Πώς να αποφύγουν οι διαβητικοί τους ακρωτηριασμούς στα πόδια

Συνέντευξη στο NEXTDEAL του αγγειοχειρουργού Θεοδόσιου Μπίσδα (ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ) 

Στις 23 Ιουλίου του 2020, δημοσιεύθηκε στο εγκεκριμένο περιοδικό Diabetes Care μια  ιδιαίτερα ανησυχητική μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Campania «Luigi Vanvitelli» στη Νάπολη της Ιταλίας που αφορούσε τους ασθενείς με διαβητικό πόδι την περίοδο της πανδημίας του COVID-19. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν τη μελέτη αυτή με σκοπό να αξιολογήσουν τη πορεία των ασθενών με διαβητικό πόδι κατά τη διάρκεια του lockdown στο βόρειο τμήμα της Ιταλίας, το οποίο δέχτηκε και το μεγαλύτερο πλήγμα από τον ιό. Τα αποτελέσματα αυτά συγκρίθηκαν με τα αντίστοιχα του 2019 όπου δεν υπήρχε πανδημία.

Οι αριθμοί είναι ιδιαίτερα ανησυχητικοί: οι περισσότεροι ασθενείς εισήχθησαν ως επείγοντα περιστατικά (76% στην περίοδο της πανδημίας σε σχέση με 26% το 2019) και 2 στους 3 ασθενείς εμφανίστηκαν με εκτεταμένη γάγγραινα του ποδιού (64% στην περίοδο της πανδημίας σε σχέση με 29% το 2019). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δραματική αύξηση των ακρωτηριασμών κατά τη περίοδο της πανδημίας με 3 στους 4 ασθενείς (76%) να χάνουν το κάτω άκρο τους (μόλις 26% το 2019). 

Πολύ πριν από τη δημοσίευση της συγκεκριμένης επιστημονικής μελέτης, ο Δρ. Θεοδόσιος Μπίσδας, διευθυντής της Γ΄ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και ως ο πλέον ειδικός στην αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού, είχε αναφέρει τις παρατηρήσεις της ομάδας του για αύξηση των παραμελημένων περιστατικών διαβητικού ποδιού στην Ελλάδα σε ενημερωτική εκπομπή στο OpenTV. 

Στην παρακάτω συνέντευξη τον ρωτήσαμε για το πώς εξηγεί τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής και του ζητήσαμε να απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων για την πρόληψη και θεραπεία του διαβητικού ποδιού.

• Πώς εξηγείτε τα αποτελέσματα της Ιταλικής μελέτης που παρουσίασαν μια δραματική αύξηση των ακρωτηριασμών του διαβητικού ποδιού στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας;

Το φαινόμενο των αυξημένων ακρωτηριασμών στη περίοδο της πανδημίας δεν αφορά μόνο την Ιταλία, αλλά σχεδόν όλες τις χώρες που επλήγησαν από τον ιό συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Δυο είναι οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν τη δυσάρεστη εξέλιξη. 

Ο πρώτος παράγοντας ήταν ο φόβος που αναπτύχθηκε σε πολλούς διαβητικούς ασθενείς να επισκεφθούν τα νοσοκομεία λόγω κινδύνου της μετάδοσης του ιού. Αυτό οδήγησε στο να παραμελήσουν τη θεραπεία του διαβητικού ποδιού και να επισκεφτούν επειγόντως το νοσοκομείο εξαιτίας της εκτεταμένης γάγγραινας. 

Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η αδυναμία σωστής αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών λόγω της υπερφόρτωσης του συστήματος υγείας από τα περιστατικά κορονοϊού, με αποτέλεσμα και την υποτυπώδη θεραπεία των ασθενών, αλλά και την επιλογή της γρήγορης λύσης του ακρωτηριασμού.

• Ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν το διαβητικό πόδι;

Το διαβητικό πόδι προκύπτει από την ταυτόχρονη παρουσία μεγάλου αριθμού παθολογιών που σχετίζονται με το διαβήτη και στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:

1. Η αποφρακτική νόσος των αρτηριών.

2. Η περιφερική νευροπάθεια.

3. Η δημιουργία ελκών.

4. Η οστεομυελίτιδα.

5. Το νευροπαθητικό άλγος. 

6. Η αλλοίωση των αρθρώσεων (νευροαρθροπάθεια Charcot).

Στην ουσία, ο διαβήτης μειώνει την αίσθηση του πόνου, σκληραίνει τη δομή της επιδερμίδας και αλλοιώνει τις αρθρώσεις. Ο ασθενής συμπιέζει το δέρμα πάνω στις αρθρώσεις και αυτό με τη σειρά του ανοίγει πολύ εύκολα χωρίς ο ασθενής να πονάει. Όταν το έλκος δεν αιματώνεται σωστά λόγω απόφραξης των αγγείων δεν φτάνει ικανοποιητική ποσότητα οξυγόνου στο δέρμα. Έτσι η επούλωση καθυστερεί και σε συνδυασμό με μολύνσεις των οστών ή των μαλακών μορίων οδηγούμαστε σε γάγγραινα του ποδιού και σε κίνδυνο ακρωτηριασμού.

• Όλοι οι διαβητικοί κινδυνεύουν από επιπλοκές στα πόδια τους και να υποστούν ακρωτηριασμό κάποια στιγμή στη ζωή τους;

Ο διαβήτης αποτελεί στη σύγχρονη εποχή μια παγκόσμια πανδημία. Οι σύγχρονες στατιστικές είναι παραπάνω από ανησυχητικές:

– Υπολογίζεται ότι το 2011 γύρω στους 366 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως έπασχαν από διαβήτη και αυτός ο αριθμός θα αυξηθεί στα 552 εκατομμύρια το 2030, που αντιστοιχεί στο 9.9% του ενήλικου πληθυσμού. 
– Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι 1 στους 4 ασθενείς με διαβήτη θα εμφανίσει διαβητικό έλκος κατά τη διάρκεια της ζωής του. 
– Εάν δεν αντιμετωπισθούν εγκαίρως, 50% των ελκών θα υποστούν επιμόλυνση και 20% αυτών θα υποστούν ακρωτηριασμό (το 8% ήδη μέσα στον πρώτο χρόνο από τη στιγμή της εμφάνισης). 
– Για την ακρίβεια, το 70% με 80% όλων των μη τραυματικών ακρωτηριασμών διεξάγονται σε διαβητικούς. 
– Υπολογίζεται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο ακρωτηριασμοί πραγματοποιούνται σε διαβητικούς παγκοσμίως κάθε χρόνο, το οποίο αντιστοιχεί σε 1 ακρωτηριασμό ανά 2 λεπτά σε κάποιο σημείο του πλανήτη.  

• Πώς μπορεί να προληφθεί η πάθηση αυτή; 

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων κινδύνου για το σχηματισμό διαβητικού ποδιού σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη: ιστορικό προηγούμενο έλκους, νευροπάθεια, περιφερική αρτηριακή νόσος, αλλαγή στην αρχιτεκτονική του ποδιού, αυξημένη πίεση στο πέλμα, μεγάλη ηλικία, μείωση της όρασης και διαβίωση χωρίς συνοδό. 

Η διαδρομή προς το σχηματισμό έλκους ή προς τον ακρωτηριασμό είναι συχνά περίπλοκη και συμβάλλουν δυο ή περισσότεροι παράγοντες. Η πρόληψη του διαβητικού ποδιού έγκειται στην προσεκτική αποφυγή όλων των παραπάνω παραγόντων κινδύνου και κυρίως στη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου, στην καλή φροντίδα του ποδιού, στην άνετη υπόδηση και στην έγκαιρη επαναιμάτωση του ποδιού. 

• Πώς μπορεί να αποφευχθεί ο ακρωτηριασμός;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα μας, όπου ο αριθμός των ακρωτηριασμών είναι ιδιαίτερα αυξημένος είναι η ελλιπής επικοινωνία μεταξύ των ειδικοτήτων που εμπλέκονται στη θεραπεία του διαβητικού ποδιού. Για αυτόν το λόγο, ο ακρωτηριασμός του διαβητικού ποδιού μπορεί να προληφθεί μόνο στο πλαίσιο εξειδικευμένων κέντρων όπου υπάρχει αγαστή και αλληλοσυμπληρούμενη συνεργασία μεταξύ αγγειοχειρουργών, διαβητολόγων, καρδιολόγων, ορθοπεδικών και νεφρολόγων. Επίσης πρέπει να γίνει ξεκάθαρο τόσο στους ασθενείς όσο και στις εμπλεκόμενες ειδικότητες, ότι πριν τον ακρωτηριασμό θα πρέπει πάντα να διενεργείται μια διαγνωστική αγγειογραφία. 

• Πώς πρέπει να φροντίζουν τα πόδια τους οι διαβητικοί;

Οι διαβητικοί ασθενείς θα πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα τη διατήρηση της υγρασίας του δέρματος και να ελέγχουν καθημερινά το πόδι και ιδιαίτερα το πέλμα τους για τυχόν εμφάνιση ελκών ή ραγάδων. 

Σε περιπτώσεις όπου λόγω ηλικίας ή γενικής κατάστασης δυσκολεύονται να ελέγχουν τα πόδια τους, συνιστούμε την καθημερινή χρήση και αλλαγή άσπρων καλτσών, ώστε σε περίπτωση όπου υπάρξει κάποιο έλκος, ο ασθενής ή ο συγγενής να το αντιλαμβάνεται από το λεκέ των εκκρίσεων του έλκους στην κάλτσα. 

Εξίσου σημαντικό είναι οι ασθενείς να επισκέπτονται συχνά το διαβητολόγο τους, ο οποίος θα ελέγχει εξονυχιστικά τα πέλματα τους και θα τους κατευθύνει ανάλογα με τα ευρήματα. Σε περιπτώσεις που υπάρχουν σημεία συμπίεσης, αλλαγές στη δομή των αρθρώσεων ή σημεία σκλήρυνσης του δέρματος (κάλοι) ο ασθενής θα πρέπει σε συνεργασία με το διαβητολόγο να επισκέπτεται ειδικούς ποδολόγους με σκοπό τη φροντίδα του δέρματος αλλά και τη δημιουργία ειδικού παπουτσιού που θα αποσυμπιέζει το πέλμα σε επικίνδυνα σημεία. Η κατασκευή τέτοιων παπουτσιών γίνεται αφού ο ασθενής κάνει πελματογράφημα.

• Τι είναι το Κέντρο Δεύτερης Γνώμης για το διαβητικό πόδι που ιδρύσατε στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών;

Έχοντας εξειδικευθεί πάνω από 12 χρόνια στη θεραπεία του διαβητικού ποδιού στο εξωτερικό, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι οι νέες ενδαγγειακές τεχνικές και η σωστή αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού σε καταρτισμένα κέντρα έχει μειώσει στο ελάχιστο τη πιθανότητα ακρωτηριασμού. Μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα και την ίδρυση της Γ΄ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών καταφέραμε να σώσουμε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών με διαβητικά πόδια στους οποίους είχε προταθεί ως μοναδική λύση να ακρωτηριαστούν. 

Για αυτόν το λόγο συστήσαμε μια ειδική ομάδα για την αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού και ιδρύσαμε το Κέντρο Δεύτερης Γνώμης για το Διαβητικό Πόδι. Στο Κέντρο Δεύτερης Γνώμης συμβουλεύουμε τον ασθενή με διαβητικό πόδι, στον οποίο έχει προταθεί ή όχι ο ακρωτηριασμός, ποιες δυνατότητες υπάρχουν για τη διατήρηση του κάτω άκρου και συνεχίζουμε να συμβουλεύουμε τον ασθενή σε συνεργασία με το θεράποντα διαβητολόγο, παθολόγο ή καρδιολόγο του. Οι ασθενείς ή οι θεράποντες ιατροί έχουν μάλιστα τη δυνατότητα να μας στέλνουν πριν την επίσκεψη μια εικόνα από το κινητό τους στο site μας www.diavitiko-podi.com και να ενημερώνονται για όλες τις εξελίξεις.

Με δεδομένο ότι το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών έχει συμβάσεις σχεδόν με όλες τις ασφαλιστικές εταιρείες, πιστεύουμε ότι οι ασφαλιστές θα πρέπει να ενημερώσουν για τις σημαντικές αυτές ιατρικές εξελίξεις τους ασφαλισμένους τους, για τους οποίους γνωρίζουν ότι πάσχουν από διαβητική νευροπάθεια. Είναι σίγουρο ότι θα τους ευγνωμονούν!

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Δρ. Θεοδόσιος Μπίσδας είναι διευθυντής της Γ΄ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Βεστφαλίας της Γερμανίας. Έχει πιστοποιηθεί ως Endovascular Specialist από τη Γερμανική Ακαδημία Αγγειοχειρουργικής για τη χρήση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών και θεωρείται ένας από τους πλέον ειδικούς στην αντιμετώπιση διαβητικού ποδιού παγκοσμίως. Ο Δρ. Θεοδόσιος Μπίσδας ήταν ο κύριος ερευνητής του CRITISCH registry, της μεγαλύτερης γερμανικής έρευνας για τη θεραπεία του διαβητικού ποδιού με 1200 ασθενείς που οργανώθηκε από τη Γερμανική Εταιρεία Αγγειοχειρουργικής και βραβεύτηκε με πολλά βραβεία.

Στη φωτογραφία ο Δρ. Θεοδόσιος Μπίσδας, MD, PhD, διευθυντής της Γ‘ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.