντιυπερτασικά, άτομα με ασθένειες που επηρεάζουν την ικανότητα εφίδρωσης (στεφανιαία νόσος, πνευμονικά νοσήματα, νοσήματα του ήπατος, του θυρεοειδούς, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία). Τι όμως συμβαίνει ακριβώς;

Πρώτα έρχεται η υπερθερμία, δηλαδή η άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος (την οποία μπορεί να μην αντιληφθούμε χωρίς να την μετρήσουμε ή να την αντιληφθούμε σαν πυρετό, παρόλο που δεν έχει σχέση με αυτόν). Όταν αυτή η άνοδος ξεπερνάει τους 37,3° C, σταδιακά και μέχρι τους 40° C εμφανίζονται δυσφορία και προβλήματα όπως:

• Μυϊκές κράμπες στα πέλματα, τις γάμπες, τους μηρούς και τα χέρια, λόγω της απώλειας ηλεκτρολυτών
• Θερμική εξάντληση, κατάσταση που περιλαμβάνει κράμπες, μυϊκή αδυναμία, ταχυκαρδία, ναυτία, εμετό, ζάλη, πονοκέφαλο, χλωμό δέρμα και υπερβολική εφίδρωση
• Δερματικός ερεθισμός
• Θερμικό στρες, κατάσταση που εμφανίζεται σε άτομα που εργάζονται υπό συνθήκες ζέστης/καύσωνα (εργάτες οικοδομής, πυροσβέστες, τροχονόμους).

Όταν η άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος ξεπερνά τους 40° C, τότε μιλάμε για θερμοπληξία, μια βαρύτερη κατάσταση που προκαλεί κατάρρευση του εγκεφάλου και άλλων οργάνων και είναι απειλητική για την ίδια τη ζωή.

Συμπτώματα θερμοπληξίας (heatstroke)

Τα συμπτώματα της θερμοπληξίας μπορεί να μοιάζουν με αυτά της καρδιακής προσβολής ή του εγκεφαλικού επεισοδίου.

Πρώτο σύμπτωμα είναι συνήθως οι κράμπες. Εκτός από τις κράμπες, μπορεί να εμφανιστούν ζάλη, ναυτία, σύγχυση, πονοκέφαλος, έμετος.

Μπορεί να παρατηρηθεί παραλήρημα, διανοητική σύγχυση, σπασμοί και, κάποιες φορές, απώλεια αισθήσεων.

Το δέρμα είναι καυτό, ερυθρό και ξηρό. Η θερμοκρασία του σώματος φτάνει τους 41° C, η αναπνοή είναι γρήγορη, ενώ ο σφυγμός εξασθενεί προοδευτικά.

Σε βαριά θερμοπληξία, ο ασθενής παθαίνει μαζική καταστροφή των μυών, νεφρική και αναπνευστική ανεπάρκεια, με αποτέλεσμα πνευμονικό οίδημα. Καρδιακές αρρυθμίες είναι παρούσες, καθώς επίσης διαταραχές πηκτικότητας του αίματος, ενώ μπορεί να παρατηρηθεί εγκεφαλοπάθεια, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κώμα. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο θάνατος είναι πολύ πιθανός (25% των πασχόντων πεθαίνουν).

Τι κάνουμε σε περίπτωση θερμοπληξίας

«Καλούμε αμέσως ιατρική βοήθεια, καθώς η αντιμετώπιση της θερμοπληξίας είναι μόνο νοσοκομειακή. Μέχρι να έρθει η βοήθεια επιχειρούμε να μειώσουμε αμέσως τη θερμοκρασία του πάσχοντος ατόμου, μεταφέροντάς το σε σκιερό μέρος, διαβρέχοντάς το με χλιαρό νερό, βάζοντάς το στο ντους, παρακολουθώντας ταυτόχρονα τη θερμοκρασία του σώματός του. Επίσης τοποθετούμε κρύα επιθέματα (κομπρέσες, παγοκύστες) στους βουβώνες και τις μασχάλες, δροσίζουμε με τη βοήθεια ανεμιστήρα ή ενός σφουγγαριού με κρύο νερό. Αν καταφέρουμε να «ρίξουμε» τη θερμοκρασία του πάσχοντος όσο περιμένουμε την ιατρική βοήθεια (ιδανικά πρέπει να πέσει κάτω από τους 38,3° C) η κατάσταση δεν είναι πια τόσο ανησυχητική», αναφέρει ο ιατρός.

Προληπτικά μέτρα

Και στη θερμοπληξία ισχύει το «κάλλιον το προλαμβάνειν», το οποίο περιλαμβάνει μια σειρά από απλά μέτρα προφύλαξης, που καλό είναι να εφαρμόζονται σχολαστικά από όλους και περισσότερο από τα άτομα που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες που περιγράφηκαν παραπάνω. Αυτά είναι τα εξής:

1. Αποφυγή έντονων δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο όταν η σχετική υγρασία είναι υψηλή, ακόμα και για άτομα προσαρμοσμένα στη ζέστη.

2. Λήψη άφθονων υγρών (ιδανικά νερό, αλλά και παγωμένο τσάι, χυμούς φρούτων, αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη).

3. Αποφυγή του αλκοόλ σε οποιαδήποτε εκδοχή του (ακόμα και μπίρα).

4. Ελαφρά ρούχα («καλοκαιρινά» υφάσματα-φωτεινά χρώματα), αντηλιακή κρέμα, καπέλο, γυαλιά ηλίου, παραμονή σε σκιερό μέρος, χρήση ανεμιστήρα και κλιματισμού, αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων και μακράς παραμονής σε μη κλιματιζόμενους χώρους.

5. Κρύο ντους ή μπάνιο όσο το δυνατόν συχνότερα.

6. Προσέχουμε τους γύρω μας και τους ζητάμε να κάνουν το ίδιο.

7. Δεν αφήνουμε παιδιά ή ζώα στο αυτοκίνητο, έστω και αν λείψουμε για λίγο.

8. Ενημερωνόμαστε για την εξέλιξη του καύσωνα.

9. Μένουμε όσο το δυνατόν περισσότερο σε κλιματιζόμενο χώρο.

Τι άλλο συμβαίνει στο σώμα κατά τον καύσωνα

«Διάφορες μελέτες έχουν δείξει κατ’ επανάληψη ότι ο καύσωνας οδηγεί σε μείωση των νοητικών λειτουργιών σε ποσοστό 10-13%. Αυτό το γεγονός αυξάνει τον κίνδυνο λανθασμένων κρίσεων, λανθασμένων αποφάσεων, επαγγελματικών τραυματισμών ή καταστροφών και πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη. Επίσης, άλλες μελέτες δείχνουν ότι ο καύσωνας συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα των νεφρών, δερματικές λοιμώξεις, πρόωρο τοκετό και αυξημένη επιθετικότητα», καταλήγει ο κ. Μούτσιος.