Με τον όρο σχολική ετοιμότητα εννοούμε την ικανότητα ενός παιδιού να μεταβεί ασφαλώς από το νηπιαγωγείο στην A’ δημοτικού. Περιλαμβάνει τις απαιτούμενες γνωστικές δεξιότητες -την ικανότητα να κατακτά το παιδί συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις, όπως και το κατάλληλο επίπεδο κοινωνικής, επικοινωνιακής ωριμότητας- την ικανότητα να λειτουργήσει κοινωνικά στο σχολείο και να συμμετάσχει σε κοινές δραστηριότητες με τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Ο ρυθμός κατάκτησης των δεξιοτήτων αυτών είναι διαφορετικός για κάθε παιδί και μπορεί να επηρεάζεται ή να τροποποιείται από μια σειρά παραγόντων (χρόνια νοσήματα, παρατεταμένη νοσηλεία, προωρότητα και περιπλεγμένη περιγεννητική περίοδος, συνυπάρχοντα νευροαναπτυξιακά προβλήματα κ.ά.).
Όπως επισημαίνει η Δέσποινα Μπαστάκη, υπεύθυνη Αναπτυξιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων «η αξιολόγηση της σχολικής ετοιμότητας ενός παιδιού, η ικανότητα του δηλαδή να μεταβεί και να φοιτήσει στην Α’ δημοτικού, ιδανικά θα πρέπει να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα (Αναπτυξιολόγος ή Παιδοψυχίατρος, λογοθεραπευτής, εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής, ψυχολόγος) και να εξατομικεύεται, ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες του κάθε παιδιού».
Σύμφωνα με την κ. Μπαστάκη οι κυριότεροι τομείς δεξιοτήτων που αξιολογούνται για τη σχολική επάρκεια ενός παιδιού είναι:
Οι κοινωνικές- επικοινωνιακές δεξιότητες του παιδιού. Το παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση:
- Να κατανοεί τις κοινωνικές συμβάσεις και να αλληλεπιδρά με τους άλλους.
- Να έχει σταθερή βλεμματική επαφή, όταν του απευθύνεις το λόγο.
- Να μπορεί να συμμετέχει λειτουργικά σε διάλογο.
- Να μπορεί να παίξει συμβολικό παιχνίδι και παιχνίδι ρόλων.
- Να είναι σε θέση να ολοκληρώνει μια δραστηριότητα.
- Να αλληλεπιδρά και να συνεργάζεται με τους συνομηλίκους του, να περιμένει τη σειρά του και να ακολουθεί κανόνες.
- Να είναι σε θέση να ακολουθήσει δομημένες καθημερινές δραστηριότητες.
- Να είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετείται πλήρως (ντύσιμο, τουαλέτα).
Το γνωστικό επίπεδο του παιδιού, δηλαδή το παιδί θα πρέπει:
- Να αναγνωρίζει και να κατονομάζει όλα τα χρώματα και σχήματα, σωματογνωσία.
- Να γνωρίζει τις ημέρες της εβδομάδας και τις εποχές.
- Να σειροθετεί με τη σωστή χρονική σειρά μια αλληλουχία γεγονότων, να συγκρίνει, να ταξινομήσει και να κατηγοριοποιεί αντικείμενα με βάση τις ιδιότητες τους.
- Να απαντά σε ερωτήσεις του τύπου «γιατί» με αιτιολόγηση.
- Να μπορεί να μετρά και να αντιστοιχεί ποσότητα εντός της δεκάδας.
- Να έχει αποκτήσει φωνολογική ενημερότητα.
- Να μπορεί να γράψει το όνομά του σωστά.
Τέλος, οι δεξιότητες κινητικού συντονισμού και γραφοκινητικότητας (κινητικές δεξιότητες), δηλαδή:
- Να μπορεί να κινείται με σιγουριά και με αυξανόμενο έλεγχο και συντονισμό.
- Να κουμπώνει και να ξεκουμπώνει τα κουμπιά του.
- Να κόβει καλά με το ψαλίδι.
- Να μπορεί να διπλώνει χαρτί στη μέση και διαγώνια.
- Να μπορεί να κάνει κουτσό.
- Να έχει ορθή τριποδική λαβή, όταν κρατάει το μολύβι ή το μαρκαδόρο του.
- Να χρωματίζει εντός πλαισίου.
- Να ζωγραφίζει έναν άνθρωπο.
- Να σκαρφαλώνει και να ισορροπεί με μεγαλύτερη επιδεξιότητα.
- Να έχει αποκτήσει ξεκάθαρη πλευρίωση-να χρησιμοποιεί δηλαδή είτε το δεξί είτε το αριστερό χέρι για λεπτές εργασίες και να χρησιμοποιεί κατάλληλα τα σχολικά εργαλεία.
«Εάν κάποιο παιδί δεν έχει κατακτήσει κάποιες από τις παραπάνω δεξιότητες -τονίζει η κ. Μπαστάκη- δεν σημαίνει ότι αυστηρά δεν μπορεί να προχωρήσει στην πρώτη δημοτικού, αλλά καλό θα ήταν να αξιολογηθεί πρώτα από έναν Αναπτυξιολόγο. Εάν στερείται των περισσοτέρων αυτών τότε πιθανότατα δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στις σχολικές του υποχρεώσεις και η σχολική του επίδοση θα είναι χαμηλή».
Ο κατάλληλος χρόνος αξιολόγησης ενός παιδιού για την σχολική του ετοιμότητα, είναι μετά το 2ο μισό του νηπίου. Ο ρόλος και η ευθύνη του νηπιαγωγού είναι μεγάλος, για να κατευθύνει ορθά την οικογένεια για τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού.
Είναι προτιμότερο να επαναφοιτήσει ένα παιδί στο νήπιο παρά να προχωρήσει την Α΄δημοτικού και να βιώσει εκεί την αποτυχία (κακή μαθησιακη επίδοση, μαθησιακά κενά, αποκλεισμό από τους συνομηλίκους).
«Συμπερασματικά -λέει η κ. Μπαστάκη- μπορούμε να πούμε ότι φυσικά η ηλικία δεν θα μπορούσε να είναι το μοναδικό κριτήριο για την έναρξη του παιδιού στην Α΄ δημοτικού. Την σχολική επάρκεια ενός ατόμου την καθορίζει η ετοιμότητα σε μια σειρά δεξιοτήτων σε επίπεδο συναισθηματικό, γνωσιακό και επικοινωνιακό, που είναι απαραίτητες για την ομαλή είσοδο του παιδιού στην Α΄δημοτικού. Η Α΄δημοτικού είναι έτσι και αλλιώς ένα στάδιο μετάβασης ‘‘σταθμός’’ για όλα τα παιδιά. Εντοπίζοντας νωρίς δυσκολίες, προλαμβάνοντας τυχόν αδυναμίες του παιδιού, φροντίζουμε για την ομαλή πορεία της μαθησιακής του εξέλιξης, καθώς και της ισορροπίας στον ψυχισμό του».
