Χειρουργείο στον εγκέφαλο με τον ασθενή ξύπνιο

Η πρόοδος στο πεδίο της νευροχειρουργικής τα τελευταία χρόνια παρέχει δυνατότητες, οι οποίες κάποτε αποτελούσαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. 

Οι βλάβες στην «ευαίσθητη» περιοχή του εγκεφάλου, ο οποίος συντονίζει πλήθος λειτουργιών του οργανισμού, αντιμετωπίζονται πλέον στοχευμένα και με ακρίβεια από το νευροχειρουργό, ο οποίος είναι σε θέση να «χαρτογραφεί» την περιοχή – στόχο πριν από την έναρξη του χειρουργείου. 

Με το συνδυασμό των σύγχρονων απεικονιστικών και χειρουργικών μεθόδων, ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος μετεγχειρητικών βλαβών, ενώ το ενδεχόμενο υποτροπής μπορεί ακόμη και να εκμηδενιστεί.

Η χειρουργική βλαβών του εγκεφάλου με τον ασθενή ξύπνιο, μπορεί να οριστεί ως μια χειρουργική διαδικασία, όπου ο ασθενής αντιδρά στα ερεθίσματα, όταν ο νευροχειρουργός διεγείρει συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου του.  Πριν ο νευροχειρουργός αφαιρέσει οποιονδήποτε εγκεφαλικό ιστό, η περιοχή που περιβάλλει τον όγκο, ελέγχεται για το ρόλο της στις κρίσιμες λειτουργίες του εγκεφάλου. Η τεχνική ονομάζεται «ενδοεγχειρητική χαρτογράφηση του εγκεφάλου», η οποία απαιτεί από τους ασθενείς να απαντούν σε ερωτήσεις, για να προσδιοριστούν ποια μέρη του εγκεφάλου είναι αρμόδια για λειτουργίες όπως η ομιλία, η επικοινωνία, η αίσθηση ή η κίνηση του σώματος.  

«Ο ασθενής κατά τη διάρκεια του χειρουργείου είναι σε εγρήγορση, υπό νευροληπτική αναισθησία και αναλγησία στους χειρουργικούς χρόνους που δεν απαιτείται η συνεργασία του και πλήρως συνεργάσιμος κατά τη διάρκεια της εξαίρεσης του όγκου. Εναλλακτικά ο ασθενής αρχικά είναι σε καταστολή και αφυπνίζεται κατά τη χρονική περίοδο πριν την εξαίρεση του όγκου, ώστε στη φάση αυτή να είναι πλήρως συνεργάσιμος και στη συνέχεια μετά την εξαίρεση της βλάβης καταστέλλεται εκ νέου ώστε να ολοκληρωθεί η επέμβαση. Ορισμένοι χειρουργοί προτιμούν τον ασθενή να είναι σχετικά ξύπνιος καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Άλλοι προτιμούν ο ασθενής να είναι ξύπνιος μόνο για τα στάδια χαρτογράφησης και αφαίρεσης του όγκου, καθώς πριν και μετά ο ασθενής είναι πιο βολικό να είναι κοιμισμένος», αναφέρει ο νευροχειρουργός, Χαράλαμπος Σεφέρης, M.D.,PhD., συνεργάτης Α΄ Νευροχειρουργικής Κλινικής και Τμήματος Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου Knife, συντονιστής Τμήματος Νευροτροποποίησης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ.

Η μέθοδος ενδείκνυται για οποιαδήποτε βλάβη γειτονεύει ή εμπλέκει σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου, με βάση την προεγχειρητική απεικόνιση, συμπεριλαμβανομένου του κινητικού και αισθητικού  φλοιού. Οι βλάβες αυτές συμπεριλαμβάνουν κυρίως γλοιώματα, μεταστάσεις, αγγειακές βλάβες, επιληψία, ολιγοδενδρογλοιώματα, επενδυμώματα κ.ά.

Ο ρόλος της προεγχειρητικής μελέτης

Η λειτουργική μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (fMRI), η μαγνητική φασματοσκοπία, η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET) είναι οι μέθοδοι απεικόνισης οι οποίες εφαρμόζονται πριν την επέμβαση και καθοδηγούν τον χειρουργό να χαρτογραφήσει αποτελεσματικότερα διεγχειρητικά πιο συγκεκριμένες λειτουργικές περιοχές.

Η προεγχειρητική αξιολόγηση του ασθενούς περιλαμβάνει επίσης αξιολόγηση του λόγου από λογοθεραπευτή και νευροφυσιολογική ομάδα, οι οποίοι θα βοηθήσουν στη χαρτογράφηση κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, καθώς επίσης και πλήρη νευροψυχολογικό έλεγχο για τις υπόλοιπες ανώτερες λειτουργίες που μπορεί να επηρεάζονται από τον όγκο και πρέπει να αξιολογηθούν προεγχειρητικά.

Ο στόχος της επέμβασης

Ο στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι η ολική αφαίρεση ή η αφαίρεση του μεγαλύτερου μέρους του όγκου και η αποφυγή νευρολογικής βλάβης.

Τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου, σε σχέση με άλλες χειρουργικές τεχνικές, περιλαμβάνουν: το μειωμένο κίνδυνο λάθους δείγματος σχετικά με τη βιοψία, τον έλεγχο των επιληπτικών κρίσεων, καθώς και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από την πίεση που προκαλεί ο όγκος μέσα στον εγκέφαλο (οίδημα). 

Στην περίπτωση των γλοιωμάτων χαμηλής κακοήθειας, μειώνεται ο κίνδυνος μελλοντικής κακοήθους εξαλλαγής. Η έκταση της εκτομής συσχετίζεται με το χρονικό διάστημα της πιθανής υποτροπής και της συνολικής επιβίωσης.

«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος υποτροπής του όγκου εμφανίζεται συνήθως σε απόσταση 2 cm από τα όρια του όγκου ή την περιοχή σκιαγραφικής ενίσχυσης που παρατηρείται στην μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI). Ως εκ τούτου, μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι η ιδανική εκτομή θα πρέπει να εκτείνεται ελαφρώς πέρα από τα όρια του όγκου, με βάση την απεικόνιση. Οι απεικονιστικές εξετάσεις πριν την επέμβαση παρέχουν στον χειρουργό ακριβή εικόνα της περιοχής, έτσι ώστε να μπορεί εκ των προτέρων να διαμορφώνει το πλάνο σχετικά με το σημείο στο οποίο θα κάνει την κρανιοτομία, προκειμένου να γίνει η εκτομή συμπεριλαμβάνοντας τα 2 cm από τα όρια του όγκου, αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές», αναφέρει ο κ. Σεφέρης.

Ο περιοριστικός παράγοντας είναι το πιθανό μετεγχειρητικό νευρολογικό έλλειμμα και η απώλεια του πλεονεκτήματος επέκτασης της επιβίωσης. Κατά συνέπεια, ο στόχος είναι πάντα μια ασφαλής χειρουργική επέμβαση, με αφαίρεση του μεγαλύτερου τμήματος του όγκου.

«Για παράδειγμα, στα πρώτα στάδια του γλοιώματος, εάν αυτό μπορεί να αφαιρεθεί εξ’ ολοκλήρου χωρίς να προκληθεί κάποια νευρολογική βλάβη, τότε υπάρχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να μην ξαναεμφανιστεί αυτός ο όγκος. Εάν λόγω της εντόπισης του όγκου δεν μπορεί να αφαιρεθεί ολόκληρος, γιατί υπάρχει κίνδυνος νευρολογικών βλαβών, ο κίνδυνος υποτροπής μέσα σε ένα έτος είναι πολύ υψηλός», καταλήγει ο κ. Σεφέρης.

Βιογραφικό

Ο νευροχειρουργός Χαράλαμπος Σεφέρης γεννήθηκε στις 25/03/1960 στην Καρδίτσα. Έλαβε το πτυχίο ιατρικής στις 06/09/1985 ενώ στις 30/10/1986 έλαβε την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος.

Από το 1986 έως το 1987 εργάστηκε στον τομέα της γενικής χειρουργικής στο 404 Γενικό Νοσοκομείο Λαρίσης, ως βοηθός χειρουργός. Από το 1987 έως το 1988 συμπλήρωσε 1 έτος στο Κ.Υ. Φαρκαδόνας Τρικάλων, ασκώντας την προβλεπόμενη υποχρεωτική υπηρεσία υπαίθρου, ενώ από το 1988 έως το 1989 εργάστηκε στο ΓΠΝ Νέας Ιωνίας η Αγ. Όλγα, στην Α΄ χειρουργική, ως ειδικευόμενος στην Γενική Χειρουργική.

Για τα επόμενα δύο χρόνια μέχρι το 1991, προσέφερε τις υπηρεσίες του στο νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ ως ειδικευόμενος Νευροχειρουργός, ασκώντας το ίδιο λειτούργημα από το 1991 μέχρι το 1994 στο νοσοκομείο Άγιος Σάββας. Αργότερα, μέχρι το 1997 άσκησε καθήκοντα ως Επιμελητής Β΄ νευροχειρουργός στο ΔΘΚΑ Υγεία, στο οποίο εξακολουθεί να εργάζεται ως νευροχειρουργός συνεργάτης συμπληρώνοντας 20 έτη δραστηριότητας. Από το 1994, έτος λήψης της ειδικότητάς του, μέχρι και σήμερα, ασκεί την Νευροχειρουργική ως ελεύθερος επαγγελματίας, επιτελώντας παράλληλα καθήκοντα Συντονιστή στο τμήμα Νευροτροποποίησης του Νοσοκομείου Υγεία.

Σήμερα εργάζεται ως Νευροχειρουργός, έχοντας λάβει όλη την απαραίτητη γνώση από ένα σύνολο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Το 1994 εξειδικεύτηκε στην χρήση του Laser στη Νευροχειρουργική, (για την αντιμετώπιση της κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου οσφυϊκής και αυχενικής μοίρας Σ.Σ), ενώ το 1998 εκπαιδεύτηκε στην αντιμετώπιση του πόνου στο First Annual Athens Workshop- Interventional pain conference and cadaver workshop στην Αθήνα (World Institute of Pain).

Το 1998 μετεκπαιδεύτηκε στην “μικροχειρουργική προσπέλαση της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας” και βάσεως κρανίου για όγκους εγκεφάλου. Το Νοέμβριο του 2005 εκπαιδεύτηκε στην ακτινοχειρουργική αντιμετώπιση όγκων εγκεφάλου με την μέθοδο του γ – knife στο Karolinska University Hospital στην Stockolm Σουηδίας.

Το 2005, συμμετείχε σε χειρουργικές επεμβάσεις στη Νευροχειρουργική κλινική του πανεπιστημίου Kiel της Γερμανίας για την μέθοδο της εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης, και στην εκπαίδευση: The deep brain stimulation for the treatment of Parkinson disease & essential tremor training, Leuven, στο Βέλγιο. Το 2006 πραγματοποίησε επεμβάσεις Διέγερσης Πνευμονογαστρικού Νεύρου (Vagus Nerve Stimulation) για την αντιμετώπιση Επιληπτικών κρίσεων και Κατάθλιψης, και συμμετείχε στο: Advanced Stereotactic Workshop for Leksell Stereotactic System Users Amsterdam, στην Ολλανδία.

Το 2007 εξειδικεύτηκε στις διαδερμικές προσπελάσεις και στην ενδοσκοπική χειρουργική της σπονδηλικής στήλης ( “Chirurgie endoscopique du rachis et techniques percutanees” organise par la Societe Francaise des Techniques Endoscopiques Rachidiene et Approches Percutanees), στο Πανεπιστήμιο της Μπορντώ στην Γαλλία.Το 2008 και το 2009 εκπαιδεύτηκε στην Νορβηγία, στο Trondheim στο 3D Ultrasound and Neuronavigation- National Centre for 3D Ultrasound in Surgery, καθώς και στο SonoWand Invite.

Το 2010 έλαβε On-site training για το Leksell Gamma Knife Perfexion και συμμετείχε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διαπίστευσης της Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης. Μέχρι και σήμερα, αποτελεί μέλος της World Society of Stereotactic and Functional Neurosurgery της Leksell Gamma Knife Society και της Ελληνικής Νευροχειρουργικής Εταιρείας.

Στη φωτογραφία ο νευροχειρουργός κ. Χαράλαμπος Σεφέρης, M.D.,PhD., συνεργάτης Α΄ Νευροχειρουργικής Κλινικής και Τμήματος Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου Knife, συντονιστής Τμήματος Νευροτροποποίησης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ.